برهان ديگر در مورد اتحاد عاقل و معقول
برهان سادهتری بر اتحاد عاقل و معقول هست و آن اينكه همانطور كه گفته شده است كه " تعقل الشیء لغيره يتضمن تعقله لنفسه " ( 1 ) در اينجا هم میگوئيم كه " ظهور الشیء لغيره فرع ظهوره لنفسه " ( 2 ) . از طرف ديگر هم میدانيم كه معقوليت و معلوميت ، همان ظهور شیء لشیء است ، پس " ظهوره لنفسه عين معقوليته لنفسه " ( 3 ) . از اينجا میتوان حدس زد كه علاوه بر اينكه مقدمه اول مرحوم آخوند در " اسفار " كه میگويد صورت بر دو قسم است : صورت مادی و صورت مجرد ، و صورت مادی نمیتواند معقول بالفعل باشد ولی صورت مجرد میتواند معقول بالفعل باشد - جزء مقدمات اين برهان است ( 4 ) . خود اين برهان هم ساده نيست . بعلاوه در اينجا يك سؤال باقی میماند و آن اينكه بنابراين قاعده ، معقوليت اجسام برای ذات واجب ، چه صورتی پيدا میكند ، آيا اجسام در مرتبهپاورقی : 1 - تعقل كردن چيزی غير خود را متضمن تعقل كردن آن چيز است خودش را . 2 - ظهور چيزی برای غير خودش فرع ظهور آن چيز است برای خودش . 3 - ظهور يك شیء برای خودش عين معقوليت او است برای خودش . 4 - زيرا اينكه معقوليت و معلوميت عبارت از ظهور شیء لشیء است همان مقدمه اول برهان صدرالمتألهين است .