عربان با تفصيل فراوان نقل كرده است ، به همين جهت غالب مورخان اين‏
قضيه را نمی‏پذيرند و آنرا افسانه می‏پندارند ، نابودی كتابخانه اسكندريه‏
كه بتدريج انجام شد از حوادث غم انگيز تاريخ جهان بود " ( 1 ) .
ويل دورانت مراحل تدريجی نابودی اين كتابخانه را وسيله مسيحيان در
تاريخ تمدن ذكر كرده است ، علاقه مندان می‏توانند بمجلدات ششم و نهم و
يازدهم ترجمه فارسی تاريخ تمدن مراجعه كنند .
گوستاولوبون ، در تمدن اسلام و عرب می‏گويد :
" سوزانيدن كتابخانه اسكندريه كه آنرا بفاتحين اسلام نسبت داده‏اند جای‏
بسی تعجب است كه يك چنين افسانه موهومی چگونه در اين مدت متمادی به‏
شهرت خود باقی مانده است و آنرا تلقی بقبول نموده‏اند . ولی امروز بطلان‏
اين عقيده بثبوت پيوسته و معلوم و محقق گرديده است كه خود نصاری پيش‏
از اسلام ، همچنانكه همه معابد و خدايان اسكندريه را با كمال اهتمام منهدم‏
نموده‏اند كتابخانه مزبور را نيز ، سوزانيده بر باد دادند . چنانكه در
زمان فتح اسلام از كتابهای مزبور چيزی باقی نمانده بود تا آنرا طعمه حريق‏
سازند .
شهر اسكندريه از زمان بناء آن كه در سال 332 پيش از ميلاد صورت گرفته‏
تا زمان فتح مسلمين يعنی تا مدت هزار سال يكی از شهرهای معظم و مهم دنيا
به شمار می‏رفت .
در عصر ملوك بطالسه تمام حكما و فلاسفه دنيا در اين شهر جمع شده مدارس‏
و كتابخانه‏های مهمی تاسيس كرده بودند . ولی آن ترقيات علمی آنقدر دوام‏
پيدا نكرد ، چندانكه در سال 48 قبل از مسيح روميان تحت سرداری " سزار
" به اسكندريه حمله برده لطمه زيادی به حيات علمی آن وارد ساختند . اگر
چه در سلطنت روميان دوباره اين شهر ترقی كرده اهميتی به سزا پيدا نمود ،
لكن

پاورقی :
( 1 ) تاريخ تمدن ، ترجمه فارسی ، جلد 11 صفحه . 219