نماز زوال هشت ركعتى كه نافله زوال است و از انس روايت است كه گفت شنيدم حضرت
پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود دو ركعت نماز در دل شب بهتر است بسوى من از دنيا
و آنچه در دنيا است و روايت شده كه از امام زين العابدين عليه السلام سؤ ال كردند
كه چه شده كه كسانى كه در شب تهجّد مى كنند رويشان از همه كس نيكوتر است فرمود براى
آنكه ايشان خلوت مى كنند با خدا حق تعالى مى پوشاند به ايشان از نور خويش وبالجمله
روايات در اين باب بسيار است و مكروه است ترك برخاستن شب و شيخ بسند صحيح از حضرت
صادق عليه السلام روايت كرده است كه فرمود نيست بنده اى مگر اينكه بيدار مى شود در
هر شب يك مرتبه يا دو مرتبه يا چند مرتبه پس اگر برخاست كه برخاست و اگر نه مى
گشايد شيطان ميان پاهاى خود را پس بول مى كند در گوش او آيا نمى بيند آن كسى كه
برنخاسته است از براى نماز شب صبح كه برمى خيزد گران و مكدّر و سنگين و كَسِل است و
شيخ برقى به سند معتبر از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام روايت كرده كه فرمود از
براى شب شيطانى است كه او را رها مى گويند پس هرگاه بنده اى از خواب بيدار شود و
اراده كند برخاستن براى نماز شب را آن شيطان به او گويد حالا وقت برخاستن تو نيست
پس دفعه ديگر كه بيدار شود و خواهد برخيزد آن شيطان گويد كه وقت برخاستن نشده يعنى
زود است پس پيوسته او را از برخاستن زايل كند و حبس كند او را تا فجر طلوع كند و
چون فجر طالع شود بول كند در گوش او آن وقت بگذرد از او در حاليكه دُم خود را مى
جنباند از ناز و بخود مى بالد و ابن ابى جمهور از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل
كرده كه آن حضرت روزى به اصحاب خود فرمود كه احدى از شما هرگاه خوابيد شيطان گره مى
زند بر پس سر او سه گره بزند مكان هر گرهى عَلَيْكَ لَيْلٌ طَويلٌ فَارْقُدْ يعنى
شبت دراز است بخواب پس هرگاه بيدار شد و ذكر خدا كرد يك گِره گشوده شود و اگر وضوء
گرفت يك گره ديگر گشوده گردد و اگر نماز خواند يك گره ديگر گشوده گردد پس داخل صبح
شود به حال نشاط پاكيزه نفس والاّ صبح كند خبيث النَّفس كَسْلان و اين روايت در كتب
اهل سنّت نيز مذكور است و قطب راوندى روايت كرده از اميرالمؤ منين عليه السلام كه
فرمود طمع مكن در سه چيز با سه چيز طمع مكن در بيدارى شب با پرخوردن و در نور صورت
با خوابيدن در جميع شب و در امان از دنيا با صحبت فُسّاق و نيز قطب راوندى روايت
كرده كه حضرت عيسى عليه السلام صدا زد مادر خود مريم عليه السلام را بعد از مردنش و
گفت اى مادر با من تكلّم كن آيا مى خواهى به دنيا برگردى گفت بلى براى آنكه نماز
گذارم براى خدا در شب بسيار سرد و روزه بگيرم در روز بسيار گرم اى پسر جان من اين
راه بيمناك است . ++كيفيّت نماز شب و اما كيفيت نماز شب بنحو آسان و مختصر كه همه كس بتواند بجا آورد انشاءالله تعالى
آنست كه چون از خواب برخاست سجده كند براى خداوند تعالى و نيكو است در اين حال يا
در حال برداشتن سر از
بديهاى ما را پوشيده دار و بميران ما را با نيكان پروردگارا آنچه را كه به ما وعده
داده اى بوسيله فرستادگان خويش به ما بده
الْقِيمَةِ اِنَّكَ لاتُخْلِفُ الْميعادَ * پس هرگاه خواست كه متوجّه شود بسوى
عبادت و او را
