دلايل قرآنی وجود روزهای نحس و مبارك از ديدگاه استاد شهيد «مرتضی مطهری»

استاد شهيد «مرتضی مطهری» دربخشی از كتاب «آشنايی با قرآن» به بررسی و تبيين دلايل قرآنی وجود روزهای نحس و مبارك پرداخته است كه با توجه به پشت سر گذاشتن سيزدهم فروردين و اهميت موضوع و تفكر عامه ای كه در اين خصوص وجود دارد اينك در بخش اول از اين يادداشت به ذكر گوشه هايی از آن می پردازيم.

استاد شهيد «مرتضی مطهری»با طرح سوالاتی نظير آيا ايام واقعا نحس و سعد دارند و اگر دارند اين نحوست و سعادت آيا در ذات آنهاست؟ و چرا مردم برخی روزها را نحس می دانند؟ و آيا برای اين مساله می توان از كتاب و سنت شاهد و مثالی آورد؟ به سوالات اينگنه پاسخ می دهد: در ميان مردم معمول است كه بعضى از روزها را روز سعد و مبارك، و بعضى را روز شوم و نحس مى شمرند، هر چند در تعيين آن اختلاف بسيار است، سخن اينجا است كه اين اعتقاد عمومى تا چه حد در اسلام پذيرفته شده است؟ و يا از اسلام گرفته شده است؟

البته اين از نظر عقل محال نيست كه اجزاء زمان با يكديگر تفاوت داشته باشند، بعضى داراى ويژگيهاى نحوست، و بعضى ويژگيهاى ضد آن، هر چند از نظر استدلال عقلى راهى براى اثبات يا نفى چنين مطلبى در اختيار نداريم، همين اندازه مى گوئيم ممكن است ولى از نظر عقل ثابت نيست.

بنابر اين اگر دلائل شرعى از طريق وحى كه افقهاى وسيعترى را روشن مى سازد بر اين معنى در دست داشته باشيم قبول آن نه تنها بى مانع بلكه لازم است.

استاد مطهری می افزايد: در آيات قرآن كريم تنها در دو مورد اشاره به نحوست ايام شده است: يكى در آيات سوره قمر، و ديگرى در آيه 16 سوره فصلت كه درباره همين ماجراى قوم عاد سخن مى گويد در آنجا می‌خوانيم «فارسلنا عليهم ريحا صرصرا فى ايام نحسات» ما تندبادى سخت و سرد در روزهاى شومى بر آنها مسلط ساختيم.

و در نقطه مقابل، تعبير مبارك نيز در بعضى از آيات قرآن ديده مى شود، چنانكه در باره شب قدر مى فرمايد: ما قرآن را در شبى پر بركت نازل كرديم «انا انزلناه فى ليلة مباركة» (دخان/3)

به نوشته استاد مطهری نحس در اصل به معنى سرخى فوق العاده افق است كه آنرا به صورت نحاس يعنى شعله آتش خالى از دود در مى آورد، سپس به همين مناسبت در معنى شوم به كار رفته است.

به اين ترتيب قرآن جز اشاره سربسته اى به اين مساله ندارد، ولى در روايات اسلامى به احاديث زيادى در زمينه نحس و سعد ايام برخورد مى كنيم كه هر چند بسيارى از آنها روايات ضعيف است و يا احيانا آميخته با بعضى روايات مجعول و خرافات مى باشد، ولى همه آنها چنين نيست، بلكه روايات معتبر و قابل قبولى در ميان آنها بدون شك وجود دارد، چنانكه مفسران نيز در تفسير آيات سوره قمر بر اين معنى صحه نهاده اند.

خداوند در مورد قوم عاد می فرمايد: «كذبت عاد»؛ عاد هم تكذيب كرد «فكيف كان عذابی و نذر» عذاب و انذار من چگونه بود؟ بعد به طور مختصر شرح می دهد «انا ارسلنا عليهم ريحا صرصرا فی يوم نحس مستمر» (قمر/18و19) فرستاديم بر آنها بادی صرصر، بادی تند و شديد و ويرانگر.

بعضی مفسرين می گويند خود صرصر كأنه آن صدای باد را هم دارد مجسم می كند «فی يوم نحس مستمر» در روزی شوم كه شومی مستمری داشت كلمه نحس به معنی شوم است در اينجا مفسرين روی كلمه نحس بحث كرده اند كه معنای شوم بودن يك روز چيست؟

واضح است كه در اينجا قرآن نمی خواهد بگويد كه مثلا آن روز چون روز يكشنبه يا دوشنبه بود نحس بود و عذاب آمد، يكشنبه و دوشنبه هر هفته تكرار می شود، يا مقصود اين نيست كه چون مثلا سيزده ماه صفر بود اينها معذب شدند، سيزده ماه صفر هر سال تكرار می شود، و بعلاوه اينجا دارد تصريح می كند: «فكيف كان عذابی و نذر» يعنی عذاب به علت تكذيب و به علت حق ناشناسی و كفران يك نعمت بزرگ بود.

به عقيده استاد مطهری روز، شوم بود ولی شومی اش نه از خود روز بود يا از آن جهت كه روزی از روزهای هفته يا ماه است، بلكه به علت حادثه ای كه در آن روز پيش آمد اين روز شوم شد.

 

منبع: خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)