روشهای مؤثر در تشویق فرزندان به انجام تکالیف  

این، یک مطلب کنسرو شده است، اگر دوست دارید فرزندان و دانش‌آموزان‌تان تکالیف درسی خودشان را به درستی انجام دهند، کنسرو را باز کنید و مصرف کنید. ببخشید، بخوانید! مطالب کنسرو شده یا ساندویچی به مطالبی گفته می‌شود که با در نظر گرفتن نیازهای روزافزون جوامع صنعتی، درصددند اطلاعات موردنیاز مخاطبان خود را با کمترین حجم در اختیار آنان قرار دهند.

نکته‌ها را در پی می‌خوانید:
1- زمان‌ و‌ ‌مدت انجام تکلیف برای دانش‌آموزان براساس تفاوت‌های فردی، دوره تحصیلی و شرایط مدرسه و معلم‌ها متفاوت است؛ تعیین زمانی محدود و متناسب با شرایط، کمک می‌کند که از هشدار‌ دادن مکرر به آنها و عصبانیت بپرهیزید.

2- انجام تکلیف شب و آمادگی قبل و پس از درس، باید از همان سال‌های آغاز تحصیل، جای ثابتی در برنامه روزانه فرزندان شما داشته باشد؛ قدرت تمرکز در افراد متفاوت است؛ هر کودکی تنها می‌تواند حواسش را برای لحظاتی جمع کند و فقط در زمان محدودی روی موضوع تمرکز داشته باشد.

3- اینکه فرزند شما چه مدتی می‌تواند تمرکز داشته باشد تا تکالیف خانه‌اش را انجام دهد، به سن و از همه مهم‌تر به شخصیت کلی او بستگی دارد؛ بیشتر بچه‌هایی که با استراحت‌های کوتاه 2 تا 3 دقیقه‌ای که پس از هر 10تا 15 دقیقه به خود می‌دهند (مثلاً در این فاصله چیزی می‌نوشند و راه می‌روند)، به طور شگفت‌آوری متمرکز می‌مانند.
بچه‌های 6تا 8 ساله، حداکثر 40دقیقه؛ بچه‌های 9 تا 11 ساله، حداکثر 60 دقیقه و بچه‌های 12 تا 14 ساله، حداکثر 90 دقیقه می‌توانند تمرکز کنند.
البته فرزندان بالای 14 سال شما بیشتر از این هم می‌توانند متمرکز باقی بمانند و این زمان به طور عادی برای انجام تکالیف متداول یک شب کافی است؛ دقت کنید که استراحت‌های کوتاه، ضمن آنکه می‌توانند تنش‌زدایی کنند و به تمرکز بهتر بینجامند، نباید حواس را پرت کنند و مانع کارایی مفید کودک شوند.

4- زمان یادگیری به سن و توانایی فردی کودک شما در سرعت نوشتن و یادگیری در رشته‌ها و درس‌های گوناگون بستگی دارد؛ براساس پژوهش‌های انجام‌شده، زمان‌های زیر با اندکی تفاوت، در بسیاری از جوامع دیده شده است:
-دانش‌آموزان پایه‌های اول و دوم: 30 دقیقه یادگیری - 15دقیقه وقفه - 20دقیقه یادگیری.
-دانش‌آموزان پایه‌های سوم و چهارم: 45 دقیقه یادگیری - 15دقیقه وقفه - 20دقیقه یادگیری.
-دانش‌آموزان پایه‌های پنجم و ششم: 60دقیقه یادگیری - 15دقیقه وقفه - 30دقیقه یادگیری.
-دانش‌آموزان پایه‌های هفتم تا نهم: 60 دقیقه یادگیری - 15دقیقه وقفه - 60 دقیقه یادگیری، البته امکان افزایش زمان برای پایه‌های بالاتر، براساس مداومت و کسب تجربه‌های گوناگون وجود دارد.

