وجودا و جعل الانسان انسانا ( مثلا ) و جعل النسبه نسبه و حال آنكه جعل‏
تأليفی كه در اينجا به نام جعل مركب ناميده شده ( 1 ) اعم است از جعل‏
ذات برای ذات و غير آن ، مثل جعل عرضی مفارق برای ذات ، بنابراين‏
صورت جدول فرق می‏كند و مثلا بنابر اصالت وجود در جعل ، جعل بالذات‏
منحصر به جعل الوجود بسيطا نيست بلكه در مورد عرضی‏های مفارق نيز كه جعل‏
الوجود مركبات است جعل بالذات است .
مگر آنكه آن احتمال كه گفتيم تقويت شود و گفته شود كه در اينجا هم جعل‏
بسيط و هم جعل مركب اصطلاح خاص است ، معنای جعل مركب همان است كه‏
گفته شد و معنای جعل بسيط نقطه مقابل جعل مركب است و حتی جعل وجود
رابطه در مورد عرضی مفارق به دو نحو متصور است يكی به نحو بسيط يعنی جعل‏
وجود رابط و يكی به نحو تركيب يعنی جعل وجود رابط وجود رابط و البته اگر
در مقام توجيه ، چنين اصطلاحی را پيشنهاد كنيم مانعی ندارد و اشكال رفع‏
خواهد شد ولی بی نهايت خلاف ظاهر مجموع عبارت‏های منظومه است و حق اين‏
بود كه تصريح بشود كه مقصود از جعل بسيط در اينجا معنای خاصی است و
مقصود از جعل تركيبی هم جعل تأليفی نيست . در عين حال بايد رجوع شود به‏
كتب مفصله در اين باب .
بطور خلاصه مبحث جعل را می‏توان اينطور طرح و بيان كرد : آيا جعل‏

پاورقی :
1 - به نظر نميرسد كه در اينجا اصطلاح مخصوصی وجود داشته باشد و جعل‏
مركب به نوعی خاص از جعل تأليفی اصطلاح شده باشد خصوصا با در نظر گرفتن‏
اينكه آنچه در مقابل جعل مركب قرار گرفته همان جعل بسيط است كه در
مقابل جعل تأليفی قرار گرفته است .