از جمله آيات نازله بعد از نص غدير قول خداى تعالى
است در سوره " المعارج " " سال سائل عذاب واقع للكافرين ليس له دافع من
الله ذى المعارج " كه علاوه بر اعتقاد شيعه بان، جمعى از علماى اهل سنت
كه شخصيت شان مورد تصديق است آنرا در كتب تفسير و حديث ثبت و ضبط نموده
اند.
و اينك بذكر نص روايات مذكور توجه كنيد:
1- حافظ، ابو عبيد هروى "كه در سال 4/223 در مكه در
گذشته و شرح حال او در ج 1 ص 147 ذكر شده"، در تفسير خود " غريب القرآن
" روايت نموده گويد: پس از آنكه رسول خدا صلى الله عليه و آله در غير
خم تبليغ فرمود آنچه را كه مامور بدان بود و اين امر در بلاد شايع و
منتشر شد، جابر بن نضر بن حارث بن كلده عبدرى آمد و خطاب به پيغمبر صلى
الله عليه و آله نموده گفت: بما از طرف خداوند امر كردى كه گواهى به
يگانگى خداوند و رسالت تو بدهيم و نماز و روزه و حج و زكاه را امتثال
كنيم همه را از تو پذيرفتيم و قبول كرديم، و تو باينها اكتفا ننمودى تا
اينكه بازوى پسر عمت را گرفتى و بلند نمودى و او را بر ما برترى دادى و
گفتى: من كنت مولاه فعلى مولاه، آيا اين امر از طرف تو است يا از جانب
خداوند؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: قسم بخداوندى كه معبودى
جز او نيست، اين امر از جانب خداوند است نامبرده پس از شنيدن اين سخن
رو بطرف شتر خود روان شد در حاليكه ميگفت: بار خدايا، اگر آنچه محمد
ميگويد راست و حق است بر ما سنگى از آسمان ببار، و يا عذابى دردناك بما
برسان، هنوز به شتر خود نرسيده بود كه سنگى از فراز بر سر او آمد و از
دبر او خارج شد و او را كشت و خداى تعالى اين آيه را نازل فرمود: سال
سائل بعذاب واقع... تا آخر.
2- ابوبكر نقاش موصلى بغدادى "كه در سال 351 در
گذشته و شرح حال او در ج 1 ص 172 مذكور است" در تفسير خود " شفاء
الصدور " حديث ابو عبيد مذكور را روايت نموده با اين تفاوت كه نام شخص
مزبور را بجاى جابر بن نضر: حارث بن نعمان فهرى ذكر نموده چنانكه در
روايت ثعلبى خواهد آمد و گمان دارم كه اين تصحيح از طرف او باشد.
3- ابو اسحق ثعلبى نيشابورى "متوفاى 37/427 "در
تفسير خود " الكشف و البيان " گويد: از سفيان بن عيينه درباره قول خداى
تعالى: " سال سائل بعذاب واقع " سوال شد كه در مورد چه كسى نازل شده؟
نامبرده بسوال كننده گفت سائله اى را از من پرسيدى كه تاكنون كسى آنرا
از من نپرسيده، پدرم از جعفر من محمد عليهما السلام روايت نموده، و
آنجناب از پدرانش "صلوات الله عليهم" روايت نموده كه چون رسول خدا صلى
الله عليه و آله بغدير خم رسيد پس از گرد آمدن مردم در حاليكه دست على
عليه السلام را گرفته بود بانها اعلام نموده فرمود: " من كنت مولاه،
فعلى مولاه " پس اين خبر در بلاد شايع و منتشر گشت و بگوش حرث بن نعمان
فهرى رسيد. نامبرده نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد در حالتى كه
بر ناقه اى سوار بود، تا به ابطح رسيد، در آنجا از ناقه خود فرود آمد و
آنرا خوابانيد و برسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم خطاب نمود و گفت:
اى محمد از طرف خداوند ما را امر كردى كه به يكتائى خدا و رسالت تو
شهادت دهيم، قبول كرديم، و ما را به پنج نماز امر نمودى پذيرفتيم، و ما
را بدادن زكاه امر كردى اطاعت كرديم، و بما امر كردى كه يك ماه روزه
بداريم قبول نموديم، و ما را بحج امر كردى پذيرا شديم، بان امور اكتفا
ننمودى تا بازوان پسر عمت را گرفتى و او را بلند كردى و بر ما برترى و
فضيلت دادى و گفتى: من كنت مولاه فعلى مولاه، آيا اين امر از شخص تو
است يا اينهم از طرف خداوند است؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود:
قسم بان خداوندى كه معبودى جز او نيست، اين امر از طرف خداوند است، حرث
بن نعمان پس از شنيدن سخن پيغمبر صلى الله عليه و آله رو بطرف مركب خود
روان شد در حاليكه ميگفت: بار خدايا اگر آنچه محمد ميگويد راست و حق
است، بر ما سنگى از آسمان ببار يا عذابى دردناك بر ما نازل كن، هنوز
بمركب خود نرسيده بود كه خداوند سنگى از فراز بر سر او فرود آورد كه از
دبر او خارج شد و او را كشت و خداوند اين آيه را نازل فرمود: " سال
سائل بعذاب واقع... " تا آخر آيات.
