كوچكی از شيخ محمد ابو زهره هست . در آن كتاب به طور مشوش مطالبی ذكر
شده و نظم منطقی ندارد . چيزی كه در آنجا به چشم میخورد در فلسفه حرمت
ربا اين است كه جلو قدرت و نفوذ و سيطره سرمايه گرفته شود ، بدون آنكه
در اطراف اين مطلب توضيحی داده شود . ولی ما میتوانيم در اينجا بيان
خاصی ذكر كنيم از اين قرار :
در ربای توليدی نوعی همكاری سرمايه و كارگر است بر خلاف تجارت كه با
سرمايه شخصی باشد و بر خلاف اجاره كاری كه بر اساس شركت سرمايه و كار
برای توليد نيست بلكه بر اساس انتفاع شخصی از اثر سرمايه ديگری است .
از اين جهت ربای توليدی نظير مضاربه و نظير كارخانه داری بر اساس مزد
دادن است .
در توليد ، هم سرمايه دخيل است و هم كار ، احيانا طبيعت و كار سبب
توليد میشود مثل كشاورزی . در شركت سرمايه و كار بايد ببينيم كه سرمايه
بايد در خدمت كار باشد يا كار بايد در خدمت سرمايه باشد يا هيچكدام
نبايد در خدمت ديگری باشد ؟ میتوان گفت در مضاربه هيچكدام در خدمت
ديگری نيست ، و در استخدام برای توليد ، كار در خدمت سرمايه است و در
ربا سرمايه در خدمت كار است . به اين بيان ابتداء به نظر میرسد كه ربای
توليدی كه امروز رايج است خصوصا با در نظر گرفتن اينكه بهره از حد معينی
تجاوز نكند نه تنها مشروع است بلكه بر مضاربه و بر مزد ترجيح دارد زيرا
ربا به منزله مزد دادن به سرمايه است ، كار سرمايه را در خدمت خود
گرفته است .
ولی اين بيان درست نيست بلكه قضيه كاملا بر عكس است
|