اینجا ایران است ؛ آوازخوانی زنان را از رادیو می شنوید !!! + عکس

امروزه در برخی ازکشورهای مسلمان که دارای تنوع نژادی هستند و نظام دینی هماهنگی نیز بر آنان حاکم نیست خوانندگی زنان حرمتی نداشته و شاهده حضور زنانی هستیم که با پوشش به عنوان همخوان، نوازننده، خواننده و رقصنده در عیدهای مذهبی و مراسم ملی در تلویزیون  و کنسرت ها مشغول به فعالیت هستند.

چندی پیش دولت ترکیه که در رویای تنها حکومت اسلامی شدن در منطقه است، در جدیترین اقدام خود برای جلب نظر همزمان مذهبی ها و سکولار ها اقدام به تأسیس دیسکویی برای زنان محجبه کرد. محلی که زنان، با پوشش به رقص و آوازخوانی می پردازند و حضور مردان نیز بلا مانع است، مکانی که در توهینی آشکار به موازین اسلامی، با خواندن دعای افتتاح ، آغاز به کار کرد.

مسئله تک آوازی زنان در کشور ما که شریعت اسلام بر آن حاکم است و قوانین آن برگرفته از فقه شیعه است، به لحاظ حکومتی هیچ گاه در سیاستگذاری های هنری جمهوری اسلامی مطرح نبوده است و در متون دینی هم به عنوان امری قابل ترویج مطرح نشده  و غالبا این موضوع به خودی خود با مفسده و غنا همراه است. چرا که آوازخوانی نیاز به زیر و بم کردن صدا داشته و معمولا با موسیقی همراه است که بر جذابیت صدای زن می‌افزاید. موسیقی و خوانندگی همراه با غنا هم برای مردان و هم زنان، به اجماع فقها و بدون اختلاف و به حکم روایاتِ مستند بر آیات  و بیان ائمه علیهم‌السلام ، حرام است؛ مسئله ای که امروز متاسفانه در تکخوانی زنان کاملا مشاهده میشود.

خوانندگی زنان درایران  بعد از انقلاب  به صورت همخوانی با مردان در غالب گروه کر و در سال های اخیر به صورت همخوانی های فردی  و حضور در کنسرت هایی مانند گروه آریان و کنسرت های علیرضا عصار انجام شده است. اما مسئله تک آوازی زنان در قالب تصنیف خوانی  و غیره که پیشتر از این نیز در دولت اصلاحات و همچنین دولت دهم محل مناقشه بوده، در یکسال اخیر به یکی از حاشیه های فرهنگی دولت تدبیر و امید تبدیل شده و برگزاری مراسم هایی با خوانندگی این قشر در نقاط مختلف کشور و افزایش آن موضوعی نیست که دیگر بتوان آن را تکذیب کرد.

در ماه های اخیر متاسفانه بدلیل عدم نظارت کافی مسئولان فرهنگی و همچنین برخی ایده های روشنفکری آنان و اظهار نظرهایشان در مورد خوانندگی زنان شاهد گسترش روز افزون خوانندگی زنان در تهران و برخی شهرستان ها آن هم با مجوز رسمی هستیم.

این مسئله از زمانی حاشیه  سازشد  که،داریوش پیرنیاکان )عضو هیئت مدیره خانه موسیقی ایران و سر پرست گروه شهنازی) در مهر ۹۲   با اشاره به عدم وجود هرگونه فقه، بر مبنای حرام بودن موسیقی اعلام کرد: «هنوز موسیقی را اینجا حرام می‌دانند. هیچ روایتی نیست که نشان دهد موسیقی حرام است و درست نیست که این خیل عظیم جمعیت شنوندگان موسیقی را نادیده بگیریم. از فقها می‌خواهم توضیح دهند کجای دین موسیقی حرام اعلام شده است »

 همچنین علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که به دلیل دارا بودن تحصیلات حوزوی و همچنین آشنایی با فضای فرهنگی حوزه علمیه و علما یکی از دلایل ویژه دولت برای انتخاب او به عنوان چهره اصلی دستگاه فرهنگی کشور از سوی رئیس‌جمهور بوده است، در حاشیه یک مراسم، سخنانی را به زبان آورد که به طور ویژه انتقاداتی جدی را از سوی علمای حوزه علمیه قم به دنبال داشت.