و در روز قيامت رسوايمان مكن كه تو خلف وعده نمى كنى * * * * * * * * * * * * * * *
* * * * * * *
حاجتى به تخلّى بوده باشد ابتدا كند به آن و چون بيرون آيد از خلاء ابتدا كند به
مسواك بعد از آن وضو بسازد وضوء كامل و خود را خوشبو سازد پس برخيزد به نماز شب و
اوّل وقت آن از نصف شب است و هر چه نزديكتر شود به طلوع صبح صادق افضل است و اگر
طلوع كند صبح و چهار ركعت آن را بجا آورده باشد بقيّه را بخواند به حمد تنها بى
سوره پس چون برخاست براى نماز شب شروع مى كند به هشت ركعت نماز شب و بعد از هر دو
ركعت سلام مى دهد و خوب است كه در دو ركعت اوّل بعد از حمد شصت مرتبه توحيد بخواند
در هر ركعتى سى مرتبه تا منصرف شود از نماز و نبوده باشد ميان او و خداى عزّوجلّ
گناهى و يا آنكه در ركعت اوّل آن توحيد و در ركعت دوّم ((قُلْ يا اَيُّهَا
الْكافِروُنَ)) بخواند و در شش ركعت ديگر حمد و هر سوره كه خواهد بخواند و كافى است
حمد و ((قُلْ هُوَاللّهُ اَحَدٌ)) در هر ركعتى و جايز است اكتفا به حمد تنها
وچنانكه سنّت است قنوت درنمازهاى واجبى سنّت است نيز در هر ركعت دويّمى از
نوافل و كافى است سه سُبْحانَ اللّهِ گفتن و يا آنكه گفته شود: اَللّهُمَّ اغْفِرْ
لَنا وَارْحَمْنا
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * خدايا ما را
بيامرز و به ما رحم كن
وَ عافِنا وَاعْفُ عَنّا فِى الدُّنْيا وَ الاْخِرَةِ اِنَّكَ عَلى كُلِّشَىْءٍ
قَديرٌ * و يا آنكه
و عافيت به ما بده و بگذر از ما در دنيا و آخرت كه همانا تو بر هر چيز توانايى * *
* * *
* * * پروردگارا بيامرز و رحم كن و درگذر از آنچه مى دانى كه براستى تويى عزيزتر از
همه و بزرگوارتر و گراميتر
و روايت شده كه حضرت امام موسى عليه السلام چون شب در محراب عبادت مى ايستاد مى
خواند اَللّهُمَّ اِنَّكَ خَلَقْتَنى سَوِيّاً و اين دعاء پنجاهم صحيفه كامله است و
چون فارغ شود از هشت ركعت نماز شب پس بجا مى آورد دو ركعت نماز شفع و يك ركعت نماز
وتر و مى خواند در اين سه ركعت بعد ازحمد قُلْ هُوَاللّهُ اَحَدٌ تا به منزله آن
باشد كه يك ختم قرآن كرده باشد زيرا كه سوره توحيد ثلث قرآن است و يا آنكه بخواند
در نماز شفع در ركعت اوّل حمد وَ قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ و در ركعت دوّم حمد
و قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ و چون از نماز شفع فارغ شد مستحبّ است آنكه
بخواند اِلهى تَعَرَّضَ لَكَ فى هذَا اللَّيْلِ الْمُتَعَرِّضُونَ و اين دعائى است
كه در اعمال شب نيمه شعبان در مفاتيح الجنان مذكور شده و چون از دو ركعت شفع فارغ
شد برمى خيزد بجهت يك ركعت وتر و مى خواند درآن حمد و سوره توحيد و يا آنكه مى
خواند بعد از حمد قُلْ هُوَاللّهُ اَحَدٌ سه مرتبه و مُعوّذتَيْن يعنى قُلْ اَعُوذُ
بِرَبِّ الْفَلَقِ وَ قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ پس دست برمى دارد براى قنوت و
دعا مى خواند آنچه بخواهد شيخ طوسى فرموده كه دعاهائى كه در اين محلّ خوانده مى شود
از بسيارى احصا نمى شود ولكن چيز موقّتى نيست كه خلاف آن جايز نباشد و مستحبّ است
كه انسان در قنوت آن گريه كند از خوف خدا و ترس از عقاب خدا يا تَباكى كند و دعا
كند براى برادران مؤ من و مستحبّ است كه ذكر شود چهل نفر پس بدرستى كه كسى كه دعا
