زینب كبری«س» در گفتار دیگران

زینب با آن عظمتی كه از اول داشته است و آن عظمت را در دامن زهرا« س» و از تربیت علی (ع) به دست آورده بود، در عین حال زینب بعد از كربلا با زینب قبل از كربلا متفاوت است یعنی زینب بعد از كربلا شخصیت و عظمیت بیشتری دارد.

دكتر عائشه بنت الشاطی مصری می نویسد: زینب تنها بانویی كه عالی ترین نمونه شهامت و دلیری، دانش و بینش، كفایت و خردمندی، قدرت روحی و تشخیص موقعیت بود و هر وظیفه ای از وظایف گوناگون اجتماعی را كه به عهده گرفت به خوبی انجام داد.حماسه كربلا و حسین علیه السلام ماندگارترین و آموزنده ترین حماسه ای است كه از سال 61 هجری تا به حال و برای همیشه تاریخ زنده و پایدار بوده و هست. حادثه ای به بلندای تاریخ انسانیت، واقعه ای بزرگ و فرا تاریخی و جغرافیایی و فرادینی كه مختص یك مكان و زمان و دین و آئین نیست. در این واقعه پرشور و بزرگ، نقش زینب كبری «س» خواهر حسین (ع)، دختر فاطمه «س» و علی «ع» نیز حیاتی و بسیار تأثیرگذار بوده و هست. زینب، قهرمان كربلا و نماد و سنبل مقاومت و پایداری در طول تاریخ و خصوصاً در آن جریان عظیم كربلا است. بزرگان و اهل قلم اسلامی و غیر اسلامی درباره ابعاد گوناگون شخصیت معنوی و انسانی حضرت زینب «س» بسیار سخن گفته اند، كه تمامی آنها قطره ای است در برابر دریای بی كران فضائل و مناقب آن بانوی بزرگوار. آنچه در این نوشته كوتاه به آن پرداخته شده است خلاصه و چیكده ای درباره زینب قهرمان كربلا است. در آغاز به گفتاری از فیلسوف فرزانه و بزرگ شهید مطهری اشاره و سپس كلام دیگران را درباره زینب بیان می كنیم.

استاد شهید مطهری می فرماید: حسین در طول نهضت حماسی خود خاندان و همراهان خود را چنان با استقامت و پایداری آشنا نمود كه هر یك جلوه ای از استقامت حسینی شدند در این میان، حضرت زینب چنان درس آموخت كه استقامت و پایداری او پس از عاشورا در دوران اسارت و رویاروئی با یزید درخشان ترین صحنه های استقامت و پایداری بشری است. در حماسه حسینی، آن كسی كه بیش از همه این درس را آموخت و بیش از همه این پرتو حسینی بر روح مقدس او تابید خواهر بزرگوارش زینب «س» بود. براستی كه موضوع عجیبی است. زینب با آن عظمتی كه از اول داشته است و آن عظمت را در دامن زهرا« س» و از تربیت علی (ع) به دست آورده بود، در عین حال زینب بعد از كربلا با زینب قبل از كربلا متفاوت است یعنی زینب بعد از كربلا شخصیت و عظمیت بیشتری دارد.

دكتر عایشه بنت الشاطی نویسنده مشهور مصری و صاحب كتاب (بانوی كربلا) می نویسد:
زینب تنها بانویی كه عالی ترین نمونه شهامت و دلیری، دانش و بینش، كفایت و خردمندی، قدرت روحی و تشخیص موقعیت بود و هر وظیفه ای از وظایف گوناگون اجتماعی را كه به عهده گرفت به خوبی انجام داد. من زینبی می گویم و شما زینبی می شنوید: نه من به حقیقت كمالات و فضایل او رسیده ام ونه شما می توانید به این حقیقت عالی برسید - من از دور ایستاده و آفتاب و درخشان فضایل او را می نگرم و هنگام مطالعه زندگی پرحادثه او، پس فوق العادگی از خود نشان داده، در برابر پیشگاه با عظمت او سر فرود می آورم. زینب ماهی است كه از پنج خورشید تابان كسب نور كرده و از هر كدام به طور شایسته ای بهره گرفته و آنگاه جهانی را روشنائی بخشیده است.

خون پاك، ریشه پاك، شیرپاك، ذكاوت سرشار، مربیان بزرگ، شركت در بزرگترین انقلابات بشری، تجربه حوادث و تحولات جهانی، زینب را آنطور كه شایسته بود پرورش داد و او را نمونه ای از عالی ترین مراتب انسانیت قرار داد. نام این زن در تاریخ ما و تاریخ انسانیت با مصیبتی بزرگ مزین گردیده و آن مصیبت كربلا است، مصیبتی كه تاریخ نویسان اتفاق دارند كه یكی از حوادث مؤثر در تاریخ شیعه خصوصاً و در تاریخ اسلامی عموماً بوده، حتی بعضی از آنها معتقدند كه بالاترین و مؤثرترین حادثه ای است كه مذهب تشیع را بنا نهاد و آنرا پا برجا قرار داد. و از همین جهت آنها را عقیده بر این است كه خونی كه در آن كشتار جانگداز ریخته شده تاریخ سیاسی و مذهبی ما را به رنگ خون در آورد و ما آنرا در قتلگاههای فرزندان ابوطالب و مجاهدات شیعیان می بینیم.