4- حاكم، ابوالقاسم حسكانى "شرح حال او در ج 1 ص
184 مذكور است" در كتاب " دعاه الهداه الى اداء حق الموالاه " روايت
كرده گويد: بر ابوبكر محمد بن محمد صيدلانى قرائت نمودم و بدان اقرار
كرد و گفتم حديث نمود شما را ابو محمد عبد الله بن احمد بن جعفر
شيبانى، از عبد الرحمن بن حسين اسدى، از ابراهيم بن حسين كسائى "ابن
ديزيل" از فضل بن دكين، از سفيان بن سعيد "ثورى"، از منصور از ربعى از
حذيفه بن يمان كه گفت: رسول خدا صلى الله عليه و آله درباره على عليه
السلام
فرمود: من كنت مولاه فهذا على مولاه، نعمان بن منذر
"اين كلمه تصحيف است" فهرى گفت: اين چيزى است كه از خود ميگوئى؟ يا
پروردگارت بان امر كرده؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: از خود
نميگويم، بلكه پروردگارم امر فرموده نامبرده گفت: بار پروردگار: بر ما
فرو فرست "در نسخه هاى چنين مذكور است" سنگى را از آسمان، هنوز بمركب
خود نرسيده بود كه سنگى بسوى او آمد و او را خونين نمود و افتاد و مرد،
سپس خداوند اين آيه را نازل فرمود: سال سائل بعذاب واقع
و گفت: حديث نمود ما را: ابو عبد الله شيرازى، از
ابوبكر جرجانى، از ابو احمد بصرى از محمد بن سهل، از زيد بن اسماعيل
وابسته انصار از محمد بن ايوب واسطى، از سفيان بن عيينه، از جعفر بن
محمد صادق عليهما السلام از پدرانش عليهم السلام اينكه: چون رسول خدا
صلى الله عليه و آله على عليه السلام را در روز غدير خم منصوب فرمود و
گفت: من كنت مولاه فعلى مولاه اين خبر به بلاد منتشر شد، و نعمان بن
حرث فهرى نزد پيغمبر صلى الله عليه و آله آمد و گفت: از طرف خدا بما
امر كردى كه به يكتائى خدا و رسالت تو شهادت ميدهم و جهاد و حج و روزه
و نماز و زكاه را آوردى و ما قبول كرديم سپس باين امور اكتفا ننمودى تا
اينكه اين پسر را "منظورش على عليه السلام است" منصوب داشتى و گفتى: من
كنت مولاه فعلى مولاه، اين امر آيا از طرف شخص تو است يا امرى است از
جانب خداوند؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: قسم بان خداونديكه
جز او معبودى نيست، اين از جانب خداست، در اين هنگام نعمان بن حرث از
نزد پيغمبر صلى الله عليه و آله برگشت و در آن حال ميگفت: بار خدايا
اگر اين مطلب حق است بر ما سنگى از آسمان ببار، پس خداوند سنگى بر سر
او فرو افكند و او را كشت و اين آيه نازل شد: " سال سائل بعذاب واقع...