5- حتماً زمان انجام تکالیف خانه فرزندتان را مشخص کنید و پس از اینکه قسمت بیشتر تکالیف توسط او انجام شد، استراحت طولانی‌تری به مدت 15دقیقه برایش در نظر بگیرید؛ در هر صورت، طوری برنامه‌ریزی کنید که زمان زیادی صرف انجام تکالیف خانه نشود؛ اینکه هر بعدازظهر کودک مجبور شود ساعت‌ها به دفتر و کتاب خود بچسبد، باعث وحشت او می‌شود؛ این زمان زیاد، فقط به تلف کردن وقت و به رویا فرو رفتن منجر می‌شود و دیگر، یادگیری حاصل نمی‌شود.

6- با یک آزمایش ساده و در ضمن سرگرم‌ کننده، می‌توانید پی ببرید که فرزند شما واقعاً به چه مقدار وقت برای انجام تکالیف معمولش نیاز دارد؛ قبل از اینکه زمان جدید یادگیری را تعیین کنید، از فرزندتان بخواهید دو هفته تمام این نکات را یادداشت کند:
- فکر می‌کنی امروز در چه مدتی تکالیفت را انجام می‌دهی؟
- ساعت شروع تکلیف کی بود؟
- چند بار کارت را متوقف کردی؟ فکر می‌کنی در مجموع چند دقیقه شد؟
- ساعت پایان تکالیف کی بود؟
اینکه کودک خود حدس بزند و حدسش را امتحان کند، برای همه بچه‌ها بسیار سرگرم‌کننده است؛ یک اثر جانبی مثبت این کار، آن است که احساس کودک از زمان، اصلاح می‌شود؛ همچنین بیشتر وقت‌ها، تکلیف سریع‌تر انجام می‌شود و از همه مهم‌تر، پس از 2 هفته، شما میانگین تقریبی دقیقی دارید که می‌توانید طبق آن برنامه‌ریزی کنید.

7- دقت کنید که زمان انجام تکالیف شب و بازی فرزندتان را تعیین کنید تا از سهل‌انگاری او جلوگیری شود و یادگیری و انجام تکالیف، حالت مسابقه پیدا نکند.

8- به هر نحو ممکن، نگذارید فرزندتان روی میزش ساعت زنگ‌دار بگذارد و احتمالاً پس از نیم ساعت با صدای زنگ ساعت از جا بپرد و برای استراحت برود؛ بیشتر وقت‌ها، وقفه‌ها کاملاً خودبه‌خودی به وجود می‌آیند؛ این وقفه‌ها به طور معمول بین کارهای گوناگون مانند نشستن، خواندن یا آموختن درس، با بروز عدم تمرکز، خستگی یا تنش عضلانی به وجود می‌آید؛ همچنین وقتی کودک با انبوه غلط‌ها یا مسائل حل‌نشده روبه‌رو می‌شود نیز، خودبه‌خود دچار وقفه می‌شود.
بسیاری از کودکان اصلاً نمی‌خواهند در حین انجام تکلیف، وقفه طولانی داشته باشند، چون احساس می‌کنند که از فضای یادگیری خارج می‌شوند؛ بعضی‌ها نیز بیش از 20 دقیقه تمرکز برای کار کردن را تحمل نمی‌کنند؛ به همین دلیل، لازم است که زمان استراحت را برحسب احتیاج فرزندتان تعیین کنید.

9- بسیاری از بچه‌ها، وقفه‌های کوتاهی نیز برای فکر کردن یا خیال‌بافی دارند؛ از این وقفه‌ها باید استفاده کرد؛ بیشتر وقت‌ها، فقط یک یا 2 دقیقه کافی است که فرزندتان دوباره سرحال بیاید؛ از این وقفه‌های کوچک خلاق پشتیبانی کنید؛ مثل وقتی که کودک یک تکه سیب، چند تا آب‌نبات یا پاستیل و نوشیدنی مورد علاقه‌اش را کنار گذاشته که آرام‌ آرام بخورد، نشان می‌دهد که او می‌خواهد با تمرکز کار کند؛ مزاحم او نشوید.

