غسلهاى واجب

غسلهاى واجب هفت است: (اوّل) غسل جنابت، (دوم) غسل حیض، (سوم) غسل نفاس، (چهارم) غسل استحاضه، (پنجم) غسل مسّ میت، (ششم) غسل میت، (هفتم) غسلى كه به واسطه نذر و قسم و مانند اینها واجب مى شود.

 

احكام جنابت

مسأله ۳۵۱ ـ به دو چیز انسان جنب مى شود:

(اوّل) جماع.

(دوم) بیرون آمدن منى، در خواب باشد یا بیدارى، كم باشد یا زیاد، با شهوت باشد یا بى شهوت، با اختیار باشد یا بى اختیار.

مسأله ۳۵۲ ـ اگر رطوبتى از مرد خارج شود كه نداند منى است یا بول یا غیر اینها، چنانچه با شهوت و جستن بیرون آمده و بعد از بیرون آمدن آن بدن سست شده، آن رطوبت حكم منى را دارد، و اگر هیچ یك از این سه نشانه یا بعضى از اینها را نداشته باشد حكم منى را ندارد، ولى در مریض اگر با شهوت بیرون آید، هر چند با جستن و سستى بدن بیرون نیامده باشد، حكم منى را دارد، و امّا زن اگر از شهوت انزال كند غسل جنابت بر او واجب است.

مسأله ۳۵۳ ـ اگر از مردى كه مریض نیست آبى بیرون آید كه یكى از سه نشانه اى را كه در مسأله پیش گذشت داشته باشد و نداند نشانه هاى دیگر را داشته یا نه، چنانچه پیش از بیرون آمدن آن، وضو داشته به همان وضو اكتفا كند و اگر وضو نداشته كافى است فقط وضو بگیرد.

مسأله ۳۵۴ ـ مستحبّ است انسان بعد از بیرون آمدن منى بول كند، و اگر بول نكند و بعد از غسل رطوبتى از او بیرون آید كه نداند منى است یا رطوبت دیگر، حكم منى را دارد.

مسأله ۳۵۵ ـ اگر انسان با زنى جماع كند و به اندازه ختنه گاه یا بیشتر داخل شود چه در قُبُل باشد و چه در دُبُر هر دو جنب مى شوند، اگر چه منى بیرون نیاید، و بنابر احتیاط واجب در جماع با مرد جمع كند بین غسل و وضو در صورتى كه قبلا وضو نداشته باشد وگرنه غسل كفایت مى كند، و در حكم مذكور فرقى نیست بین بالغ و نابالغ و عاقل و مجنون و قاصد و غیر قاصد.

مسأله ۳۵۶ ـ اگر شكّ كند كه به مقدار ختنه گاه داخل شده یا نه، غسل بر او واجب نیست.

مسأله ۳۵۷ ـ اگر حیوانى را وطى كند ـ یعنى با او نزدیكى نماید ـ و منى از او بیرون آید غسل تنها كافى است، و اگر منى بیرون نیاید، چنانچه پیش از وطى وضو داشته باز هم غسل تنها كافى است، و اگر وضو نداشته احتیاط واجب آن است كه غسل كند و وضو هم بگیرد.

مسأله ۳۵۸ ـ اگر منى از جاى خود حركت كند و بیرون نیاید، یا انسان شكّ كند كه منى از او بیرون آمده یا نه غسل بر او واجب نیست.

مسأله ۳۵۹ ـ كسى كه نمى تواند غسل كند ولى تیمّم برایش ممكن است، بعد از داخل شدن وقت نماز هم مى تواند با زن خود نزدیكى كند.

مسأله ۳۶۰ ـ اگر در لباس خود منى ببیند و بداند كه از خود اوست و براى آن غسل نكرده، باید غسل كند، ونمازهایى را كه یقین دارد بعد از بیرون آمدن منى خوانده، اگر در وقت است اعاده كند، و اگر بعد از وقت است قضا نماید، و امّا نمازهایى را كه احتمال مى دهد پیش از بیرون آمدن آن منى خوانده، اعاده و قضاء ندارد.

 

چیزهایى كه بر جنب حرام است

مسأله ۳۶۱ ـ پنج چیز بر جنب حرام است:

(اوّل) رساندن جایى از بدن خود به خط قرآن، یا به اسم مبارك ذات خداوند متعال ـ به هر لغتى كه باشد ـ و سایر اسماء حسنى و بنابر احتیاط مستحبّ اسماى انبیا و ائمه و حضرت زهرا (علیهم السلام) را مسّ ننماید.

(دوم) رفتن در مسجدالحرام و مسجد پیغمبر (صلى الله علیه وآله وسلم) اگر چه از یك در داخل و از در دیگر خارج شود.

