است و هم طبيب و هم فيزيكدان و رياضيدان . در فيزيك و رياضيات شهرت
جهانی دارد و از عوامل مؤثر در پيشرفت رياضيات جهانی بشمار میرود . در
سال 354 متولد شده و در حدود سال 430 در گذشته است ( 1 ) در تتمه
صوانالحكمة مینويسد كه طرحی برای استفاده از آب نيل هنگام كاهش آب
تهيه كرد و با خود بقاهره برد ولی مورد توجه الحاكم بالله واقع نشد بلكه
مغضوب وی گشت و از آنجا به دمشق فرار كرد . و هم مینويسد فوقالعاده
متعبد و متشرع بود و به شريعت احترام میگذاشت ، حالت توجه او را در
حين مرگ نيز يادآور میشود . گويند قسمتی از ايام او در مغرب گذشته است
( 2 ) مرحوم سيد حسن تقیزاده در تاريخ علوم در اسلام میگويد : وی مؤلفات
زيادی دارد ، گوئی همه عمر به تأليف اشتغال داشته است . ابن الهيثم به
قول سارتون بزرگترين عالم مسلمين در حكمت طبيعی ( فيزيك ) و يكی از
بزرگترين ارباب اين فن در كل تاريخ بوده است ، كتاب معروف او در علم
مناظر تأثير عظيمی در ترقی علم در مشرق و مغرب نموده و روجر بيكن
فيلسوف بزرگ و كپلر مؤسس قوانين جديد علم نجوم هر دو از تأثير كتاب
او بهرهمند شدهاند . . . ابن الهيثم تحقيقات دقيق و بسيار عالی درباب
نور و قوانين آن كرده و ظاهرا اول كسی است كه اطاق تاريك ( امتحانات
نوری ) را استعمال كرده است . . . اين دانشمند معادلات چهار درجهای را
حل كرده و سعی كرده عمق كره هوا را تعيين كند . . . ) ( 3 ) .
همزمان با اين طبقه . رياضيون درجه اول ظهور كردهاند از قبيل ابوالوفاء
پاورقی :
( 1 ) تاريخ علوم در تمدن اسلامی صفحه . 293
( 2 ) مدرك سابقالذكر .
( 3 ) كتاب تاريخ علوم در اسلام مرحوم تقیزاده متأسفانه ناتمام است و
ظاهرا مستقلا چاپ نشده است . در نشريه مقالات و بررسیها از شماره دوم تا
هشتم چاپ شده است . قسمتهای فوق از دفتر هفتم و هشتم آن نشريه صفحه 164
نقل شد .