پاورقی : ( 1 ) همان مدرك ، صفحه 391 - . 392
پروفسور دخويه ، عربیدان بزرگ ، در مقالهای كه در موضوع طبری و مورخين
قديم عرب برای جلد 23 دائرهالمعارف بريتانيكا نوشت به طرز قابل ستايش
نشان داد چگونه مسير علوم مختلفه مخصوصا تاريخ در جامعه اسلامی به مناسبت
قرآن شريف پيشرفت كرد ؟ و چگونه اين علوم در اطراف هسته مركزی حكمت
الهی تمركز يافت . علوم مربوط به زبان شناسی و لغت طبعا در درجه اول
قرار داشت . همين كه خارجيان برای قبول اسلام هجوم آوردند احتياج فوری به
صرف و نحو و لغت عرب احساس شد . زيرا كلامالله مجيد به زبان عربی نازل
شده بود . برای شرح معانی كلمات نادر و غريب كه در قرآن آمده بود لازم
شد اشعار قديم ( عرب ) را به قدر امكان گرد آورند . . . برای درك معانی
اين اشعار ضرورت علم الانساب و اطلاع از ايام و اخبار عرب عموما محسوس
گرديد . در تكميل احكام كه قرآن برای امور زندگانی نازل شده بود لازم شد
از اصحاب و تابعين راجع به اقوال و افعال نبی در اوضاع و احوال مختلف
سؤالاتی بشود و در نتيجه علم الحديث پديد آمد . برای تشخيص اعتبار
احاديثلازم بود به متن و اسناد حديث وقوف حاصل شود . . . برای تحقيق
حقيقت اسناد ، علم به تواريخ و سير و اوصاف و احوال اين اشخاص ضرورت
داشت و اين امر باز به طريق ديگری منجر به مطالعه شرح زندگانی مشاهير
رجال و تقاويم و ترتيب وقايع و علم ازمنه و اعصار گرديد . تاريخ عرب هم
كافی نبود ، تواريخ همسايگان عرب علی الخصوص ايرانيان و يونانيان و
حميريان وحبشيان و غيره تا حدی برای فهم معانی بسياری از اشارات مندرجه
در قرآن و اشعار قديم مورد لزوم بود . علم جغرافی نيز به همان منظور و به
جهات علمی ديگری كه با توسعه سريع امپراطوری اسلام ارتباط داشت واجب
شمرده میشد ( 1 ) .
پاورقی : ( 1 ) همان مدرك ، صفحه 391 - . 392 |