" تا آخر آيات. 5- ابوبكر، يحيى قرطبى، متوفاى 567 "شرح حال او در صفحه
188 ذكر شد"، در تفسير خود در سوره " المعارج " گويد: پس از آنكه
پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود: من كنت مولاه فعلى مولاه نضر بن
حارث برسول خدا صلى الله عليه و آله گفت: بما از طرف خداوند امر
بشهادتين فرمودى و ما از تو پذيرفتيم و ما را امر به نماز و زكاه نمودى
و باين امور اكتفا نكردى تا اينكه پسر عم خود را بر ما برترى دادى، آيا
خدا تو را بدان امر فرمود يا از خود اين كار را نمودى؟ فرمود: قسم
بخداونديكه جز او معبودى نيست، اين از جانب خدا بود، نامبرده برگشت در
حاليكه ميگفت: خداوندا اگر اين سخن حق است و از جانب تو است بر ما از
آسمان سنگى ببار، پس سنگى بر او افتاد و او را كشت.
6- شمس الدين، ابو المظفر، سبط ابن جوزى، حنفى،
متوفاى 654 در تذكره خود صفحه 19 اين روايت را ذكر نموده گويد: اين
حديث را ابو اسحق ثعلبى در تفسير خود باسنادش از پيغمبر صلى الله عليه
و آله روايت نموده كه چون پيغمبر صلى الله عليه و آله موضوع ولايت على
عليه السلام را اعلام فرمود، اين خبر باطراف منتشر و در بلاد شايع شد،
و بحرث بن نعمان فهرى رسيد، نامبرده بر ناقه اى سوار شد و آمد درب مسجد
ناقه خود را عقال نمود و آمد تا داخل مسجد شد و در برابر رسول خدا صلى
الله عليه و آله زانو بزمين زد و با تصريح بنام خطاب بانحضرت نموده
گفت: همانا تو ما را امر كردى كه شهادت به يكتائى خدا و رسالت تو بدهيم
و ما اين را از تو پذيرفتيم و تو ما را امر كردى كه پنج بار در شب و
روز نماز كنيم و رمضان را روزه بداريم و خانه خدا را زيارت كنيم و مال
خود را با دادن زكاه پاك نمائيم و ما اينها را از تو قبول نموديم.
باينها اكتفا نكردى تا بازوان پسر عمت را گرفتى و بلند نمودى و او را
بر مردم برترى و فضيلت دادى و گفتى: " من كنت مولاه، فعلى مولاه " آيا
اين امرى بوده از طرف خودت و يا از جانب خدا؟ رسول خدا صلى الله عليه و
آله در حاليكه چشمانش سرخ شده بود فرمود: قسم بخدائى كه جز او معبودى
نيست، اين از طرف خدا بوده و من پيش خود چنين امرى را ننمودم، اين سخن
را سه بار تكرار فرمود در اين هنگام حرث برخواست در حاليكه ميگفت:
خداوندا، اگر آنچه محمد صلى الله عليه و آله ميگويد حق است، پس سنگى از
آسمان بر ما بفرست و يا عذابى دردناك بر ما وارد كن، گويد: بخدا قسم
هنوز به ناقه خود نرسيده بود كه خدا سنگى از آسمان فرستاد و بر سر او
اصابت كرد و از دبر او بيرون شد و نامبرده هلاك گرديد، و خدا اين آيه
را نازل فرمود: " سال سائل بعذاب واقع.. " تا آخر آيات.
7- شيخ ابراهيم بن عبد الله يمنى وصابى شافعى در
كتاب خود " الاكتفاء فى فضل الاربعه الخلفاء " حديث ثعلبى را كه در
صفحه 128 ذكر شد روايت نموده است.
