عقائد آريايی
اجمالا از وضع مذهبی ايران آنروز آگاه شديم ، معلوم شد اديان و مذاهب مختلفی در ايران وجود داشته است و در ايران از نظر معتقدات مذهبی اتحاد و اتفاق كلمه وجود نداشته است ، اگر چه دقيقا نمیتوان حدس زد كه درصد هر يك از اين مذاهب چه بوده ، ولی قدر مسلم اين است كه با آنكه پيروان ساير اديان و مذاهب نيز فراوان بودهاند اكثريت با زردشتيان بوده است كه پيرو دين رسمی كشور بودهاند . از نظر ما كه میخواهيم بدانيم اسلام از نظر فكری و اعتقادی چه از ايران گرفت و چه به ايران داد فرق نمیكند كه اتباع هر يك از آن مذاهب گوناگون چه نسبتی با مجموع جمعيت مردم ايران از نظر عددی داشتهاند ، آنچه لازم است بدانيم اين است كه اين مردم چگونه عقايد و افكاری درباره جهان و خلقت و غيره داشتهاند ؟ از معتقدات يهود ايران اطلاع درستی در دست نداريم . علی القاعده وضع مشابهی با ساير يهوديان داشته تابع تورات و تلمود بودهاند . معتقدات آنها هر چه بوده ، در اقليت ناچيزی به سر میبردهاند و شانی از لحاظ مذهبی يا سياسی در جامعه ايرانی آنروز نداشتهاند . ولی مسيحيت شانی عظيم داشته است و چنانكه میدانيم يك آيين تثليثی بوده و الوهيت عيسی را تبليغ میكرده است ما نيازی نمیبينيم كه درباره تثليث مسيحی و اينكه مسيحيت از توحيد بيگانه است در اينجا بحثی بكنيم زيرا اولا مطلب واضح است و نيازی به بحث ندارد ، ثانيا مسيحيت به هر حال اقليتی