|
با توجه به آیه
145 سوره البقره، لطفا اصل داستان تغییر قبله و علت آن را بفرمایید و
اینکه آیا یهود و مسیحیان نیز نماز می‌خوانند که نیاز به قبله و اختلاف
بر سر آن داشته باشند؟
متن و ترجمه آیه به شرح ذیل می‌باشد:
«وَلَئِنْ أَتَيْتَ الَّذِينَ أُوْتُواْ
الْكِتَابَ بِكُلِّ آيَةٍ مَّا تَبِعُواْ قِبْلَتَكَ وَمَا أَنتَ
بِتَابِعٍ قِبْلَتَهُمْ وَمَا بَعْضُهُم بِتَابِعٍ قِبْلَةَ بَعْضٍ
و َلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءهُم مِّن بَعْدِ مَا جَاءكَ مِنَ الْعِلْمِ
إِنَّكَ إِذَاً لَّمِنَ الظَّالِمِينَ» (البقره، 145)
ترجمه: و
مسلماً اگر براى اهل كتاب هر نشانه و برهانى بياورى آنها از قبله تو
پيروى نخواهند كرد و تو نيز هرگز پيرو قبله آنها نخواهى بود، و نيز
برخى از آنها پيرو قبله ديگرى نخواهد شد، و اگر از خواستههاى آنها پس
از آن دانشى كه به تو رسيده پيروى كنى بىترديد در آن صورت از ستمكاران
خواهى بود.
الف – از
وقتی که حضرت آدم علیه السلام خلق شد و به همراه خانواده در زمین سکنا
یافت، امر به نماز شد تا آخرین نبی الهی که حضرت خاتم الانبیاء، محمد
مصطفی صلوات الله علیه و آله می‌باشد. به این چند آیه توجه نمایید:
حضرت ابراهیم علیه‌السلام:
«رَبِّ اجْعَلْنِي مُقِيمَ الصَّلاَةِ و َمِن
ذُرِّيَّتِي رَبَّنَا و َتَقَبَّلْ دُعَاء» (ابراهیم –ع، 40)
ترجمه: پروردگارا،
مرا برپادارنده نماز قرار ده و از اولاد من (نيز نمازگزاران قرار ده)،
و اى پروردگار، دعاى مرا اجابت نما.
حضرت اسماعیل علیه‌السلام:
«وَكَانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلَاةِ و َالزَّكَاةِ
و َكَانَ عِندَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا» (مریم –ع، 55)
ترجمه: و
همواره خاندان خود را به نماز و زكات فرمان مى داد، و نزد پروردگارش
پسنديده (مرضی) بود.
حضرت موسی علیه‌السلام:
«إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا
أَنَا فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ
الصَّلَاةَ لِذِكْرِي»
(طه، 14)
ترجمه: به
يقين اين منم خداى يكتا كه جز من معبودى نيست، پس مرا پرستش كن و نماز
را به ياد من برپا دار
هارون علیه السلام و امّت موسی علیه‌السلام:
«و َأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى و َأَخِيهِ أَن
تَبَوَّءَا لِقَوْمِكُمَا بِمِصْرَ بُيُوتًا و َاجْعَلُواْ بُيُوتَكُمْ
قِبْلَةً و َأَقِيمُواْ
الصَّلاَةَ و َبَشِّرِ
الْمُؤْمِنِينَ» (یونس، 87)
ترجمه: و
به موسى و برادرش (هارون) وحى كرديم كه براى قومتان (به جاى صحرانشينى)
در مصر (مركز حكومت فرعون) خانه هايى فراهم كنيد و خانه هاى خود را رو
به روى يكديگر و به سوى قبله قرار دهيد و نماز را برپا داريد، و (اى
موسى) مؤمنان را بشارت (پيروزى) ده.
حضرت عیسی علیه‌السلام:
«وَ جَعَلَنِي مُبَارَكًا أَيْنَ مَا كُنتُ
و َأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ و َالزَّكَاةِ
مَا دُمْتُ حَيًّا» (مریم، 31)
ترجمه: و
(خداوند) مرا هر كجا كه باشم وجود پربركتى ساخته، و تا زنده هستم به
نماز و زكات سفارش كرده است.
پس، نماز برای همگان بوده است، هر چند که شکل آن متفاوت بوده است.
ب – در
آیه فوق بیان شده که آنها هرگز به قبله یک دیگر و به قبله‌ی تو روی
نخواهند آورد. چنان در سوره‌ی کافرون می‌فرماید: به آنها بگو نه من
هرگز معبود شما را بندگی خواهم کرد و نه شما هرگز معبود مرا بندگی
خواهید کرد.
اگر دقت شود، در آیه فوق، نه سخن از مکه و کعبه معظمه آورده است و نه
سخن از سمت و سو و جهت بدن به هنگام عبادتی چون نماز – بلکه سخن از "قبله"
آورده است، یعنی با تو هم هدف، همسو، هم جهت و همراه نخواهند شد. به
همین جهت، بحث از "تبعیت" آنها می‌نماید و تصریح می‌نماید که آنها هیچ
گاه از قبله‌ی تو، "تبعیت" نمی‌کنند، چنان چه از قبله یک دیگر نیز "تبعیت"
نمی‌کنند.
ج – بدیهی
است که این "تبعیت"، اختصاص به سمت و سوی فیزیکی بدن ندارد، بلکه کار
عقل و دل است، یعنی به تو ایمان نمی‌آورند. لذا هر کس که از انبیای
الهی "تبعیت" نکند، حتماً از "هوای نفس" خود تبعیت می‌کند، هر چند که
نام مسلمان، مسیحی، یهودی و ... را روی خود گذاشته باشد.
از این رو در نقطه‌ی مقابل نیز سخنی از کعبه یا بیت‌المقدس نیست، بلکه
می‌فرماید: اگر تو از آنها تبعیت کنی، از هوای نفس آنان تبعیت کرده‌ای.
نکته:
از همین مضامین و مفاهیم معلوم می‌شود که "قبله" سنگ و دیوار نیست،
بلکه یک "نشان" است برای بندگی. ظاهری دارد، برای ابدان و ظواهر عبادت
– باطنی دارد برای روح ایمانی و اخلاص در عبادت.
و البته تردیدی نیست که ظاهر آیه، به ظاهر قبله (کعبه معظمه) نیز دلالت
دارد و می‌فرماید: آنها رو به کعبه نخواهند کرد، یعنی مسلمان نخواهند
شد، چون کعبه قبله‌ی مسلمانان قرار گرفته است. و جالب آن که با این
بیان تصریح می‌نماید که رو کردن آنها به سوی بیت‌المقدس نیز به خاطر
خدا و اخلاص در عبادت و پایبندی به دین‌شان نیست، بلکه به خاطر "تبعیت"
هوای نفس‌شان است. وگر نه بعد از آمدن وحی و علم به آن، باید تابع می‌شدند.
اگر هوای نفس نبود، در باطن جهت و قبله خداست و ولایت الهی – اگر هوای
نفس نبود، ظاهر قبله نیز هر کجاست که خدا تعیین کند و به وسیله‌ی رسولش
ابلاغ نماید، لذا تغییر قبله از بیت‌المقدس به کعبه معظمه (که از ابتدا
قبله نماز بود)، یک امتحان شد برای مسلمانان تابع و دیگران.
x-shobhhe.com | 