10- اگر فرزند شما زودتر از برنامه، تکالیفش را انجام دهد، یک موفقیت فوق‌العاده به دست آورده‌اید؛ در این حال، اجازه دهید باز هم کتاب بخواند، کیف مدرسه‌اش را مرتب کند یا نقاشی بکشد؛ بچه‌ها در این قبیل مواقع دلشان می‌خواهد کاملاً آزاد باشند؛ در واقع وقتی کار روزانه‌اش را با موفقیت انجام داده است، تعطیلی او آغاز شده و معلوم است که می‌تواند هر کاری، از جمله بازی بکند.

11- اگر فرزند شما تکلیفش را در زمان تعیین‌شده تمام نکرد، باید کماکان بین 10تا 20 دقیقه (و در مورد بچه‌های پایه‌های بالاتر، حتی کمی بیشتر) به کارش ادامه دهد؛ این اتفاق بیشتر موقعی رخ می‌دهد که انجام تکلیف، توأم با یادگیری است و احتیاج به فکر کردن دارد.
در این موارد، باید کار اضافه کودک‌تان را با یک پاداش کوچک مثل یک خوراکی ساده همراهی کنید؛ وقتی فرزندتان مدت زیادی با تکالیفش کلنجار رفت، به کمکش بروید و استراحتی به او بدهید؛ اگر متوجه شدید که آن روز واقعاً تکالیفش زیاد است و از عهده آن برنمی‌آید، مجبور نیست کارش را تمام کند؛ یادداشت کوتاهی برای معلمش بنویسید و او را در جریان بگذارید.

12- وقتی که فرزند شما مجبور باشد مثلاً پس از یک بیماری یا برای امتحان روز بعد، بیشتر از قبل درس بخواند، اجازه دهید که حتماً پس از انجام تکالیف و زمان درس‌ خواندن، استراحتی نسبتاً طولانی کند که در آن مدت بتواند حسابی تخلیه شود.

13- کتاب‌های داستانی، کمیک‌ استریپ، شعر و سایر علائق شخصی کودک‌تان را از او دریغ نکنید؛ هیچ وقت فرزندتان را مجبور نکنید که به جای خواندن کتاب کارتونی یا پلیسی که دوست دارد، شب‌ها هم کتاب‌های درسی‌اش را بخواند.

14- رسم‌ها و عادت‌های خاص خانواده شما مثل زمان خوردن شام، وقت آمدن پدر و زمان خواب می‌توانند در انجام اثربخش تکالیف و فعالیت‌های یادگیری فرزندتان مؤثر باشند؛ سعی کنید ثابت ماندن این زمان‌ها را جدی بگیرید و سایر برنامه‌های خودتان را با آنها هماهنگ کنید. 

15- وقتی هر روز سر ساعت یک‌ونیم بعد‌ازظهر ناهار می‌خوریم، خود‌به‌خود در این ساعت اشتهای خوردن پیدا می‌کنیم؛ این موضوع تقریباً کمتر به این ربط دارد که حالا واقعاً بدن ما به غذا احتیاج دارد یا نه؛ همچنین وقتی سعی می‌کنید که هر روز صبح‌ها، سر ساعت 6 و 30 دقیقه، یک ربع در بوستان محل‌تان بدوید، اول به ساعت زنگ‌دار و سپس به نظم و مداومتی شدید نیاز دارید؛ ولی به‌تدریج، این کار به ‌صورت احتیاج در می‌آید، شما به طور خودکار بیدار می‌شوید و می‌خواهید هر چه سریع‌تر بیرون بروید و در هوای روح‌بخش بوستان بدوید.
از قدرت عادت‌ها در کارهای مربوط به فرزندتان نیز استفاده کنید؛ با فرزندتان قرار بگذارید که هر روز در مدت زمان معینی، تکالیفش را انجام دهد و به او کمک کنید این زمان را حفظ کند؛ پس از چند هفته مداومت، فرزند شما دیگر کوچک‌ترین مشکلی با این برنامه نخواهد داشت و دلش خواهد خواست مثلاً سر ساعت 4 بعدازظهر، سروقت تکالیفش برود.