زینب وظیفه داشت نگذارد این خون مقدسی كه ریخته شد به هدر رود، گمان ندارم مبالغه باشد اگر بگویم زینب كسی كه پس از وقوع این كشتار آن را مصیبتی جاوید و فراموش نشدنی قرار داد.

این نویسنده مصری درباره هدف خود از نوشتن كتاب (بانوی كربلا) می گوید:
من تا توانسته ام، كوشیده ام كه رنگهای اصلی تاریخ را در این نقاشی كه از زندگی آن بانوی بزرگ است نشان دهم بدون آن كه سایه فضایل و مناقب از میان برود و یا در آن خللی رخ دهد زیرا نظر علم و تاریخ هر چه باشد عنصری به صورت این بانو در آمده، آنچنان كه گذشتگان او را شناخته و دیده ام وم حق ندارم به هیچ یك از این سایه ها با نظر بی احترامی بنگرم مگر آنكه دانشمندی روان شناس بخواهد به خوابها و پندارها مسخره كند. تمام كوشش من در این كتاب این بود كه رنگهای تاریخی و سایه های افسانه مانند را در هم آمیخته تا بتوانم صورت كسی را كه در تأسیس تاریخ ما شركت داشته و در تاریخ انسانیت به صورت داستان و مثل اشك درآمده جلوه و نشان دهم.

دانشمند بزرگ سید هبه الدین حسینی شهرستانی می گوید:
زینب خواهر حسین (ع) نقش بسیار مهمی در تقویت قیام كربلای حسین داشته است و در تاریخ زنان عرب كمتر زنی را می توان یافت كه اینگونه مردانه با مردان همگامی داشته است و تاریخ درخشان بیافریند چنانكه مشاهده می كنیم زینب به همراه برادر خود در آن سفر بزرگ برای خدمت به دین و ترویج هدف مقدس حسین (ع) این نقش مهم را ایفا كرده است.

شهرستانی در جای دیگر این چنین می نویسد: در همان روزگاری كه علی (ع) امیرالمؤمنین بود دختر او زینب نیز امیرزاده و امیركوفه به شمار می رفت و در كنار عظمت برادران بزرگوار وعبدالله جعفر و شوهر سرشناس و معروف خود در سخاوتمندی و كمك به نیازمندان، عظمت و جلال چشمگیری داشت.
ابن الثیر تاریخ نویس معروف می گوید: زینب در فصاحت و بلاغت و زهد و عبادت و فضیلت و شجاعت وسخاوت شبیه ترین مردم به پدر خود علی (ع) و مادر خود فاطمه «س» بود.

طبری و ابن اثیر می گویند:
«تا دو ماه یا سه ماه پس از شهادت حسین از وقتی كه خورشید طلوع می كرد تا هنگامی كه بالا می آمد اهل كوفه دیوارها را خون آلود می دیدند دیوارهای كوفه سخنان زینب را منعكس می كرد: «آری به خدا بیشتر بگریید. كمتر بخندید شماها ننگ و رسوائی را به منتهی رسانیدید، این ننگ و رسوائی از دامان شما شسته و پاك نخواهد شد، چگونه می شود كه از ننگ كشتن جگرگوشه خاتم پیغمبران و سرور جوانان اهل بهشت پاك شوید.

جاحظ در كتاب البیان و التبیین از خزیمه اسدی نقل می كند:
«پس از شهادت امام حسین وارد كوفه شدم و سخنان پرمغز و شیوای زینب را شنیدم، من ناطق تر و گوینده تر از او زنی را ندیدم، گویا از زبان امیرالمؤمنین(ع) سخن می گفت.

در بعضی از روایات می گویند زینب دارای مجلس علمی ارجمندی بود كه زنان طالب آموختن احكام دین در آن مجلس حاضر شده و كسب دانش می كردند. صفات برجسته ای در زینب جمع بود كه هیچ یك از زنان عصر او دارا نبوده اند لذا است كه بانوی خردمند بنی هاشم گردید.

ابن حجر در «اصابه» درباره كلام و سخن زینب این چنین می نویسد:
در آینده نزدیكی مردم آن عصر در كربلا، مجلس استاندار كوفه و مجلس یزیدبن معاویه سخنانی از زینب می شنوند كه فصاحت و بلاغتش همه را متعجب می كند، همان اندازه كه امروز ما را به تعجب می اندازد و همگی به فوق العاد گی او و سحر بیانش گواهی می دهند.

