اقتصادی است و نمیتواند رشد مستقلی از رشد بنياد اقتصادی داشته باشد .
به دنبال رشد ابزار توليد و رشد بنياد اقتصادی جامعه است كه علم رشد
میكند .
اولا میدانيم كه ابزار توليد منهای انسان ، به صورت خود به خود هرگز
رشد نمیكند . ابزار توليد در رابطه انسان و طبيعت و در زمينه تجسسات
كاوشگرانه انسان است كه رشد میكند . رشد و تكامل ابزار توليد با رشد و
تكامل فنی و علمی انسان توأم است . سخن در اين است كه كداميك تقدم
دارند ؟ آيا انسان نخست به كشفی نائل میشود و سپس آن را در عمل پياده
میكند و صنعت را به وجود میآورد و يا نخست صنعت به وجود میآيد و سپس
انسان به كشف نائل میشود ؟ ترديدی نيست كه شق [ اول ] صحيح است .
بديهی است كه كشف قوانين علمی و اصول فنی در رابطه تجسسی و آزمايشی
انسان پديد میآيد و اگر انسان در رابطه با طبيعت قرار نگيرد و تجسس
نكند و به تجربه نپردازد ، به كشف هيچ قانون علمی از قوانين طبيعت و به
درك هيچ اصل فنی نائل نمیگردد . سخن در اين نيست ، سخن در اين است كه
پس از تجسس و آزمايش ، آيا نخست انسان در درون خود رشد علمی میكند و
سپس در بيرون وجود خود ابزار فنی را میآفريند يا قضيه برعكس است ؟
بدون ترديد شق اول صحيح است .
بعلاوه تعبير به " رشد " و يا " تكامل " در مورد انسان تعبير "
حقيقی " است و در مورد ابزارهای فنی و توليدی " مجازی " است . رشد و
تكامل حقيقی آنجاست كه يك واقعيت عينی از مرحله دانیتر به مرحله
عالیتر برسد . و اما رشد مجازی به معنی اين است
|