معروف قرن دوم هجری می‏برد . جامی شاعری توانا بوده است . او را آخرين‏
شاعر بزرگ عرفانی زبان فارسی می‏دانند . در ابتدا ( دشتی ) تخلص می‏كرده‏
است ، ولی چون در ولايت جام از توابع مشهد متولد شده و مريد احمد جامی (
ژنده پيل ) هم بوده است ، تغيير تخلص داده و به جامی متخلص شده است ،
می‏گويد :
مولدم جام ورشحه قلمم
جرعه جام شيخ الاسلامی است
( 1 )
زين سبب در جريده اشعار
به دو معنی تخلصم جامی است
جامی در رشته‏های مختلف : نحو ، صرف ، فقه ، اصول ، منطق ، فلسفه ،
عرفان تحصيلات عالی داشته و كتب زياد تأليف كرده است . از آنجمله است‏
شرح فصوص الحكم محيی‏الدين ، شرح لمعات فخرالدين عراقی ، شرح تائيه ابن‏
فارض ، شرح قصيده برده در مدح حضرت رسول ( ص ) ، شرح قصيده ميميه‏
فرزدق در مدح حضرت علی بن الحسين ( ع ) ، لوايح ، بهارستان كه به روش‏
گلستان سعدی است ، نفحات الانس در شرح احوال عرفا . جامی مريد طريقتی‏
بهاءالدين نقشبند مؤسس طريقه نقشبنديه است ، ولی همچنانكه محمد لاهيجی‏
با اينكه مريد طريقتی سيد محمد نوربخش بوده است ، شخصيت فرهنگی‏
تاريخيش بيش از او است ، جامی نيز با اينكه از اتباع بهاءالدين نقشبند
شمرده می‏شود ، شخصيت فرهنگی و تاريخيش بدرجاتی بيش از بهاءالدين‏
نقشبند است . لهذا ما كه در اين تاريخچه مختصر نظر به جنبه فرهنگی عرفان‏
داريم نه جنبه طريقتی آن ، محمد لاهيجی و عبدالرحمن جامی را اختصاص به‏
ذكر داديم . جامی در سال 898 در 81 سالگی درگذشته است .
اين بود تاريخچه مختصر عرفان از آغاز تا پايان قرن نهم . از اين به بعد
به نظر ما عرفان شكل و وضع ديگری پيدا می‏كند . تا اين تاريخ شخصيتهای‏
علمی و

پاورقی :
( 1 ) احمد جامی ، شيخ الاسلام لقب داشته است .