رسيدگی كنيم ، معتقديم زمينه تحقيق در اين مبحث خيلی آماده است‏
خوشبختانه گروهی از محققان اروپايی و تنی چند از ايرانيان تا حدودی در
اين مسئله تحقيق كرده‏اند و ما در سخنان خود به گفته‏های آنان بسيار استناد
خواهيم كرد .

اظهار نظرها

برای اينكه نمونه‏ای از عقائد مختلفی كه در اين زمينه ابراز می‏شود به‏
دست داده باشيم ، چند نمونه را ذكر می‏كنيم .
آقای تقی زاده در خطابه " تحولات اجتماعی و مدنی ايران در گذشته " به‏
نقل آقای دكتر معين در كتاب " مزديسنا و ادب پارسی " ( 1 ) چنين‏
می‏گويد :
اسلام . . . آيينی نو ، دارای محاسن و اصول و قوانين منظم آورد ، و
انتشار اسلام در ايران روح تازه و ايمان قوی‏تر دميد كه دو مايه مطلوب نيز
بر اثر آن به اين ديار آمد : يكی زبان بسيار غنی و پر مايه و وسيع يعنی‏
عربی بود . . . اين زبان وقتی كه به ايران آمد و به تدريج با زبان لطيف‏
و نغز و دلكش آريايی و تمدن ايرانی ممزوج و تركيب شد و جوش كامل خورد
و بوسيله سخنوران بزرگ ايرانی قرون چهارم و پنجم و ششم و چند نفر بعد از
آن سكه فصاحت كم نظير خورد ، برای ما زبانی به وجود آورد كه لايق بيان‏
همه مطالب گرديد و نماينده درخشان آن سعدی و حافظ و ناصر خسرو و امثال‏
آن هستند . . . ديگری علوم و معارف و تمدن بسيار عالی پرمايه‏ای بود كه‏
به وسيله ترجمه‏های كتب يونانی و سريانی و هندی به زبان عربی در مشرق‏
اسلامی و قلمرو خلافت شرقيه از اواسط قرن دوم تا اواخر قرن سوم بين مسلمين‏
آشنا به زبان عربی و بالخصوص ايرانيان انتشار يافت . . . از اقيانوس‏
بيكران علوم و فنون و آداب حكمت يونانی نسبه كم كتابی كه در قرن دوم‏
موجود بود ماند كه مسلمين ترجمه نكردند . . . بر اثر

پاورقی :
( 1 ) چاپ دوم . صفحه . 16