نيز متحدند ولی نه در مرتبه ذات بلكه در مرتبه وجود .
در مثال اول میخواهيم بگوييم مفهوم و معنی مثلث اينست و در مثال دوم
میخواهيم بگوييم خاصيت و اثر وجودی مثلث چنين است . در مثال اول
میخواهيم بگوييم تصور ما از مثلث مساوی است با تصور شكلی كه بر او سه
ضلع احاطه كرده است با اين تفاوت كه محمول ، تصور تفصيلی موضوع است و
موضوع ، تصور اجمالی محمول . ولی در مثال دوم تصور ما از مثلث با تصور
ما از تساوی مجموع زوايا با دو قائمه مساوی نيست بلكه دو تصور و دو
مفهوم جداگانه میباشند .
2 - در مبحث تناقض ثابت شده است كه تناقض وقتی حاصل است كه يكی
از دو نقيض عينا رفع ديگری باشد يعنی دو قضيه موجبه و سالبه آنگاه نقيض
يكديگر خواهند بود كه مفاد سالبه رفع آن موجبه باشد و به عبارت ديگر
همان چيزی كه موجبه اثبات كرده است سالبه نفی كند نه چيز ديگر را .
اهل منطق گفتهاند وحدت مفاد موجبه و سالبه آنگاه محقق میشود كه هشت
وحدت حكمفرما باشد ، وحدت در : موضوع ، محمول ، شرط ، اضافه ، جزء و كل
، قوه و فعل ، زمان و مكان .
صدر المتألهين معتقد شد كه برای اينكه وحدت ايجاب و سلب برقرار باشد
علاوه بر وحدتهای نامبرده وحدت در حمل نيز ضرورت دارد . ممكن است در
موردی تمام وحدتهای هشتگانه موجود باشد در عين حال وحدت كامل موجود
نباشد و قهرا تناقضی هم در كار نباشد . مثلا اگر بخواهيم مفهوم " جزئی "
و مفهوم " كلی " را تعريف كنيم میگوييم جزئی عبارت است از ممتنع
الصدق علی كثيرين همچنانكه در تعريف كلی میگوييم عبارت است از غير
ممتنع الصدق علی كثيرين . در قضيه نامبرده " جزئی " موضوع است و "
ممتنع الصدق علی كثيرين " محمول است و قضيه
|