حاج میرزا حبیب الله رشتی
حاج میرزا حبیب الله رشتی از علمای روحانی و از مراجع تقلید عالم تشیع
و از شاگردان مبرز شیخ مرتضی انصاری به سال 1324 ق در املش متولد شد.
در 18 سالگی در پی آرمانی بلند با همراهی پدرش میرزا محمدعلی خان راه
هجرت در پی گرفت و عازم حوزه علمیه قزوین شد. پدر لوازم معیشتش فراهم
ساخت و همسری نیز برای وی برگزید تا فارغ البال به تحصیل علوم دینی
بپردازد. میرزا حبیب الله در درس علامه آخوند ملا عبدالکریم ایروانی از
فقهای برجسته و نامدار قرن سیزدهم هجری به فراگیری فقه و اصول پرداخت و
در 25 سالگی، به مقام عالی اجتهاد از ایشان نائل آمد و با نظر شیخ
عبدالکریم خود را مهیای سفر به املش نمود. سال 1259 ق از قزوین به املش
بازگشت و چهار سال مرجع امور دینی مردم بود. سپس با خانواده خود برای
تکمیل مدارج علمی به نجف اشرف مشرف شد و سه سال از درس مرحوم شیخ
محمدحسن نجفی (صاحب جواهر) بهره برد تا اینکه روزی در اثنای درس اشکالی
به ذهنش رسید و تکاپویش در طریق حل آن مشکل، زمینه آشنایی و سپس ارتباط
جدی و دیرپای وی با شیخ اعظم انصاری را فراهم ساخت. لذا مصمم بر اقامت
در نجف شد و حدود 7 سال از محضر شیخ بهره برد.
پس از مرحوم شیخ انصاری کرسی تدریس حوزه علمیه نجف به وی منتقل گردید.
در حلقه درس وی شاگردان زیادی از علما و فضلا و مجتهدان حاضر می شدند و
شاگردان بسیاری از درس وی به مقام اجتهاد نائل آمدند. وی از مراجع
تقلید درجه اول شیعه بود و او را بر معاصرانش مانند میرزا حسن شیرازی ،
حاج میرزا محمدحسین کوه کمری ترجیح می دادند.
حاج میرزا حبیب الله رشتی، مدرس والا مقام و پرشاگردی که « از روی عمد
تجاهل می ورزید و شاگردان خود را نمی شناخت و گوش به حرف آنان نمی داد
تا از او پول و اجازه اجتهاد نخواهند» در تقریظ خویش بر رساله کوچک اما
محققانه ای که مرحوم حاج شیخ فضل الله نوری، پیرامون قاعده فقهی « ضمان
الید»، نگاشته و ضمن آن به نقل اقوال و نقد آراء فقها در این زمینه
پرداخته است شیخ شهید را از نظر علمی در اوج قلۀ تحقیق و تدقیق، شناخته
و مرجعی شایسته، و مجتهدی ماهر و متبحر و کامل و جامع شمرده است. و
هرگز مانع از اعطای اجازه اجتهاد به شیخ شهید و تأیید مقام مرجعیت
ایشان نمی گردد و در این میان، از جمله تعبیرات لطیف و پرمعنایی که وی
در توصیف فرد طراز اول حوزه، و « نور دیده خویش، شیخ فضل الله» به کار
گرفته، تعبیر «العالم الاواه» (عالم پر سوز و گداز) است، که این امر
خود ارزش مفاد تقریظ حاجی بر رساله مزبور را ، بیشتر می سازد. نامبرده
کتبی در فقه و اصول ازجمله بدایع الافکار در اصول فقه تألیف نموده و
دارای سه فرزند ذکور بود که هر سه از علمای عصر خود بودند. ویژگیهای
اخلاقی میرزا او را به شخصیتی وارسته تبدیل کرد که زهدش زبانزد خاص و
عام بود. وی در سال 1312 ق، در نجف درگذشت و در صحن مطهر امیر مؤمنان
به خاک سپرده شد.