16- قبل از آنکه با کودک‌تان بنشینید و قاعده جدیدی برای انجام تکلیف‌های او پیدا کنید، اول باید خودتان به طور دقیق بدانید که چه می‌خواهید و چرا می‌خواهید؟ فهرستی از دلایلی را که می‌خواهید در طول یک هفته وضعیت فعلی را تغییر دهید، بنویسید؛ در این فهرست می‌توان این موارد را ذکر کرد؛ من می‌خواهم کودکم یک برنامه زمانی برای انجام تکالیفش داشته باشد، زیرا:
-پس از آن، در مدرسه وضعیت درسی بهتری خواهد داشت.
-لذت بیشتری از یادگیری خواهد برد.
-از این موش و گربه‌بازی و دعوای دائمی خسته شده‌ام.
-باعث شده است در برنامه زمانی افراد دیگر خانواده، آشفتگی به وجود بیاید.
-می‌ترسم که فرزندم امسال قبول نشود یا به شرایط مطلوبی از یادگیری دست پیدا نکند.
-گمان می‌کنم که فرزندم بی‌نظم است و به انضباط بیشتری نیاز دارد.
-دنبال زمانی می‌گردم که لااقل عصرها، بتوانم اوقات فراغتی برای خانواده‌ام دست‌ و پا کنم؛ این فهرست مهم است، چون می‌توانید اگر واقعاً خواستار تغییری هستید، با فرزندتان بحث کنید.

17- اگر مدت‌هاست که چگونگی انجام تکالیف شب توسط فرزندتان به موضوع پیچیده‌ای در خانواده شما تبدیل شده است، برای عوض کردن عادت‌های قدیمی به وقت احتیاج دارید و باید با احتیاط این کار را انجام دهید؛ حتی اگر کاری سخت به نظر برسد، گاهی لازم است مدتی از تلاش برای تغییر وضعیت دست بردارید و اجازه دهید اوضاع به شرایط آرامش باز گردد؛ بعد از این مدت می‌توانید به روش‌های دیگر بیندیشید و در صورت لزوم از مشورت افراد صاحب‌نظر استفاده کنید.

18- در نظر داشته باشید که مدرسه، تکلیف شب و یادگیری، اول از همه جزو حیطه زندگی فرزند شماست؛ به همین دلیل هم، خود او باید بتواند تعیین کند که چه زمانی مایل است انجام آن را به عهده بگیرد، ولی اجازه ندهید کودک‌تان بیش از حد در تصمیم‌گیری آزاد باشد.
برای او روشن کنید که هر روز ساعت مشخصی به انجام تکالیف و یادگیری اختصاص می‌یابد و او باید خودش را با این برنامه تطبیق دهد؛ شما هم می‌توانید برحسب سن فرزندتان، خواسته‌های او را کم‌ و بیش رعایت کنید؛ بنابراین، در یک زمان مناسب، مثلاً در یکی از روزهای تعطیلات آخر هفته، با فرزندتان بنشینید و درباره برنامه‌های جدیدی که برای سامان‌دهی تکالیفش در ذهن دارید، با او گفت‌‌وگو کنید.