(سوم) توقّف در مساجد دیگر، ولى اگر از یك در مسجد داخل و از در دیگر خارج شود مانعى ندارد، و همچنین توقّف در حرم امامان (علیهم السلام) حرام است، و احتیاط واجب آن است كه از رفتن در حرم ائمه (علیهم السلام) خوددارى كند اگر چه از یك در داخل و از در دیگر خارج شود.

(چهارم) گذاشتن چیزى در مسجد، و همچنین بنابر احتیاط واجب داخل شدن در مسجد براى برداشتن چیزى.

(پنجم) خواندن هر یك از آیات سجده واجب، و آن آیات در چهار سوره است: «اوّل» سوره سى و دوم قرآن (الم تنزیل)، «دوم» سوره چهل و یكم (حم سجده ـ فصلت ـ )، «سوم» سوره پنجاه و سوم (والنجم)، «چهارم» سوره نود و ششم ( اقرأ ).

و بنابر احتیاط واجب از خواندن بقیه این چهار سوره، حتّى از خواندن ( بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم )، بلكه بعض آن به قصد این سوره ها نیز خوددارى كند.

 

چیزهایى كه بر جنب مكروه است

مسأله ۳۶۲ ـ نُه چیز بر جنب مكروه است:

(اوّل و دوم) خوردن و آشامیدن، ولى اگر وضو بگیرد یا دستها را بشوید مكروه نیست.

(سوم) خواندن بیشتر از هفت آیه از سوره هایى كه سجده واجب ندارد.

(چهارم) رساندن جایى از بدن به جلد و حاشیه و بین خط هاى قرآن.

(پنجم) همراه داشتن قرآن.

(ششم) خوابیدن، ولى اگر وضو بگیرد و یا به واسطه نداشتن آب، بدل از غسل تیمّم كند، مكروه نیست.

(هفتم) خضاب كردن به حنا و مانند آن.

(هشتم) مالیدن روغن به بدن.

(نهم) جماع كردن، بعد از آن كه محتلم شده، یعنى در خواب منى از او بیرون آمده است.

 

غسل جنابت

مسأله ۳۶۳ ـ غسل جنابت به خودى خود مستحبّ است، و براى واجبات مشروط به طهارت واجب مى شود، ولى براى نماز میت و سجده سهو ـ مگر سجده سهو در مورد تشهّد فراموش شده ـ و سجده شكر و سجده هاى واجب قرآن غسل جنابت لازم نیست.

مسأله ۳۶۴ ـ لازم نیست در وقت غسل نیت كند كه غسل واجب یا مستحبّ مى كند، بلكه اگر به قصد قربت ـ چنانكه در وضو گذشت ـ و با اخلاص غسل كند كافى است.

مسأله ۳۶۵ ـ اگر یقین كند یا حجّت شرعیه اى داشته باشد كه وقت نماز داخل شده و نیت غسل واجب كند و قصدش مقید به وجوب نباشد، و بعد معلوم شود كه پیش از وقت غسل كرده، غسل او صحیح است.

مسأله ۳۶۶ ـ غسل را چه واجب و چه مستحبّ به دو قسم مى شود انجام داد، ترتیبى و ارتماسى.

 

غسل ترتيبى

مسأله ۳۶۷ ـ در غسل ترتیبى باید به نیت غسل، اوّل سر و گردن، بعد بدن را بشوید، و بنابر احتیاط واجب اوّل طرف راست و بعد طرف چپ بدن را بشوید، و اگر عمداً یا از روى فراموشى و یا به واسطه ندانستن مسأله سر را بعد از بدن بشوید، كفایت مى كند بدن را دوباره بشوید،واگر طرف راست را بعد از طرف چپ بشوید، بنابر احتیاط واجب طرف چپ را دوباره بشوید، و تحقّق غسل ترتیبى به حركت دادن هر یك از سه عضو زیر آب به قصد غسل محلّ اشكال است.

مسأله ۳۶۸ ـ بنابر احتیاط واجب نصف ناف و نصف عورت را باید با طرف راست بدن و نصف دیگر را با طرف چپ بشوید، و بهتر است تمام ناف و عورت با هر دو طرف شسته شود.

مسأله ۳۶۹ ـ براى آن كه یقین كند هر سه قسمت ـ یعنى سر و گردن و طرف راست و طرف چپ ـ را كاملا غسل داده، باید هر قسمتى را كه مى شوید مقدارى از قسمت دیگر را هم با آن قسمت بشوید، بلكه احتیاط مستحبّ آن است كه تمام طرف راست گردن را با طرف راست بدن، و تمام طرف چپ گردن را با طرف چپ بدن بشوید.