8- شيخ الاسلام حموينى- متوفاى 722 در " فرايد
السمطين " در باب سيزدهم روايت كرده گويد: خبر داد مرا شيخ عماد الدين
حافظ بن بدران در شهر نابلس در جمله رواياتى كه اجازه داد كه از او
روايت نمايم، بر سبيل اجازه از قاضى جمال الدين عبد القاسم بن عبد
الصمد انصارى بر سبيل اجازه از عبد الجبار بن محمد حوارى بيهقى، بر
سبيل اجازه از امام ابى الحسن على بن احمد واحدى كه او گفت: بر استاد
بزرگوارمان ابى اسحق ثعلبى در تفسير اين آيه قرائت كردم كه: سفيان بن
عيينه از قول خداى تعالى: " سال سائل بعذاب واقع " پرسيده شد كه درباره
چه كسى نازل شده؟ گفت.. همان حديث بشرحى كه بلفظ ثعلبى در ص 128 ذكر
شد.
9- شيخ محمد زرندى، حنفى "شرح حال او در ج 1 ص 203
ذكر شد" اين داستان را در دو كتاب خود " معارج الوصول " و " درر
السمطين " ذكر نموده است.
10- شهاب الدين احمد دولت آبادى متوفاى 849 در كتاب
خود " هدايه السعداء " در جلوه دوم از هدايت هشتم روايت نموده كه: رسول
خدا صلى الله عليه و آله روزى فرمود: من كنت مولاه فعلى مولاه، اللهم
وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره، و اخذل من خذله، يكى از
كفار، از جمله خوارج اين را شنيد، و آمد نزد پيغمبر صلى الله عليه و
آله و گفت: يا محمد آيا اين از جانب تو است يا از طرف خداوند؟ فرمود:
اين از جانب خدا است، كافر نامبرده از مسجد بيرون شد و در آستانه در
قيام كرد و گفت اگر آنچه محمد ميگويد حق باشد خدايا فرو آر بر سر من
سنگى از آسمان، راوى گويد پس سنگى بر سر او افتاد و سر او شكست، پس اين
آيه: " سال سائل... " تا آخر نازل شد.
11- نور الدين بن صباغ مالكى مكى متوفاى 855 اين
حديث را در كتاب خود " الفصو ل المهمه " صفحه 26 روايت نموده است.
12- سيد نور الدين سمهودى شافعى متوفاى 911 "شرح
حال او در ج 1 ص 215 ذكر شد" اين حديث را در " جواهر العقدين " ذكر
نموده است.
13- ابو السعود عمادى متوفاى 982، در جلد 8 تفسيرش
ص 292 چنين نگاشته: گفته شده كه او "يعنى درخواست كننده عذاب" حرث بن
نعمان فهرى بوده و جريان امر از اينقرار بوده كه: چون اين گفتار رسول
خدا صلى الله عليه و آله باو رسيد كه درباره على رضى الله عنه فرمود:
من كنت مولاه فعلى مولاه، گفت: خداوند، اگر آنچه محمد ميگويد حق است بر
ما سنگى از آسمان ببار، بلا درنگ خدا سنگى بر او افكند كه بدماغ او
اصابت كرد و از عضو زيرين او بيرون شد و در دم جان سپرد.
14- شمس الدين شربينى قاهرى شافعى متوفاى 977 "شرح
حال او در ج 1 ص 217 ذكر شد" در جلد 4 تفسيرش "السراج المنير" صفحه 364
گويد: در اين كسى كه از خدا طلب عذاب نمود اختلاف است، ابن عباس گفته
كه او: نضر بن حرث بوده و گفته شده كه او حرث بن نعمان بوده، و جريان
امر چنين بوده كه چون گفتار پيغمبر صلى الله عليه و آله: " من كنت
مولاه، فعلى مولاه " باو رسيد بر ناقه خود سوار شد تا به ابطح رسيد،
شتر خود را خوابانيد، سپس خطاب به پيغمبر صلى الله عليه و آله نموده
گفت: از جانب خدا بما امر كردى كه به يكتائى خدا و رسالت تو شهادت دهيم
و ما از تو قبول كرديم و امر كردى كه پنج نوبت نماز بخوانيم و اموال
خود را تزكيه نمائيم پذيرفتيم، و امر كردى كه همه ساله ماه رمضان را
روزه بداريم، قبول كرديم و ما را امر بحج نمودى قبول كرديم و باين امور
اكتفا ننمودى تا پسر عم خود را بر ما برترى دادى آيات اين امر از ناحيه
تو است يا از جانب خدا؟ پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود: قسم بخدائى
كه جز او معبودى نيست، اين امر جز از جانب خدا نبوده، حرث برگشت در
حاليكه ميگفت: خداوندا، اگر آنچه محمد ميگويد حق است، بر ما از آسمان
سنگى ببار يا عذابى دردناك بر ما برسان، قسم بخداوند هنوز به شتر خود
نرسيده بود كه خدا سنگى بر او افكند كه بدماغ او اصابت نمود و از دبرش
بيرون شد و او را كشت، سپس اين آيه نازل شد: " سال سائل بعذاب واقع
"... تا آخر آيات.
