از مناظره با ابوالهذيل همه اجتناب ميكردند ، زيرا فوق‏العاده قوی بود ،
مناظره معروفی دارد با صالح بن عبدالقدوس ، شكاك و زنديق ( باصطلاح آن‏
عصر ) معروف ، كه ابن النديم آنرا نقل كرده است ( 1 ) . ابوالهذيل از
تنها كسی كه بيم داشت و از مناظره با او متوحش بود هشام بن الحكم ،
متكلم معروف شيعی عرب ، از اصحاب امام صادق عليه‏السلام بود ( 2 ) .
4 - ابراهيم بن سيار معروف به نظام متوفا در . 221 اين مرد مطابق آنچه‏
ابن خلكان در جلد سوم كتاب خود ذيل احوال محمدبن عبدالكريم شهرستانی‏
گفته است بلخی بوده است . نظريات نظام در كلام و احيانا در فلسفه‏
معروف است نظام شاگرد هشام بن الحكم بوده است .
5 - عمرو بن عبيد بن باب . پدرش از اسيران كابل است و در پليس بصره‏
خدمت ميكرده است . عمرو بن عبيد در سال 80 متولد شده و پيش از سال 150
درگذشته است .
عمرو بن عبيد تمايل خارجيگری دارد و به مناعت معروف است . با منصور
عباسی قبل از دوره خلافت دوست بود . در ايام خلافت منصور ، روزی بر او
وارد شد و منصور او را گرامی داشت و از او تقاضای موعظه و اندرز كرد .
از جمله سخنانی كه عمرو به منصور گفت اين بود : ملك و سلطنت كه اكنون‏
بدست تو افتاده اگر برای كسی پايدار ميماند بتو نميرسيد ، از آن شب‏
بترس كه آبستن روزی است كه ديگر شبی بعد از آن روز ( قيامت ) نيست .
"
وقتی كه عمرو خواست برود منصور دستور داد ده هزار درهم باو بدهند
نپذيرفت . منصور قسم خورد كه بايد بپذيری . عمرو سوگند ياد كرد كه‏
نخواهم پذيرفت .

پاورقی :
( 1 ) الفهرست صفحه . 252
( 2 ) تاريخ علم كلام شبلی نعمان صفحه . 31