مسأله ۳۷۰ ـ اگر بعد از غسل بفهمد جایى از بدن را نشسته و نداند آیا از سر یا طرف راست یا طرف چپ مى باشد، شستن سر لازم نیست و باید جایى را كه احتمال مى دهد از طرف چپ نشسته بشوید، و بنابر احتیاط واجب جایى را كه احتمال مى دهد از طرف راست نشسته قبل از شستن طرف چپ بشوید.

مسأله ۳۷۱ ـ اگر بعد از غسل بفهمد مقدارى از بدن را نشسته، چنانچه از طرف چپ باشد شستن همان مقدار كافیست، و اگر از طرف راست باشد بعد از شستن آن مقدار ـ بنابر احتیاط واجب ـ طرف چپ را بشوید، و اگر از سر و گردن باشد باید بعد از شستن آن مقدار بدن را بشوید، و بنابر احتیاط واجب، طرف راست را بر طرف چپ مقدّم بدارد.

مسأله ۳۷۲ ـ كسى كه پیش از تمام شدن غسل در شستن مقدارى از طرف چپ شكّ كند، شستن همان مقدار كافیست، ولى اگر بعد از شستن مقدارى از طرف چپ در شستن مقدارى از طرف راست شكّ كند، بنابر احتیاط واجب آن مقدار را شسته و بعد از آن طرف چپ را هم بشوید، و اگر در شستن مقدارى از سر و گردن شكّ كند و داخل در شستن قسمتهاى دیگر بدن شده باشد، شكش غیر معتبر و غسلش صحیح است.

 

غسل ارتماسى

مسأله ۳۷۳ ـ غسل ارتماسى به فرو بردن تمام بدن در آب محقّق مى شود، و تحقّق غسل ارتماسى در صورتى كه قسمتى از بدن در آب باشد به فرو بردن باقى بدن مورد اشكال است، و بنابراحتیاط واجب به گونه اى باشد كه عرفاً صدق كند كه بدن را دفعةً در آب فرو برده است.

مسأله ۳۷۴ ـ در غسل ارتماسى، بنابر احتیاط باید هنگام فرو بردن اوّل جزء بدن در آب تا آخر جزء نیت غسل داشته باشد.

مسأله ۳۷۵ ـ اگر بعد از غسل ارتماسى بفهمد كه به مقدارى از بدن آب نرسیده است ـ جاى آن را بداند یا نداند ـ باید دوباره غسل كند.

مسأله ۳۷۶ ـ اگر براى غسل ترتیبى وقت ندارد ولى براى ارتماسى وقت دارد باید غسل ارتماسى كند.

مسأله ۳۷۷ ـ كسى كه براى حجّ یا عمره احرام بسته نمى تواند غسل ارتماسى كند، و حكم غسل ارتماسى شخص روزه دار در مسأله «۱۶۲۵» ذكر شده است.

 

احكام غسل كردن

مسأله ۳۷۸ ـ در غسل ارتماسى یا ترتیبى پاك بودن تمام بدن پیش از غسل لازم نیست، بلكه اگر به فرو رفتن در آب یا ریختن آب ـ در صورتى كه آب معتصم باشد ـ به قصد غسل بدن پاك شود غسل صحیح است، و آب معتصم آبى است كه به ملاقات با نجس نجس نشود، مانند آب باران و كرّ و جارى.

مسأله ۳۷۹ ـ كسى كه از حرام جنب شده غسل او با آب گرم اگر چه عرق كند صحیح است، و احتیاط مستحبّ آن است كه با آب سرد غسل كند.

مسأله ۳۸۰ ـ اگر در غسل جایى از بدن نشسته بماند، چنانچه غسل ارتماسى باشد باطل است، و اگر ترتیبى باشد حكم آن در مسأله «۳۷۱» گذشت، و در هر حال شستن آنچه كه عرفاً باطن شمرده مى شود ـ مثل توى گوش و بینى ـ واجب نیست.

مسأله ۳۸۱ ـ جایى را كه شكّ دارد از ظاهر بدن است یا از باطن آن، چنانچه قبلا از ظاهر بوده باید بشوید و اگر قبلا از ظاهر نبوده شستن آن لازم نیست، و در صورتى كه حالت سابقه معلوم نیست ـ بنابر احتیاط واجب ـ بشوید.

مسأله ۳۸۲ ـ اگر سوراخ جاى گوشواره و مانند آن به قدرى گشاد باشد كه داخل آن از ظاهر شمرده شود، باید آن را شست، و در غیر این صورت شستن آن لازم نیست، مگر در صورت شكّ در صدق ظاهر بر آن كه در این صورت بنابر احتیاط لازم است.