15- سيد جمال الدين شيرازى متوفاى سال 100 در كتاب
خود "الاربعين فى مناقب اميرالمومنين عليه السلام" گويد: حديث سيزدهم
از جعفر بن محمد عليهما السلام از پدران بزرگوارش عليهم السلام روايت
شده كه: چون رسول خدا صلى الله عليه و آله بغدير خم رسيد، مردم را
طلبيد پس از آنكه جمع شدند، دست على عليه السلام را گرفت و فرمود:
من كنت مولاه فعلى مولاه، اللهم وال من والاه، و
عاد من عاداه، و انصر من نصره، و اخذل من خذله، و ادر الحق معه حيث
كان،
و در روايت ديگر است كه فرمود: اللهم اعنه و اعن
به، و ارحمه و ارحم به، و انصره و انصر به اين خبر شايع شد و ببلاد
رسيد و از جمله به حرث بن
نعمان فهرى رسيد، نامبرده بر ناقه خود سوار شد و
نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد... و اين حديث را تا آخر آنچه
ثعلبى گفت آورده است.
16- شيخ زين الدين مناوى شافعى متوفاى سال 1031
"شرح حال او در ج 1 ص 221 گذشت"، اين داستان را در كتاب خود "فيض
القدير فى شرح الجامع الصغير" جلد 6 صفحه 218 در شرح حديث ولايت روايت
نموده است.
17- سيد ابن عيد روس حسينى يمنى، متوفاى سال 1041
"شرح حال او در ج 1 ص 222 گذشت" اين داستان را در كتاب خود "العقد
النبوى و السر المصطفوى" ذكر نموده است.
18- شيخ احمد بن باكثير مكى شافعى متوفاى 1047 "شرح
حال او در ج 1 ص 223 گذشت"، اين داستان را در تاليف خود "وسيله المال
فى عد مناقب الال" نقل نموده.
19- شيخ عبد الرحمن صفورى در ج 2 كتاب خود "نزهت" ص
242 حديث قرطبى را روايت نموده است.
20- شيخ برهان الدين على حلبى، شافعى، متوفاى 1044
در ج 3 "السيره الحلبيه" ص 302 اين داستان را چنين ذكر كرده: چون اين
گفتار رسول خدا صلى الله عليه و آله: من كنت مولاه فعلى مولاه، در
شهرها و اقطار مختلفه شايع و منتشر گشت و به حرث بن نعمان فهرى سيد،
بمدينه آمد و شتر خود را در مسجد خوابانيد و داخل شد در حاليكه پيغمبر
صلى الله عليه و آله نشسته بود و اصحاب او در پيرامونش بودند، آمد تا
مقابل پيغمبر صلى الله عليه و آله زانو بزمين زد و گفت: يا محمد... تا
آخر داستان طبق روايت سبط ابن جوزى كه در ص 131 ذكر شد.