ایشان که در حاشیه رونمایی از نهج‌البلاغه مطلی در دفتر خود در وزارت ارشاد در جمع خبرنگاران حضور یافته بود، درباره مسأله خوانندگی بانوان گفت: «اظهار نظرهای مختلفی در خصوص تکخوانی زنان در کنسرت‌ها وجود دارد. اما طبق نظر برخی مراجع تقلید، اگر موجب مفسده نباشد ایرادی ندارد »

انتشار این اظهارنظر که رنگ و لعاب فقهی نیز داشت، در همان ساعات اولیه با واکنش جدی حوزه های علمیه روبرو شد و در برخی واکنش ها، این اظهارات از سوی وزیر ارشاد نشانه کم اطلاعی وی در زمینه فقه شیعه توصیف شد. همین مواضع و اقدامات موضوعی، در کارت زرد گرفتن وزیر بی تاثیر نبود.

هم زمان با این اظهارات موضع گیری های با رویکرد خاص از سوی طیف موافقان انجام شد که با پوشش خبری ویژه سعی در فشار برافکار عمومی و به کرسی نشاندن خواسته خود داشتند. رویکردی که در آن موضوع خوانندگی زنان بیش از یک دغدغه فرهنگی به سمت یک ساختار شکنی و حرکت در پازل تهاجم فرهنگی پیش رفت.

 به طور مثال یکی از روزنامه ها گفت‌وگویی تفصیلی با یک خواننده زن موسیقی ایرانی را منتشر کرد! که در آن اشاره شده بود« نخستین ترانه من در هر کنسرتی همواره با ذکر نام مولا علی(ع) آغاز می‌شود. با ذکر نام مولا علی(ع) شور و هیجان عجیبی در سالن بر پا می‌شود. ارتباط ما با مخاطبان و تبادل انرژی‌ها و حس‌های مثبت از همین ابتدا آغاز می‌شود و تا پایان کنسرت ادامه دارد تا کنسرت ما با شور و هیجان به پایان برسد»

اما موضوع خوانندگی زنان در حد بحث و نظر باقی نماند، بلکه مصداق های بیرونی هم داشت.  تا جایی که خبر حضور وزیر ارشاد در یکی از این مجالس،  مطرح و البته تکذیب شد. اما برگزاری مراسم هایی با خوانندگی این قشر و افزایش آن موضوعی است که دیگر نمیتوان آن را تکذیب کرد. از جمله می توان موارد زیر را نام برد:

◄برگزاری کنسرت در بوشهر و حضور برخی هنرمندان و گروه های موسیقی محلی در فستیوال رقص و موسیقی استانبول، با خوانندگی زن بوشهری و کشف حجاب از سوی برخی افراد به عنوان نماینده جامعه موسیقی بوشهر

◄مجوز گرفتن گروه ارکیده بعد از ده سال

◄همچنین اجرای گروه موسیقی«کامکارا » در فستیوال موسیقی تهران

موارد بالا، همه نمونه هایی از آغاز و انجام این گونه فعالیت ها می باشد. البته  تب داغ اینگونه کنسرت ها همراه با حواشی دیگر چون حرکات موزون، بد حجابی ها و… بوده است.

مراسم رو نمایی از آلبوم «تورا ای کهن بوم و بر دوست دارم»

در بهمن ماه بحث تک آوازی زنان با رونمایی از آلبوم« تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم»  شکل جنجالی به خود گرفت و بار دیگر سبب اعتراضات بسیاری شد. آلبومی که حاکی از غلبه صدای خواننده زن است و محسن کرامتی یکی از خوانندگان این آلبوم در این مراسم با اعتراض به محدودیت خوانندگی زنان گفت: «همه ما با صدای یک بانو که برای ما لالایی می‌خواند با موسیقی آشنا می‌شویم و آن بانو مادر ماست. بیایید تمامی بانوان را مثل مادر خود بدانیم و اجازه دهیم تا صدایشان شنیده شود» و  این سوال ایجاد مطرح می شود که آیا همه مردان ایران می توانند به صدای همه خوانندگان زن به عنوان لالایی مادرانه گوش فرا دهند.

اما  مسئله مهمی که  این روزها با آن مواجه هستیم  و می بایست در صدد یافتن راه چاره ای برای آن باشیم بسیار فراتر از این آلبوم و آلبومهای این چنینی  است  و آن شکل گیری جریانی  است که به سمت قبح شکنی و اباحه گریی بحث خوانندگی زنان در پیش است. جریانی که با حمایت های خود و غفلت مسئولان فرهنگی کشور به سمتی در حرکت است که خوانندگی  را حقی پایمال شده برای زنان جلوه کند . چنانچه در سال های اخیر شاهد خواندن زنان  هر چند کوتاه در معدود  فیلم هایی سینمایی بودیم  و مسلم است که قبح شکنی توسط رسانه، تا چه حد در طول زمان می تواند موثر باشد. خوانندگی زنان مسئله ای  نیست که به راحتی از کنار آن گذشت  و در صورت عادی سازی آن، باید منتظر مفاسد بسیاری که از آن سرچشمه میگیرند باشیم. آینده ای  که در آن دیگر نمیتوان از حرام بودن آواز خوانی زنان سخن گفت.  آینده ای که در آن وقتی صدای خواننده زنی از رادیو شنیده می شود، دیگر نمی توان اعتراض کرد. چرا که خوانندگی حق طبیعی زنان محسوب می شود و این اعتراض شماست که قابل سرزنش است.