19- بهترین زمان برای شروعی تازه در نگرش به چگونگی انجام تکالیف را پیدا کنید؛ برای اینکه کسی روی برنامه جدیدی که برای یادگیری مؤثرتر باشد، کار کند، علاوه بر مقداری وقت، به انگیزه مثبتی که بتواند آن را به خوبی اجرا کند، نیز نیاز دارد.
طبیعی است که بهترین شرایط، آغاز یک سال تحصیلی جدید، پایان یک تعطیلات، روز تولد یا یک تغییر قابل توجه مانند رفتن به سر کار جدید، منزل جدید و تغییر دکوراسیون اتاق باشد؛ مهم این است که تغییر در عادت‌های انجام تکالیف را با یک تغییر مثبت دیگر همراه سازید.

20- اگر به هر دلیلی لازم باشد برای امور درسی و انجام تکالیف فرزندتان برنامه‌ریزی کنید، به هیچ‌وجه این کار را به صورت اجباری انجام ندهید، زیرا ضمانت اجرایی نخواهد داشت؛ باید شرایطی پیش بیاید که فرزندتان خودش نسبت به برنامه‌ریزی احساس نیاز کند و برای چنین کاری پیش‌قدم شود؛ در اقدام عملی برای برنامه‌ریزی هم، سعی کنید فقط نقش راهنما داشته باشید.

راهنمایی شما زمانی مؤثرتر خواهد بود که منطقی رفتار کنید و برنامه را به صورت مجموعه‌ای از فعالیت‌های زیاد و جزیی درنیاورید؛ مراقب رفتارهای احساسی و هیجانی فرزندتان باشید؛ به طور معمول، کودکان و به‌ خصوص نوجوانان در آغاز برنامه‌ریزی بسیار پرشور و با انرژی وارد گود می‌شوند، ولی این رویه چندان طول نمی‌کشد.

21- تجربه ثابت کرده است، غالباً کسانی که به جز امور مدرسه و تحصیل، در سایر موارد نیز مسئولیت‌هایی را بر عهده دارند، نسبت به افرادی که در چنین شرایطی قرار ندارند، به مراتب بهتر از عهده انجام وظایف‌شان بر می‌آیند؛ به این ترتیب، خوب است مسئولیت انجام برخی امور را به فرزندتان بسپارید.
برای این کار بهتر است فهرستی از کارهایی را که او می‌تواند انجام دهد، در اختیارش قرار دهید و از او بخواهید کاری را که بیشتر به آن علاقه‌مند است، انتخاب کند؛ سپس شرایط انجام کار و انتظارات خود را از او بازگو کنید و جزئیات آن را شرح دهید؛ به این ترتیب می‌توانید امیدوار باشید که او با انجام وظیفه تازه‌اش (هر چند بسیار ساده و معمولی و مانند جمع کردن وسایل شام از سرمیز باشد) مسئولیت‌پذیری بیشتری پیدا کند.

22- گاهی بد نیست برای پیدا کردن راه‌حل مشکل انجام ندادن تکلیف فرزندتان، او را محور مشاوره قرار دهید و بپرسید چرا در این مورد بی‌اعتناست؛ برای این کار، سؤالات ساده‌ای بیان کنید؛ مثلاً بپرسید آیا تو هم فکر می‌کنی که ما در مورد انجام ندادن تکلیف تو مشکلی داریم؟ فکر می‌کنی چرا این مشکل وجود دارد؟
اگر با سکوت او رو‌به‌رو شدید، مثال‌هایی را به شکل کوتاه و مستقیم ذکر کنید؛ مثلاً بگویید چنین مشکلی ممکن است به خاطر سخت ‌بودن تکلیف باشد، شاید هم تو علاقه‌ای به آن در خودت احساس نکردی؟ ممکن است مشکلی در مدرسه داشته باشی؟ شاید هم من مزاحم تو هستم؟

چنین گفت‌‌وگوهایی، اغلب به ایجاد پل‌های ارتباطی بیشتر بین شما منجر و نیز باعث می‌شود فرزندتان در مقابل تصمیم‌های جدید مقاومت نکند.

منبع: به نقل از فرهنگ نیوز