مرحله را كه مرحله اساطيری و فلسفی است طی كرده و به مرحله علمی رسيده
است ، ناچار آگاهيهايی كه لازم میشمارد همه به اصطلاح علمی است و
اهرمهايی كه میخواهد وسيله حركت قرار دهد اهرمهای علمی است . يا
ماركسيسم كه تئوری انقلابی طبقه كارگر است ، آگاهيهايی كه میبخشد از نوع
وارد كردن تضادهای طبقاتی در خودآگاهی كارگران است و اهرمی كه بر روی آن
فشار میآورد اهرم عقدهها و احساس محروميتها و مغبونيتها است .
علاوه بر اينكه مكتبها بر حسب اينكه ديدشان از جامعه و تاريخ چه باشد ،
نوع آگاهی بخشيهايشان و نوع اهرمهايی كه روی آنها فشار میآورند فرق میكند
، مكتبها بر حسب اينكه ديدشان از تاريخ و تكامل تاريخ و از انسان چه
باشد ، درباره شعاع تاثير دعوت و درباره رابطه دعوت با زور ، و اخلاقی و
غير اخلاقی بودن زور نظريات مختلفی خواهند داشت .
بعضی مكتبها ، مانند مسيحيت ، تنها چيزی را كه در مواجهه با انسانها
اخلاقی میشمارند ، دعوتهای مسالمتآميز است ، زور را به هر شكل و به هر
صورت و در هر شرايطی غير اخلاقی میشمارند . لهذا در اين مذهب دستور
مقدس اين است كه اگر به گونه راستت سيلی زدند گونه چپت را پيش آر ،
|