پاورقی : ( 1 ) من درست نمیدانم ، ظاهرا اين معبر آبی همان است كه بار ديگر در قرون جديد باز شد و اكنون به نام كانال سوئز معروف است . ( 2 ) تاريخ تمدن ، ترجمه فارسی ، جلد 11 صفحه . 220
بود ( 1 ) اختصاص داد و كشتيها از مديترانه به اقيانوس هند راه
توانستند يافت اين معبر آبی بار ديگر به سال 114 هجری ( 732 ميلادی ) از
شن پر شد و متروك ماند " ( 2 ) از فردی كه فكر اجتماعيش در اين سطح
بوده است نمیتوان باور كرد كه كتابخانهای را آتش بزند .
و اما عمر هر چند مردی خشن بوده است ، ولی احدی در هوش و دورانديشی
او ترديد ندارد ، عمر برای اينكه همه مسئوليتها را شخصا بر عهده نگيرد و
به علاوه از فكر و انديشه ديگران استمداد جويد ، معمولا در مسائل مهم خصوصا
در سياست خارجی حكومتش شورا تشكيل ميداد و به مشورت میپرداخت كه در
كتب تاريخ مسطور است و به دو نمونهاش به تناسب در نهج البلاغه اشاره
شده است . در هيچ تاريخی ديده نشده كه عمر درباره كتابخانه اسكندريه
شورائی تشكيل داده باشد و با كسی مشورت كرده باشد . بسيار بعيد است كه
چنين تصميمی را بی مشورت اتخاذ كرده باشد . به علاوه اگر عمر چنين
انديشهای میداشت كه ما با وجود قرآن به هيچ كتاب ديگر احتياج نداريم ،
قطعا اين انديشه ديگر را هم داشت كه با وجود مساجد ، احتياج به معبد
ديگر نداريم . پس چرا در قراردادهای خود كليساها و كنيسهها و حتی
آتشكدهها را تحمل ميكند و بلكه دولت اسلامی را متعهد حفظ و نگهداری آنها
در ازاء شرائط ذمه میداند .
سابعا فرضا عمرو بن العاص چنين دستوری داده باشد آيا باوری است كه
مردم مسيحی و يهودی اسكندريه ، بدون هيچ عكس العمل مخالفی ، آن كتابها
را كه محصول فرهنگ و تاريخشان بوده مانند انبار هيزم تحويل بگيرند و
بسوزانند و حتی مخفيانه آن كتابها را در نبرند و مخفی نسازند ؟ !
پاورقی : ( 1 ) من درست نمیدانم ، ظاهرا اين معبر آبی همان است كه بار ديگر در قرون جديد باز شد و اكنون به نام كانال سوئز معروف است . ( 2 ) تاريخ تمدن ، ترجمه فارسی ، جلد 11 صفحه . 220 |