◄آیت‌الله مکارم شیرازی با اشاره به مطرح شدن برخی سخنان مبنی بر اعلام نظر فقها در خصوص خوانندگی زنان فر مودنند: گفته شده است که چرا می‌گویید خواننده زن نباشد، نصف جمعیت ایران زن است و فقها در این زمینه نظر دهند، این طرز سخن‌گویی سابقه ندارد وی در ادامه با انتقاد از جسور شدن و مدعی شدن این افراد گفت: “این‌ها خبر ندارند یک طلبه ۲۰ سال درس می‌خواند تا به مرحله اول اجتهاد برسد و باید برای مجتهد شدن ۴۰ سال باید درس خواند. وزارت ارشاد بداند تکرار این کارها سبب می‌شود که مردم فاصله بگیرند.

◄حجت‌الاسلام‌والمسلمین علیدوست، رییس انجمن فقه و حقوق حوزه علمیه قم و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. «طبق نظر آسیب شناسان اجتماعی، ایجاد این‌گونه فضاها، غیر از کنار رفتن حیا در جامعه و دریده شدن حریم خانواده اثر دیگری ندارد. قطعاً صدای زن به‌عنوان خوانندگی، برای گوش کردن نامحرمان جایز نیست، مگر این‌که آقایان در اسلام چیزی خوانده باشند که ما آن را مشاهده نکرده‌ایم »

◄لاله افتخاری نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در واکنش به گسترش روزافزون خوانندگی زنان در ماه‌های اخیراظهار داشت: «دولت قسم یاد کرده است که از ارزش‌های اسلام و دستاوردهای انقلاب اسلامی دفاع کند و شخص آقای جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد باید به‌صورت جدی با این هنجارشکنی خوانندگی زنان مقابله کند. خوانندگی زنان ترویج فساد و بی‌بندوباری به اسم فرهنگ است که باید با آن مقابله جدی صورت بگیرد که اگر برخوردی نشود مردم خودشان برای حفظ ارزش‌های دینی حتماً با این هنجارشکنان فرهنگی مقابله خواهند کرد و وارد عمل خواهند شد تا از دستاوردهای انقلاب اسلامی و فرهنگ ایرانی و اسلامی دفاع کنند »

◄آیت الله گرامی در واکنش به انتشار این آلبوم در پاسخ به استفتائی که در سایت معظم له منتشر شد ، گفتند : هرگونه صدای زن که محرّک شهوانی باشد یا به قصد تحریک و عشوه باشد در محضر مردان جایز نیست و مردان نباید به آن گوش کنند که فرقی هم بین تک خوانی و همخوانی زن و مرد نیست و اگر صدای زن به قصد تحریک نباشد و مفسده ای نداشته باشد اشکالی ندارد اما اگر احتمال بدهیم که این کار راهی را هموار کند که صداهای خوانندگان زن در جامعه پخش شود ، فساد است و جایز نیست .

این مسئله با وجود عدم پوشش مناسب توسط تلویزیون و برخی رسانه ها در میان کاربران شیکه اجتماعی بازتاب متفاوتی داشته عده ای مخالف این امر و عده ای نیز موافق بودنند.

اگر بخواهیم نگاه فقهی به آواز زن بیندازیم باید بگوییم تمامی فقها آوازخواندن چه زن چه مرد را ـ اگر غنائی باشد ـ حرام دانسته‌اند. در واقع آنچه سبب حرمت میشود  «مفسده» و گناهی است که بر آواز اضافه می شود. البته بعضی از فقها مانند امام خمینی، مقام معظم رهبری، آیت‌الله گلپایگانی و… یک مورد را استثناء کرده‌اند و آن‌هم آواز زن است در شب عروسی، ـ نه در مراسم عقد یا مولودی‌ها ـ مستند این حکم روایتی است که ابی‌بصیر از امام صادق (ع) نقل کرده است که ایشان فرمودند: اجرت زن مغنیه که عروس‌ها را همراهی می‌کند، اشکالی ندارد؛ زیرا از خوانندگانی نیست که مردها بر او داخل می‌شوند.(۱)

