رو آوری به قرآن باعث رونق بازار مفسرها و محدثها شد به خصوص كه بنای‏
تفسير را بر استفاده از حديث گذاشته بودند خود اين توجه سبب پيدايش‏
يك جريان انحرافی گرديد ، جعل حديث طبيعی است كه وقتی تقاضای يك كالا
خيلی زياد شد و عرضه به قدر كافی نبود ، ميدان برای كالای تقلبی هم باز
می‏شود خدا رحمت كند مرحوم آيت الله بروجردی را كه اين نكته از
يادگارهای ايشان است ايشان ميفرمود : در آن ايام وضع اينطور بود كه فی‏
المثل كسی از مدينه بلند ميشد و به اقصی بلاد خراسان سفر ميكرد آنجا
ميپرسيدند اين كيست ؟ ميگفتند از صحابه پيامبر است پيامبر را ملاقات‏
كرده همين يكی دو جمله كافی بود تا دهها هزار نفر دور اين آدم را بگيرند
و از او طلب حديثی را بكنند كه خودش از لبهای مبارك پيامبر شنيده است‏
خوب همه اين صحابه هم كه سالهای متوالی با پيامبر نبودند ، بلكه بسياری‏
از آنها سال آخر عمر پيامبر مسلمان شده بودند و از پيامبر تنها چند حديث‏
و يا چند قصه ميدانستند ، ولی هجوم و اقبال مردم سبب ميشد آنهائی كه‏
ضعيف الايمان بودند كم كم از خودشان به جعل حديث ميپرداختند و از بازار
گرم سوء استفاده ميكردند ( 1 ) بجز اين جريان انحرافی ، جريانهای فكری‏
ديگری نيز پيدا شدند از جمله اينكه در ميان اقوامی كه اسلام بميان آنها
راه يافته بود افرادی بودند وابسته به مذاهب ديگر اينها در مقابل هجوم‏
اسلام ، به دفاع از مذاهب خود برخاستند به دليل آزادی ابراز افكار
وانديشه ها در آن زمان ( 2 ) انواع و اقسام مسائل - حتی آن دسته از
مسائلی كه در مخالفت صريح با اساس‏انديشه‏های اسلامی

پاورقی :
1 - البته اين امر سوای تحريفاتی است كه با قصد و غرض از طريق دستهای‏
پيدا و ناپيدای آنها كه هدفشان نابودی اسلام بود ، صورت ميگرفت .
2 - كه بسيار به وضع كنونی ما شباهت داشت .