فاضل دربندی می نویسد:
زینب«س» آگاهی به وقایع و حوادث آینده را از پدر بزرگوار خود فرا گرفته بود همانطور كه برخی از اصحاب پیامبر مانند سلمان و ابوذر و بعضی از یاران علی(ع) مثل رشید هجری و میثم تمار به این گونه اسرار آگاه بودند.

عمر ابوالنصر دانشمند لبنانی می نویسد:
روشن است كه زینب از سایر اهل بیت(ع) جرأت و فصاحت و بلاغت بیشتری داشته است و شهرت او در ماجرای كربلا بعد از آن تا آنجا رسید كه مورخان و نویسندگان قدرت و جرأت و بلاغت او را برای دیگران ضرب المثل قرار می دهند.

محمد فریدوجد مصری عالم و نویسنده بزرگ «دایره المعارف قرن بیستم» در ده جلد، می گوید: زینب دختر علی(ع) از زنان دانشمند روزگار و عقیله جلیله بنی هاشم است كه با برادر خود حسین بن علی در واقعه كربلا بود. و چون حسین شهید شد وی پیشوای زنان و كودكان و بازماندگان بود.

جلال الدین سیوطی نوشته است: «و كانت لبیبه جزله عامله لها قوه جنان» زینب بانویی خردمند و عاقل بود و از قوت قلب و مقاومت نیز برخوردار بود.

«حسن قاسم» نویسنده توانا و زبردست درباره بانوی كربلای زینب نوشته است:
سیده عالی مقام پاك و پاكیزه، زینب دختر علی بن ابیطالب(ع) همسر پسر عموی رسول خدا دارای شریف ترین نسب، برترین و كامل ترین روحیه و پاك ترین قلب بود. شخصیت او رمز حق و حقیقت، رمز شهامت و شجاعت و رمز مروت و فصاحت زبان و قوت قلب بود، پارسایی و پرهیزگاری و پاكدامنی او باید برای همگان درس عبرت باشد و اگر بخواهیم در میان زنان نامدار و مشهور و باشخصیت، افرادی را به عنوان الگو و نمونه مطرح كنیم از نظر وفاداری و صداقت از لحاظ سخاوت و صفا و از جهت شهامت و شجاعت در رتبه برتر همه آنها قرار دارد.

درباره عبادت و پرستش و زهد زینب«س» مورخین نوشته اند: مناجات و شب زنده داری او در تمام عمر ادامه داشته و حتی شب یازدهم محرم با آن همه مصائب و ضربه های روحی كه از ناحیه شهادت برادران و عزیزان بر وجود وی وارد شده بود -به بیان امام سجاد علیه السلام- زینب حتی نماز شب خود را هم ترك نكرد.
كار عبادت و نماز شب زینب به جایی رسید كه حضرت سیدالشهداء(ع) هم از وی می خواهد «یا اختاه لاتنسی فی نافله اللیل» خواهرم! در نماز شب خود مرا از دعا فراموش مكن.

دكتر بنت الشاطی می نویسد:
زینب در آغاز جوانی چگونه بوده است؟ مراجع تاریخی از توصیف رخساره زینب در این اوقات خودداری می كنند زیرا وی در خانه بوده و روبسته زندگی می كرده است و نمی توانم مگر از پشت پرده او را ببینم ولی پس از گذشت دهها سال از این تاریخ زینب از خانه بیرون می آید و مصیبت جانگداز كربلا او را به ما نشان می دهد و كسی كه او را به چشم دیده برای ما اینگونه توصیف می كند. طبری از زبان حمید بن مسلم ارزی خبرنگار كربلا می نویسد: در حادثه كربلا زنی می بینم كه مانند خورشید می درخشد و با شتاب از خیمه بیرون می آید پرسیدم: این زن كیست؟ گفت زینب دختر فاطمه«س» بنت رسول الله«ص» است.

حمید بن مسلم خبرنگار وقایع كربلا می نویسد:
به خداوند سوگند با رفتاری كه زینب انجام داد هر چه دوست و دشمن در آنجا بود گریه و ناله سر دادند! تا این گریه ها و ناله موجب انقلاب درونی و تحول افراد گردد و قطرات اشك سیلی بوجود آورند و جباران سرمست و مقام پوشالی و حكومت خود كامه یزید را در هم فرو پاشد چنانكه طولی نكشید كه چنین شد.

---

منابع و مأخذ
1-بانوی كربلا، نویسنده: دكتر عائشه بنت الشاطی، ترجمه: سیدرضا صدر
2-زینب قهرمان، دختر علی: احمدصادقی اردستانی
3-مدرسه حسینی، مصطفی دلشادتهرانی
4-حماسه حسینی، شهید مطهری
5-زینب بانوی قهرمان كربلا، ترجمه و نگارش حسان و مهدی آیت الله زاده نائینی.

منبع:روزنامه كیهان ، یكشنبه 22 خرداد 1384