اما امكان استقبالی : امكان استقبالی از همه امكان های ديگر اخص است‏
. توضيح اينكه هر امكانی در مقابل يك ضرورت است . امكان عام در مقابل‏
ضرورت عدم ( امتناع ذاتی ) و امكان خاص در مقابل ضرورت وجود و ضرورت‏
عدم ( ضرورت ذاتی امتناع ذاتی ) ، و امكان اخص در مقابل ضرورت وصفی .
اما امكان استقبالی در مقابل ضرورت به شرط محمول است . يعنی چيزی كه نه‏
ضرورت ذاتی دارد و نه امتناع ذاتی و نه ضرورت وصفی بلكه اگر مربوط به‏
زمان حال يا گذشته باشد از يك نوع ضرورت ديگر برخوردار است كه آن‏
ضرورت به شرط محمول است زيرا محمول وجودا يا عدما تعين يافته است و
انقلاب شی‏ء عما هو عليه امكان ناپذير است . ولی اگر مربوط به زمان آينده‏
( زمان مستقبل ) باشد قهرا هيچ يك از وجود و عدم درباره او تعين نيافته‏
است امكان هر دو طرف در او هست . پس از نظر تفاوتی كه ميان گذشته و
حال از يك طرف و استقبال از طرف ديگر هست نوعی ديگر امكان برای امور
استقبالی هست كه در امور گذشته و حال نيست بلكه به جای آن ضرورت است‏
( 1 ) .

پاورقی :
> عام و امكان خاص و امكان اخص اقسام امكانند يا نوعی اشتراك لفظی‏
است ، روشن شد . معلوم شد اشتراك لفظی است زيرا تقسيم يك معنی به يك‏
عده معانی كه بعضی اعم از ديگری است معنی ندارد . مثل اين است كه‏
بخواهيم حيوان را تقسيم كنيم به انسان و ايرانی و تهرانی . انسان و
ايرانی و تهرانی سه قسم از حيوان نيستند ، زيرا شرط تقسيم اين است كه‏
اقسام در برابر يكديگر قرار گيرند . انسان و ايرانی و تهرانی در برابر
يكديگر نيست بلكه انسان شامل ايرانی و ايرانی شامل تهرانی است . امكان‏
نيز چنين است امكان عام ، شامل امكان خاص ، و امكان خاص ، شامل امكان‏
اخص است . هر چند اندك تفاوتی در كار است كه اكنون مجال بحث آن‏
نيست .
1 - امكان به اين معنی را كه بازگشتش به تفاوت ميان گذشته و حال با
استقبال است بوعلی متعرض شده ولی برخی متاخران به آن ايراد كرده‏اند .
حاجی سبزواری در >