پاورقی : ( 1 ) سوره لقمان ، آيه . 25 ( 2 ) سوره يونس ، آيه . 18 ( 3 ) سوره زمر ، آيه . 3
زردشتيان از نظر توجيه جهان ، ثنوی بوده يا نبودهاند ، از نظر پرستش چه
وضعی داشتهاند ؟ فرضا از نظر توجيه جهان و هستی يعنی از نظر توحيد در
ذات و در خالقيت موحد بودهاند آيا از نظر عمل ، يعنی از نظر عكس العمل
پرستشی بشر در مقابل پديد آورنده هستی ، روشی توحيد آميز داشتهاند يا
شرك آميز ؟
توحيد ذاتی و توحيد در خالقيت مستلزم توحيد در عبادت نيست ، اعراب
جاهليت از آن نظر غالبا موحد بودند « و لئن سئلتهم من خلق السموات و
الارض ليقولن الله »( 1 ) اگر از آنها پرسيده شود آفريننده آسمانها و
زمين كيست خواهند گفت : خدا . آنها بتها را خالق و آفريننده نمیدانستند
بلكه معبود میدانستند . غالب بت پرستان جهان چنين بودهاند . عليهذا
فرضا آيين زردشتی را از نظر توحيد ذاتی و افعالی ، آيينی توحيدی بدانيم
كافی نيست كه از نظر عبادت و پرستش نيز توحيدی بدانيم .
عبادت زردشتيان از قديم الايام در آتشكده و در پيشگاه آتش بوده است .
ماهيت اين عمل چيست ؟ آيا اينها واقعا اهورامزدا را در حضور آتش
میپرستند ، يا خود آتش را ؟ همچنانكه عرب جاهليت در عين اينكه میگفت
« هؤلاء شفعاؤنا عند الله »( 2 ) اينها شفيعان و وسائط ما در نزد خدا
هستند ، اقرار داشت كه آنها را میپرستند : " « ما نعبدهم الا ليقربونا
الی الله زلفی »" ( 3 ) ما اينها را نمیپرستيم جز برای اينكه ما را به
خداوند متعال نزديك كنند .
آقای دكتر معين میگويد :
. . . زرتشتيان را نظر به همين تقديس آتش ، ايرانيان مسلمان آتش
پرست و آذرپرست خواندهاند ، در صورتی كه آتش به منزله خدای ويژه يا
رب النوع مستقل نبوده است ، چنانكه در ميان آريائيان پيش از ظهور
زردشت بوده ، بلكه همان گونه كه كعبه مورد ستايش مسلمانان
پاورقی : ( 1 ) سوره لقمان ، آيه . 25 ( 2 ) سوره يونس ، آيه . 18 ( 3 ) سوره زمر ، آيه . 3 |