21- سيد محمود بن محمد قارى، مدنى، در تاليف خود
"الصراط السوى فى مناقب النبى صلى الله عليه و آله" گويد: چندين بار
اين گفتار رسول خدا صلى الله عليه و آله من كنت مولاه فعلى مولاه، نقل
و مذكور شد، گفته اند كه: حارث بن نعمان مسلم بود ولى پس از آنكه
داستان اين سخن پيغمبر صلى الله عليه و آله را من كنت مولاه فعلى مولاه
شنيد، در نبوت پيغمبر صلى الله عليه و آله شك و ترديد نمود و سپس گفت:
بار خدايا، اگر آنچه محمد ميگويد حق است سنگى از آسمان بر ما ببار، و
يا عذاب دردناكى بما برسان، پس از گفتن اين سخن رفت كه بر راحله "شتر"
خود سوار شود هنوز در حدود ده سه گام بطرف راحله خود نرفته بود كه
خداوند عز و جل سنگى بر او افكند كه به مغز او اصابت و از دبر او بيرون
شد و او را كشت، و در اين باره خداوند اين آيه را نازل فرمود: " سال
سائل بعذاب واقع... " تا آخر آيات مربوطه.
22- شمس الدين حنفى شافعى، متوفاى 1181 "شرح حال او
در ج 1 ص 230 گذشت" در شرح جامع صغير سيوطى ج 2 ص 387 در شرح اين سخن
پيغمبر صلى الله عليه و آله من كنت مولاه فعلى مولاه، گويد: چون بعض از
اصحاب اين سخن را شنيد، گفت: آيا براى رسول خدا صلى الله عليه و آله
كافى نيست كه ما اداى شهادت "به يكتائى خدا و رسالت او" نموديم و نماز
را بپا داشتيم و زكاه مال خود را داديم... تا آخر سخنان او تا آنجا كه
گفت: تا بحدى كه پسر ابى طالب را بر ما برترى داد، آيا اين امر از شخص
تو است "خطاب به پيغمبر صلى الله عليه و آله" يا از جانب خدا است؟
پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود: قسم بخداوندى كه معبودى جز او نيست
اين امر از جانب خدا است پس اين واقعه دليل است به بزرگى فضل على عليه
السلام.
23- شيخ محمد صدر العالم سبط شيخ ابو الرضا، در
كتاب خود " معارج العلى فى مناقب المرتضى " گويد: رسول خدا صلى لله
عليه و آله روزى فرمود:
من كنت مولاه فعلى مولاه، اللهم وال من والاه، و
عاد من عاداه، يكى از كفار از جمله خوارج اين سخن را شنيد و نزد پيغمبر
صلى الله عليه و آله آمد و خطاب بانحضرت نموده گفت: آيا اين امر از تو
است؟ يا از جانب خدا است؟ پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود: اين از
جانب خدا است، در اين موضع آنشخص كافر از مسجد بيرون شد و بر در مسجد
ايستاد و گفت: "خطاب بخداوند" اگر آنچه را كه اين "پيغمبر صلى الله
عليه و آله" ميگويد، حق است، پس بر ما سنگى از آسمان بفرست، در اين
هنگام سنگى آمد و سر او را درهم كوفت.
24- شيخ محمد محبوب العالم، اين داستان را در تفسير
خود مشهور به " تفسير شاهى " بيان داشته است.
25- ابو عبد الله زرقانى مالكى، متوفاى 1122 در شرح
حال " المواهب اللدنيه " جلد 7 ص 13 اين داستان را حكايت نموده است.
26- شيخ احمد بن عبد القادر حفظى شافعى در كتاب خود
" ذخيره المال فى شرح عقد جواهر اللال " اين داستان را ذكر نموده است.
27- سيد محمد بن اسماعيل يمانى متوفاى 1182 اين
داستان را در كتاب خود " الروضه النديه فى شرح التحفه العلويه " ذكر
نموده است.
28- سيد مومن شبلنجى شافعى مدنى، اين داستان را در
كتاب خود " نور الابصار فى مناقب آل بيت النبى المختار " ص 78 ذكر
نموده است.
29- استاد شيخ محمد عبده مصرى متوفاى سال 1323 اين
داستان را در تفسير " المنار " جلد 6 ص 464 از ثعلبى نقل و ذكر نموده و
سپس با قسمتى از آنچه ابن تيميه بر حديث مزبور ايراد وارد كرده او نيز
اشكال نموده كه قريبا بر بطلان و فساد ايراد و اشكال او واقف خواهيد
شد.
و ان تكذبوا فقد كذب امم من قبلكم و ما على الرسول
الا البلاغ المبين سوره عنكبوت
