اهل خراسان است ، در سال 385 متولد شده و در سال 408 يعنی در سال 23
سالگی به بغداد كه آنوقت مركز بزرگ علوم و فرهنگ اسلامی بود مهاجرت‏
كرد و تا پايان عمر در عراق ماند و پس از استادش سيد مرتضی رياست علمی‏
و فتوائی شيعه به او منتقل شد . مدت پنج سال پيش شيخ مفيد درس خوانده‏
است ساليان دراز از خدمت شاگرد مبرز شيخ مفيد يعنی سيد مرتضی بهره‏مند
شده است . استادش سيد مرتضی در سال 436 درگذشت و او 24 سال ديگر بعد
از استادش در قيد حيات بود . دوازده سال بعد از سيد در بغداد ماند ولی‏
بعد به علت يك سلسله آشوبها كه خانه و كتابخانه‏اش به تاراج رفت به‏
نجف مهاجرت كرد و حوزه علميه را در آنجا تأسيس كرد و در سال 460 در
همانجا درگذشت . قبرش در نجف معروف است .
شيخ طوسی كتابی در فقه دارد به نام النهايه كه در قديم‏الايام كتاب درسی‏
طلاب بوده است ، كتاب ديگری دارد به نام مبسوط كه فقه را وارد مرحله‏
جديدی كرده است و در عصر خودش مشروحترين كتاب فقهی شيعه بوده است .
كتاب ديگری دارد به نام خلاف كه در آنجا هم آراء فقهاء اهل سنت را ذكر
كرده و هم رأی شيعه را . شيخ طوسی كتابهای ديگر نيز در فقه دارد . قدما
تا حدود يك قرن پيش اگر در فقه " شيخ " به طور مطلق می‏گفتند مقصود
شيخ طوسی بود و اگر شيخان می‏گفتند مقصود شيخ مفيد و شيخ طوسی بود . شيخ‏
طوسی يكی از چند چهره معروفی است كه در سراسر فقه نامشان برده می‏شود .
خاندان شيخ طوسی تا چند نسل همه از علما و فقها بوده‏اند ، پسرش شيخ‏
ابوعلی ملقب به مفيد ثانی فقيه جليل القدری است . و بنابر نقل‏
مستدرك‏الوسائل ( ج 3 ص 498 ) او كتابی دارد به نام امالی و كتاب‏
النهايه پدرش را نيز شرح كرده است .
مطابق نقل كتاب لؤلؤالبحرين دختران شيخ طوسی نيز فقيهه و فاضله‏
بوده‏اند شيخ ابوعلی فرزندی دارد به نام شيخ ابوالحسن محمد ، بعد از پدرش‏
ابوعلی مرجعيت و رياست حوزه علميه به او منتقل شد و بنا بر نقل ابن‏
عماد حنبلی در كتاب شذرات