تركستان شرقی ، چين ، مالزيا ، اندونزی و جزاير اقيانوس هند مرهون‏
فعاليتهای بی نظير ايرانيان مسلمان هستند كه با كوشش پيگيری از طريق‏
دريانوردی و بازرگانی اسلام را به دورترين نقاط آسيا رسانيدند و از طريق‏
تبليغ و ارشاد ، مردم را با دين مقدس اسلام آشنا ساختند .
ايرانيان در كشورهای غربی و شمال افريقا و قاره اروپا و آسيای صغير نيز
در ترويج دين اسلام سهم بسزايی دارند ، پس از اينكه اهالی خراسان و نواحی‏
شرقی ايران بر ضد خلافت ضد اسلامی امويان قيام كردند و بساط حكومت آنان‏
را كه به نام اسلام بر مردم مسلمان حكومت می‏كردند بر انداختند و عباسيان‏
بر اريكه خلافت مستقر شدند ، تمام امور كشوری و لشكری ممالك اسلام به‏
دست ايرانيان مخصوصا خراسانيان افتاد و اينان تمام مناصب سياسی دولت‏
اسلامی را در شرق و غرب به دست گرفتند .
در عصر مأمون هنگام مراجعت وی به عراق ، گروهی از اعيان و اشراف و
رجال خراسان با وی همراهی كردند و در عراق ، ساكن شدند . مأمون چون از
كارشكنی بعضی از افراد خاندان خود ناراحت بود تصميم گرفت مناصب دولتی‏
را به ايرانيان بدهد ، از اين رو گروهی از بزرگان ايران را به نواحی مصر
و شمال افريقا فرستاد تا در آن جا مستقر شده راه نفوذ مخالفين را در آن‏
مناطق بگيرند ، مخصوصا كه هنوز دولت امويان در اندلس وجود داشت و
عباسيان از اين جهت همواره در ناراحتی به سر ميبردند و از نفوذ آنان‏
جلوگيری می‏كردند .
تحقيق و بررسی درباره اين خاندانهای مهاجر كه اكثر از اهل نيشابور ،
هرات ، بلخ ، بخارا ، و فرغانه بودند نياز به نوشتن چند مجلد كتاب دارد
و تشريح خدمات ايرانيان شمال افريقا در كتب تاريخ و تراجم رجال علم و
ادب به تفصيل ذكر شده است .
ما به طور اختصار ، فهرستی از فعاليتهای ايرانيان را در دو قسمت يكی‏
قبل از ورود