كند براى چهل مؤ من دعايش مستجاب مى شود انشاءاللّه و دعا كند به آنچه خواسته باشد
و شيخ صدوق در فقيه فرموده كه حضرت
رسول صلى الله عليه و آله در قنوت وتر مى خواند: اَللّهُمَّ اهْدِنى فيمَنْ
هَدَيْتَ وَ عافِنى فيمَنْ عافَيْتَ
* * * * * * * * * * * * خدايا راهنماييم كن در زمره آنانكه راهنمايى كردى و
تندرستيم ده در آنانكه تندرستى دادى
وَ تَوَلَّنى فيمَنْ تَوَلَّيْتَ وَ بارِكْ لى فيما اَعْطَيْتَ وَقِنى شَرَّ ما
قَضَيْتَ فَاِنَّكَ
و سرپرستيم كن در آنانكه سرپرستى كردى و مبارك گردان برايم در آنچه عطا كردى و
نگهمدار از شر آنچه مقدر كرده اى
تو حكمفرمايى و كسى بر تو حكم نكند منزهى اى پروردگار كعبه آمرزش از تو خواهم و
بسويت توبه كنم و به تو ايمان آورم
اوُمِنُ بِكَ وَاَتَوَكَّلُ عَلَيْكَ وَلاحَوْلَ وَلاقُوَّةَ اِلاّ بِكَ يا رَحيمُ
* و سزاوار است
و بر تو توكل كنم و هيچ جنبش و نيرويى نيست جز به تو اى خداى مهربان * * * * * * *
* * * *
آنكه هفتاد مرتبه بگويد اَسْتَغْفِرُاللّهَ رَبّى وَ اَتُوبُ اِلَيْهِ وسزاوار است
كه دست چپ را بدعاء بلندكرده باشدواستعفاررابدست راست بشماردوروايت شده كه حضرت
رسول صلى الله عليه و آله استغفارمى كرد
در نماز وتر هفتاد مرتبه و هفت مرتبه مى گفت : هذا مَقامُ الْعائِذِ بِكَ مِنَ
النّارِ * و نيز
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * اين جايگاه پناه برنده به تو است از آتش
دوزخ * * * * *
روايت شده كه حضرت امام زين العابدين عليه السلام در سحر در نماز وتر سيصد مرتبه مى
گفت :
رَبِّىَ الْمَلِكِ الْقُدُّوسِ الْعَزيزِ الْحَكيمِ سه مرتبه پس بگويد: يا حَىُّ يا
قَيُّومُ يا بَرُّ
اى پروردگار فرمانرواى پاكيزه و نيرومند فرزانه * * * * * * اى زنده و اى پاينده و
اى نيكوكار
يا رَحيمُ يا غَنِىُّ يا كَريمُ اُرْزُقْنى مِنَ التِّجارَةِ اَعْظَمَها فَضْلاً وَ
اَوْ سَعَها رِزْقاً
اى مهربان اى بى نياز اى بزرگوار روزى كن مرا از تجارت آنچه درآمد فزونتر و روزيش
وسيعتر
وَ خَيْرَها لى عاقِبَةً فَاِنَّهُ لا خَيْرَ فيما لا عاقِبَةَ لَهُ * و شايسته است
كه بخواند بعد
و عاقبتش بهتر از همه باشد زيرا در آن چيزى كه پايان خوبى نداشته باشد خيرى نيست *
* * * * * * * * *
از اين دعاى حزين را اُناجيكَ يا مَوْجُوداً فى كُلِّ مَكانٍ الخ پس به سجده رود و
بگويد
* * * * * * * * * * * با تو راز گويم اى كه در هر جا هستى * * * * * * * * * * * *
* * * * * *
پنج مرتبه سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِكَةِ وَالرُّوحِ * پس بنشيند و بخواند
* * * * * * منزه است و پاك و پاكيزه است پروردگار فرشتگان و روح * * * * * * * * *
* * * * * * * *
آية الكرسى را دگر باره به سجده رود و ذكر سابق را پنج مرتبه بخواند
نافله نماز صبح
پس برخيزد بجهت نافله صبح و آن دو ركعت است در ركعت اوّل بعد از حمد سوره ((قُلْ يا
اَيُّهَا الْكافِرُونَ)) و در ركعت دوّم بعد از حمد سوره توحيد بخواند و چون سلام
داد بخوابد بر پهلوى راست رو به قبله به هيئت ميّت در لحد و بگذارد گونه راست خود
را بر روى دست راست و بگويد:
و پناه برم به خدا از شر فاسقان عرب و عجم و پناه برم به خدا از شر فاسقان
الْجِنِّ وَالاِْنْسِ * پس سه مرتبه بگويد: سُبْحانَ رَبِّ الصَّباحِ فالِقِ
