آیت الله شیخ مرتضی انصاری
(ره)
شیخ در سال 1241 ق. عازم مسافرت به شهرهای معروف ایران که حوزه علمیه
داشتند گردید و به خویشاوندان خود گفت که از فقهای مشهور عراق ـ کربلا
و نجف ـ استفاده لازم را برده ام اکنون می خواهم به شهرهای بزرگ ایران
بروم و از محضر علمای آنجا مستفیض شوم.
رأی و فکر شیخ نشان می دهد که وی بسیار علم دوست و محقق و متواضع بوده
است، زیرا با آنکه استادانی فقیه و مشهور به او گفته بودند که مجتهدی
هستید و احتیاج به استاد ندارید؛ به گفته آنان قناعت نمی کند و تصمیم
می گیرد، از علمای معروف ایران نیز دیدن کند .
شیخ به برادرش ـ شیخ منصور ـ می گوید: آیا کفایت می کند که چند فقیه
عالم ما را مجتهد بدانند و ما بگفته آنان مغرور شویم؟
آیا بهتر نیست علم خود را به رجال و بزرگان این فن در ایران عرضه
بداریم و در صورت لزوم از آنها استفاده کنیم؟
مادر شیخ با مسافرت او مخالفت می کند و می گوید طاقت دوری تو را ندارم!
شیخ انصاری با اینکه مادرش را فوق العاده احترام می کرد، در رفتن به
مسافرت، اصرار بسیار می کند، لذا بنابر استخاره با قرآن گذاشتند، آیه
هفتم سوره قصص آمد:
« و أوحینا الی ام موسی ان ارضعیه فاذا خفت علیه فالقیه فی الیم و لا
تخافی و لا تحزنی انا رادوه الیک و جاعلوه من المرسلین »
« به مادر موسی وحی کردیم که به فرزندت شیر بده، و اگر بر او می ترسی
که از دشمنان در امان نباشد ـ او را در سبدی بگذار ـ و بر آب بینداز و
از آینده اش نگران مباش و غم مخور که او را به تو بازگردانیم و او را
به مقام پیامبری می رسانیم».
مادر شیخ که زنی باسواد و با معرفت بود، با دیدن آیه به مسافرت شیخ
راضی شد.
شیخ مرتضی به سفر علمی رفت و برادرش شیخ منصور را که جوانی 18 ساله
بود، با خود برد؛ از دزفول به بروجرد و بعد از آن به کاشان رفتند تا
از محضر ملا احمد نراقی که در فقه و اصول و شعر و ادربیات فارسی استادی
کامل بود استفاده کند.
بدون شک ملا احمد پس از شرکت در جهاد قفقاز و ملاقات با فقهایی که از
عراق و شهرهای دیگر ایران به جبهه آمده بودند، درمیان علمای شیعه شهرت
پیدا کرده و شیخ نیز از شهرت و علم وی اطلاع داشته که مستقیما" از
بروجرد راهی کاشان شده است.
شیخ مرتضی در خدمت ملا احمد نراقی سه سال به تدریس و مباحثه و تألیف
مشغول گردید و از شاگردان مبرز و درجه اول آن فقیه ادیب در حوزه علمیه
کاشان گردید . ملا احمد فوق العاده به شیخ احترام می گذاشت .
از احترامات ملا احمد نسبت به شیخ همین بس که به طلاب خود بود :
من پیر و عاجزم بروید از شیخ مرتضی استفاده کنید .
پیداست که شیخ با آنکه جوان بوده و سی سال بیشتر نداشته، به اندازه ای
در فقه و اصول مسلط بوده که یک شخصیت علمی همچون ملا احمد او را جانشین
خود در تدریس این دو علم مهم دانسته است.
جناب نراقی اجازه روایت مفصلی که تصدیق اجتهاد نیز هست به شیخ داد.
سپس شیخ انصاری از کاشان به تهران رفت و از آنجا به مشهد مشرف گردید و
قریب شش ماه به زیارت ثامن الائمه علیه السلام و استفاده معنوی از حضور
در بارگاه قدسی آن حضرت مشغول بود.
ایشان از مشهد به تهران و از آنجا به اصفهان آمد .
روزی برای شناختن علمای مشهور آن دیار به مجلس درس حجة الاسلام (سید )
شفتی که ریاست حوزه علمی اصفهان را داشت، رفت و در آخر مجلس نشست.
سید آن روز اشکالی علمی را که چند روز پیش مطرح ساخته بود، برای بار
دوم بیان کرد، و منتظر جوابی از طرف فضلای پای منبر شد.
شیخ انصاری جواب اشکال حجه الاسلام شفتی را به یکی از طلاب نزدیک خود
گفت و خود از جلسه درس بیرون رفت، آن طلبه که جواب شیخ را شنیده و یاد
گرفته بود، موقع را مغتنم شمرد و جواب را بیان کرد.
سید به وی گفت:
این پاسخ از تو نیست، یا ولی عصر حجة بن الحسن علیه السلام به تو تلقین
کرده و یا شیخ مرتضی به تو یاد داده است !
طلبه گفت: شخص عالمی که او را نمی شناختم، جواب اشکال را به من گفت و
از مجلس بیرون رفت.
حجة الاسلام شفتی دانست که شیخ انصاری به اصفهان آمده است و چند نفر را
برای پیدان کردن محل سکونت شیخ روانه کرد .
بعد از یک ماه و علی رغم اصرار سید ، شیخ اقامت در اصفهان را نپذیرفت
و از آنجا به دزفول مراجعت کرد.
مسافرت علمی شیخ انصاری که نزدیک به پنج سال طول کشید، برای او استفاده
شایانی از نظر شهرت و استفاضه از محضر فقیه ادیب شاعری همچون ملا احمد
نراقی داشت و او را از هر جهت پخته و ورزیده ساخت.
شیخ در شهر خودش مورد توجه علما و طلاب قرار گرفت و مجلس درسی تشکیل
داد و از سال 1245 تا 1249 ق. در دزفول بماند. پدرش به سال 1248 ق. به
بیماری، وبا که در آن موقع به صورت همه گیر در ایران شیوع داشت، وفات
کرد، یکسال پس از فوت پدرش به عتبات برای سکونت رفت و تا آخر عمر در
نجف اقامت نمود.
