را می‏پذيرد و برای انسان ابعاد مختلف از نظر معنوی و مادی قائل ميشود و
نيز با توجه به شمول مفهوم استضعاف كه در كلمات ديگر نظير استثمار و
استبداد ديده نمی‏شود و در حقيقت در برگيرنده همه ابعاد مختلف روح انسان‏
است ، آيا نمی‏توان نتيجه گرفت كه قرآن خاستگاه نهضتها را نيز طبقه‏
مستضعف ميداند ؟
پاسخ : در ضمن صحبت عرض كردم كه از نظر قرآن خاستگاه انقلابها
بالضروره ، مستضعفين نيستند اما گروهی كوشيده اند با نوعی توسعه در مفهوم‏
استضعاف ، مفهوم آيات قرآنی را طوری تفسير كنند كه با عقيده آنها كه‏
ميگويند پيروزی از آن محرومين است و آنها تنها طبقه انقلابی و مبارز
هستند ، جور در بيايد لازم است توضيح بدهم كه استضعاف يك مفهوم اعم‏
دارد كه اختصاص به جنبه مادی ندارد بلكه شامل جنبه معنوی هم ميشود ، و
به اين معنی خود فرعون ، هم استضعافگر بوده است و هم استضعاف شده يعنی‏
فرعون دو شخصيت داشت - البته اين تعبير از من است - يك شخصيت فطری و
انسانی ، كه همان شخصيت استضعاف شده درونش بود ، و يك شخصيت اكتسابی‏
، كه شخصيت فرعونيش محسوب ميشد آيه شريفه :
« و نريد ان نمن علی الذين استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمة و نجعلهم‏
الوارثين »( سوره قصص - آيه پنج )
هم شامل قوم موسی ( ع ) ميشود و هم شامل انسانی كه در درون فرعون به‏
بند كشيده شده است اين يك طريق تفسير آيه فوق است و ما مخالف با
اينگونه تفسير نيستيم ولی آيا كسانی كه روی آيه مستضعفين تكيه ميكنند و
بعد مسئله را به مسائل اجتماعی تعميم ميدهند هم همين تفسير را می‏پذيرند ؟
درباره اين آيه می‏بايد توضيح بيشتری داده شود كه گر چه به وقت طولانی‏تری‏
احتياج دارد