كه شهر كوچكی است در عراق ، مركز فقه و فقاهت بود . حلب ( از نواحی
سوريه ) نيز مدتی مركز فقهاء بزرگ بوده است . در دوران صفويه بود كه
مركزيت به اصفهان انتقال يافت و در همان زمان حوزه نجف وسيله مقدس
اردبيلی و ديگر اكابر احيا شد كه تا امروز ادامه دارد . از شهرهای ايران
، تنها شهر قم است كه در قرون اول اسلامی ، در همان زمان كه بغداد مركز
فقاهت اسلامی بود ، وسيله فقهائی نظير علی بن بابويه و محمدبن قولويه به
صورت يكی از مراكز فقهی درآمد همچنان كه در دوره قاجار وسيله ميرزا
ابوالقاسم قمی صاحب قوانين نيز احيا شد و بار ديگر در سال 1340 هجری
قمری يعنی در حدود 56 سال پيش وسيله مرحوم حاج شيخ عبدالكريم حائری يزدی
بار ديگر احيا شد و اكنون يكی از دو مركز بزرگ فقهی شيعه است .
عليهذا ، گاهی بغداد ، زمانی نجف ، دورهای جبل عامل ، ( لبنان )
برههای حلب ، ( سوريه ) مدتی حله ، ( عراق ) عهدی اصفهان و دورانهائی قم
مركز نشاط فقهی و فقهاء بزرگ بوده است . در طول تاريخ مخصوصا بعد از
صفويه در شهرهای ديگر ايران از قبيل مشهد ، همدان ، شيراز ، يزد ، كاشان
، تبريز ، زنجان ، قزوين ، و تون ( فردوس فعلی ) حوزههای علميه عظيم و
معتبری بوده است ولی هيچيك از شهرهای ايران به استثنای قم و اصفهان ، و
در مدت كوتاهی كاشان ، مركز فقهاء طراز اول نبوده و عالیترين و يا در
رديف عاليترين حوزههای فقهی به شمار نمیرفته است . بهترين دليل بر نشاط
علمی و فقهی اين شهرها وجود مدارس بسيار عالی و تاريخی است كه در همه
شهرستانهای نامبرده موجود است و يادگار جوش و خروشهای علمی دورانهای
گذشته است .
د - فقهاء جبل عامل نقش مهمی در خط مشی ايران صفويه داشتهاند . چنانكه
میدانيم ، صفويه درويش بودند ، راهی كه ابتدا آنها براساس سنت خاص
درويشی خود طی میكردند اگر با روش فقهی عميق فقهاء جبل عامل تعديل نمیشد
، و اگر
|