آنچه در پایان روایت ذکر شده است نشان می‌دهد که جواز این استثناء، مطلق نیست؛ بلکه مشروط بر آن است که با عملی حرام همچون اختلاط مردان و زنان همراه نباشد. همچنین شرط است که صدای زن به مردان نرسد و کلام کذب و لاطائل در برنداشته نباشد.(۲)

و بعضی دیگر از فقها مانند آیت‌الله مکارم، آیت‌الله سیستانی و… هم فرموده اند که حتی در شب عروسی هم برای زنان، آوازه‌خوانی جایز نیست. (۳) مرحوم آیت‌الله خویی نیز آوازه‌خوانی زن را با استفاده از روایت ابی بصیر به سه دسته تقسیم نموده است: ۱. آوازه‌خوانی در مجالس مختلط. ۲. آوازه‌خوانی در مجالس عروسی مخصوص زنان. ۳. آوازه‌خوانی در مجالس زنان در غیر عروسی. بعد ایشان فتوا دادند که غنا و آوازه‌خوانی زن فقط در مجالس عروسی زنان مجاز است. و قسم اول و سوم حرام می‌باشد. (۴)

◄نتیجه بنا بر ادله و حکم فقهی بیان‌شده از جانب فقها، درنتیجه می‌توان گفت ممنوعیتی در شنیدن و گوش دادن به این نوع از آوازخوانی زن وجود ندارد؛ مشروط بر آن‌که با حرامی همراه نباشد و موجب مفسده نیز نشود، اما از آن‌جایی‌که غالباً و بنا بر طبع مردان و ذات هنر خوانندگی، شنیدن صدای زن برای مردان مفسده به دنبال دارد و بیم تحریک شهوات می‌رود، نمی‌توان به‌طورکلی و مطلق حکم به حلیت آن داد. همان‌طور که مراجع نیز یا از اساس آن را جایز ندانسته‌اند (۵) و یا قید کرده‌اند که این امر غالباً مبتنی بر مفسده است. (۶) این بدان معناست که نیت و هدف خواننده نیز هرچند خیرخواهانه، نمی‌تواند توجیه‌کننده و دلیلی بر جواز خوانندگی زنان یا استماع آن باشد؛ مگر آن‌که خواندن آن‌ها فقط برای زنان باشد و صدایشان به گوش مردان نرسد و با حرامی دیگر نیز همراه نباشد.

حاشیه های ایجاد شده بر مسئله خوانندگی زنان در شرایطی  مطرح شده است که ما در مسائل فرهنگی خلأهای سیاستگذاری و اجرایی بسیاری داریم و در موضوعات ابتدایی تر دچار فقر فرهنگی هستیم و موارد بسیار مهمتر و در اولویت  وجود دارند که مورد غفلت قرار گرفته اند.

مطالبات و نیاز های زنان امروز بسیار فراتر از شنیدن صدای زنان وحضور در کنسرت ها است. آیا همه زنان ایرانی دغدغه و اشتیاق حضور در کنسرت ها را دارنند؟ چند درصد از زنان فرصت حضور در این کنسرت ها را خواهند داشت؟ آیا حضور خواننده زن با چنین کیفیتی به جلسه لهو و لعب شبیه نیست و موجب مفسده نمی شود؟ آیا مفسده  حضور بانوان در ورزشگاه – که آن هم محل اختلاف علماست – بیشتر است یا خوانندگی زنان به این شکلی که در حال حاضر با مجوز ارشاد در حال اجرا است؟

کسانی که در قالب آزادی  و حمایت از حقوق زنان به دنبال گرفتن مجوز برای برگزاری کنسرت و تک خوانی زنان هستند چرا فکری برای بیمه زنان خانه دار نمی کنند؟ چرا طرح جامعه ای برای حمایت از مشاغل خانگی زنان ارائه نمی کنند؟ چرا زنان باید در دادگاه ها به دنبال دریافت نفقه و مهریه خود سرگردان باشند ؟  چرا مرخصی ۹ماهه زایمان آنها را حل نمی کنند؟ و هزاران حقی که چون در آن نشانه از گناه نیست صدای لیبرال های روشنفکر را در نمی آورد. گرفتن  مجوزها  را وسیله و سر پوشی  قرار می دهند که زنان مطالبات اصلی خود را فراموش کنند.

 منابع

۲-دارابی، مقامات السالکین ، ج ۲ ، ص .۱۳٫۲۷۲

۴-قره العین عابدی، سید محمد غنا در آیینه شفاف اهل‌بیت، چاپ ۱، قم: انتشارات استاد مطهری، ۱۳۸۲، ترجمه: سید محمدتقی حسینی منش، ص ۶۰

۶-آیت آ… خامنه‌ای، استفتاءات، سؤال ۱۱۴۵.

منبع : با حجاب