الاِْصْباحِ
جن و انس * * * * * * * * * * * * منزه است پروردگار بامداد و شكافنده صبح
و بخواند پنج آيه آل عمران اِنَّ فى خَلْقِ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ پس برخيزد و بنشيند و تسبيح زهراء سلام الله عليها بگويد و در كتاب من لايحضره
الفقيه است كه روايت شده هر كه صلوات بفرستد بر محمد و آل محمّد صد مرتبه مابين دو
ركعت نافله صبح و نماز صبح نگاه دارد حق تعالى روى او را از حرارت آتش و كسى كه
بگويد صد مرتبه ((سُبْحانَ رَبّىِ الْعَظيمِ وَ بِحَمْدِهِ اَسْتَغْفِرُاللّهَ
رَبّى وَ اَتُوبُ اِلَيْهِ)) بنا كند خداوند تعالى از براى او خانه اى در بهشت و
كسى كه بخواند بيست و يك مرتبه قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ بنا كند حق تعالى براى او
خانه اى در بهشت و اگر بخواند آن را چهل مرتبه بيامرزد حق تعالى او را و سزاوار است
آنكه خوانده شود بعد از فراغ از نماز شب دعاى سى و دوّم صحيفه كامله اَللّهُمَّ
ياذَا الْمُلْكِ الْمُتَاءَبِّدِ بِالْخُلُودِ پس سجده شكر كند و سزاوار است كه دعا
كند در آن از براى برادران مؤ من خود و بخواند دعاى اَللّهُمَّ رَبَّ الْفَجْرِ را
كه در ادعيه سجده شكر گذشت رجاء واثق از برادران دينى كه از براى اين گنه كار
رُوسياه نيز دعا كنند كه بسيار محتاجم به دعاء وَاللّه الموّفق .
فصل پنجم : ذكر بعضى اذكار و دعاهائى كه در صبح و شب خوانده
مى شود ادعيه وقت طلوع صبح و غروب آفتاب
بدان اِيَّدَكَ اللّه كه تحريص و ترغيب بى شمار بر محافظت اين دو وقت در آيات و
اخبار شده است لهذا در اين دو وقت ادعيه و اذكار بسيار از رسول خدا و ائمّه اطهار
صلوات اللّه عليهم اجمعين ماءثور گرديده و ما در اين رساله به ذكر مختصرى از اينها
تبرّك مى جوئيم اوّل ابن بابويه به سند معتبر از حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام
روايت كرده است كه هركه پيش از طلوع آفتاب قُلْ هُوَاللّهُ اَحَدٌ وَ اِنّا
اَنْزَلْناهُ و آية الكرسى هر كدام را يازده مرتبه بخواند خدا منع كند مال او را از
آنچه ترسد و فرمود كه هر كه قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ و اِنّا اَنْزَلْناهُ پيش از
طلوع آفتاب بخواند در آن روز گناهى به او نرسد هر چند شيطان جهد كند دوّم كلينى و
ابن بابويه و شيخ طوسى و ديگران به سندهاى معتبر از حضرت صادق عليه السلام روايت
كرده اند كه فريضه و واجبست بر هر مسلمان كه ده مرتبه پيش از طلوع آفتاب و ده مرتبه
پيش از غروب اين دعا بخواند:
معبودى نيست جز خداى يگانه كه شريك ندارد فرمانروايى از آن اوست و ستايش خاص او است
مى ميراند و زنده مى كند
حَىُّ لايَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَىْءٍ قَديرٌ * و در بعضى
از روايات چنين
و او زنده اى است كه نميرد هر چه هست بدست اوست و بر هر چيز توانا است * * * * * *
* * *
وارد است كه يُحْيى وَ يُميتُ وَ يُميتُ وَ يُحْيى * و در چند روايت وَ هُوَ حَىُّ
* * * * * زنده مى كند و مى ميراند و مى ميراند و زنده مى كند * * * * * * و او
زنده اى است
لايَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ * نيست و در بعضى هست و ظاهراً همه خوبست و اگر همه
قِسم
