المتاخرين حاج شيخ مرتضی انصاری قرار گرفت .
در همان ايام ، توفيق تشرف حضور آقا سيد علی شوشتری را يافت و در نزد
آن عارف كامل مراحل سير و سلوك را طی كرد و خود به مقامی از كمال و
معرفت رسيد كه كمتر نظيری برايش می‏توان جست .
اگر همه شاگردان حوزه حكيم سبزواری به حضور در حوزه او افتخار می‏كنند ،
حوزه حكيم به حضور چنين مردی مفتخر است .
حوزه تعليم و تربيت مرحوم آخوند ملا حسينقلی بيشتر حوزه تربيت بود تا
تعليم ، حوزه انسانسازی بود ، از اين حوزه مردان بزرگی برخاسته‏اند ، از
مطالعه مواضع متفرقه كتاب نقباء البشر می‏توان به وسعت دائره آن پی برد
.
طبق آنچه از مدارك و اسناد منتشره درباره سيد جمال‏الدين اسدآبادی‏
معروف به افغانی به دست می‏آيد ( 1 ) سيد در مدت اقامتش در نجف از
محضر دو نفر بهره‏مند شده است : يكی شيخ انصاری و ديگر آخوند ملا حسينقلی‏
. نظر به اينكه تصريح شده كه سيد در نجف به تحصيل علوم عقلی اشتغال‏
داشته به علاوه از آثارش كم و بيش پيدا است و هم تصريح شده كه سيد از
محضر اين دو نفر استفاده كرده است ، ظاهر اينست كه سيد علوم عقلی را
نزد آخوند آموخته است . عليهذا سيد جمال با يك واسطه شاگرد حكيم‏
سبزواری است .
سيد جمال طبق مدارك موجود در مدت اقامت در نجف با مرحوم سيد احمد
كربلائی تهرانی و مرحوم سيد سعيد حبوبی از شاگردان آخوند همدانی كه به‏
وارستگی و طی مراحل سير و سلوك معروفند رفاقت و صميميت داشته است ( 2
) و اين يكی ديگر از شگفتيهای زندگی اين مرد خارق‏العاده است و بعد
تازه‏ای به شخصيت او می‏دهد .

پاورقی :
( 1 - 2 ) رجوع شود به كتاب ( سيد جمال الدين حسينی پايه‏گذار نهضتهای‏
اسلامی ) صفحات 26 - 31 و به ( مجموع اسناد و مدارك درباره سيد جمال )
گردآورده دكتر اصغر مهدوی و ايرج افشار .