كه نميرد و همه خيرها بدست او است * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
* * * * * *
را بگويد بهتر است و در بعضى از روايات وارد شده است كه اگر ترك شود قضا كنيد كه
لازم است و در بعضى از روايات كفّاره گناهان اوست در آن روز سيّم ابن بابويه و
ديگران به سندهاى معتبر بسيار از حضرت امام زين العابدين و حضرت صادق عليهماالسلام
روايت كرده اند كه هر كه در شام صد مرتبه اَللّهُ اَكْبَرُ بگويد چنانست كه صد بنده
آزاد كرده باشد و به سند صحيح ديگر از امام محمّد باقر عليه السلام منقول است كه هر
كه صد مرتبه پيش از طلوع آفتاب و صد مرتبه پيش از غروب آفتاب اَللّهُ اَكْبَرُ
بگويد خداوند كريم براى او مثل ثواب صد بنده آزاد كردن بنويسد و هر كه ده مرتبه
سُبْحانَ اللّهِ وَ بِحَمْدِهِ بگويد خدا ده حسنه براى او بنويسد و هر كه زياده
بگويد زياده براى او نوشته شود ادعيه هنگام صبح و شام
چهارم ايضاً ابن بابويه به سند معتبر از حضرت صادق عليه السلام روايت كرده است كه
حضرت رسول صلى الله عليه و آله فرمود كه در بهشت غرفه اى چند هست كه ظاهر آنها از
اندرون آنها و اندرون آنها از بيرون آنها نمايان است و از امّت من كسى در آنها ساكن
مى شود كه سخن نيك گويد و طعام به مردم بخوراند و به هر كه رسد سلام كند و در شب
نماز كند در هنگامى كه مردم در خواب باشند پس فرمود كلام نيك آن است كه در صبح و
شام ده مرتبه بگويد ((سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُلِلّهِ وَلا اِلهَ اِلا اللّهُ
وَاللّهُ اَكْبَرُ)) و در محاسن برقى به سند صحيح منقول است از حضرت امام محمد باقر
عليه السلام كه حضرت رسول صلى الله عليه و آله به مردى گذشت كه باغى براى خود غرس
مى كرد ايستاد و فرمود كه مى خواهى تو را دلالت كنم بر باغى كه اصلش از اين باغ
ثابت تر و ميوه اش زودرس تر و نيكوتر و باقى تر باشد گفت بلى يا رسول اللّه صلى
الله عليه و آله فرمود كه در صبح و شام بگو: ((سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُلِلّهِ
وَلا اِلهَ اِلا اللّهُ وَاللّهُ اَكْبَرُ)) كه به عدد هر تسبيحى در بهشت درختها
براى تو غرس مى نمايند از انواع ميوه ها و اينها است باقيات صالحات كه خدا در قرآن
فرموده است كه نيكوتر و باقى ترند از مال دنيا پنجم ابن بابويه به سند معتبر از
حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام روايت كرده است كه هر كه نزديك به شام يا بعد از
شام سه مرتبه اين آيه را بخواند در آن شب چيزى از او فوت نشود و جميع شرور از او
دور گردد و همچنين است هرگاه در هنگام صبح بگويد و آيه اين است :
بنام خداى بخشاينده مهربان جنبش و نيرويى نيست جز به خداى والاى بزرگ * * * * * *
شيطان و نه از پادشاهى و نه از خُره و نه از پيسى و حضرت فرمود كه من صد مرتبه مى
گويم و در تعقيب نماز صبح و شام هفت مرتبه نيز گذشت هفتم به سند معتبر از حضرت صادق
عليه السلام منقول است كه مردى از انصار چند روز به خدمت حضرت رسول صلى الله عليه و
آله نرسيد و حضرت از او پرسيد كه به چه سبب در اين چند روز از ما غايب بودى گفت به
سبب تنگدستى و طول بيمارى فرمود مى خواهى تو را دعائى تعليم نمايم كه چون بخوانى
فقر و بيمارى از تو زايل گردد گفت بلى يا رسول اللّه صلى الله عليه و آله فرمود كه
در صبح و شام اين دعا بخوان :