مسأله ۳۸۳ ـ چیزى را كه مانع رسیدن آب به بدن است باید بر طرف نماید، و اگر پیش از یقین به بر طرف شدن آن، غسل ارتماسى نماید، باید دوباره غسل كند، و اگر غسل ترتیبى كرده است حكمش همان است كه در مسأله «۳۷۲» گذشت.

مسأله ۳۸۴ ـ اگر موقع غسل شكّ كند چیزى كه مانع از رسیدن آب باشد در بدن او هست یا نه باید وارسى كند تا مطمئن شود كه مانعى نیست.

مسأله ۳۸۵ ـ در غسل باید موهاى كوتاهى را كه جزء بدن حساب مى شود بشوید، و شستن موهاى بلند واجب نیست، بلكه اگر آب را طورى به پوست برساند كه آنها تر نشود، غسل صحیح است، ولى اگر رساندن آب به پوست بدون شستن آنها ممكن نباشد، باید آنها را بشوید كه آب به بدن برسد.

مسأله ۳۸۶ ـ تمام شرطهایى كه براى صحیح بودن وضو گذشت، مثل پاك بودن آب و مباح بودن آن، در صحیح بودن غسل هم شرط است، ولى در غسل لازم نیست بدن را از بالا به پایین بشوید، و نیز در غسل ترتیبى لازم نیست بعد از شستن هر قسمت فوراً قسمت دیگر را بشوید، پس اگر بعد از شستن سر و گردن صبر كند و بعد از مدّتى بدن را بشوید، یا بعد از طرف راست مدّتى صبر كند و بعد طرف چپ را بشوید، اشكال ندارد، ولى كسى كه نمى تواند از بیرون آمدن بول و غائط خوددارى كند، اگر به اندازه غسل و نماز مى شود از او بیرون نیاید، باید فوراً غسل كند و بعد از آن هم فوراً نماز بخواند.

مسأله ۳۸۷ ـ كسى كه قصد دارد پول حمّامى را ندهد یا بدون این كه بداند حمّامى راضى است بخواهد نسیه بگذارد اگر چه بعد حمّامى را راضى كند غسل او باطل است.

مسأله ۳۸۸ ـ اگر حمّامى راضى باشد كه پول حمام نسیه بماند، ولى كسى كه غسل مى كند قصدش این باشد كه طلب او را ندهد، یا از مال حرام بدهد غسل او باطل است.

مسأله ۳۸۹ ـ اگر پولى را كه خمس آن را نداده است به حمّامى بدهد، مرتكب حرام شده و غسل او باطل است.

مسأله ۳۹۰ ـ اگر مخرج غائط را در آب خزینه تطهیر كند، و پیش از غسل شكّ كند كه چون در خزینه تطهیر كرده حمّامى به غسل كردن او راضى است یا نه، غسل او باطل است، مگر این كه پیش از غسل حمّامى را راضى كند.

مسأله ۳۹۱ ـ اگر شكّ كند كه غسل كرده یا نه باید غسل كند، ولى اگر بعد از غسل شكّ كند كه غسل او درست بوده یا نه، در صورتى كه احتمال بدهد كه وقت غسل ملتفت بوده، غسلش صحیح است.

مسأله ۳۹۲ ـ اگر در بین غسل حدث اصغر از او سر زند ـ مثلا بول كند ـ بنابر احتیاط واجب غسل را تمام كند و اعاده نماید و وضو هم ضمیمه كند مگر این كه از غسل ترتیبى به غسل ارتماسى عدول كند.

مسأله ۳۹۳ ـ اگر از جهت تنگى وقت وظیفه مكلَّف تیمّم بوده ولى به خیال این كه به اندازه غسل و نماز وقت دارد غسل كند، در صورتى كه به قصد طهارت از جنابت یا قرائت قرآن مثلا غسل نماید غسل او صحیح است، و اگر قصد كند براى خواندن آن نماز به نحوى كه اگر امر به نماز نباشد قصد غسل نداشته باشد، آن غسل باطل است.

مسأله ۳۹۴ ـ كسى كه جنب شده و نماز خوانده اگر شكّ كند كه غسل كرده یا نه، چنانچه احتمال بدهد كه وقت شروع به نماز ملتفت بوده، نماز او صحیح است، ولى براى نمازهاى بعد باید غسل كند، و در صورتى كه بعد از نماز حدث اصغر از او صادر شده باشد باید وضو هم بگیرد، و نمازى را هم كه خوانده اگر وقت باقى است اعاده كند، و اگر وقت باقى نیست قضا نماید.

مسأله ۳۹۵ ـ كسى كه چند غسل بر او واجب است، مى تواند آنها را جدا جدا انجام دهد، ولى بعد از غسل اوّل براى بقیه نیت وجوب نكند، و همچنین مى تواند به نیت همه آنها یك غسل به جا آورد، بلكه اگر یك غسل معین از آنها را قصد كند، از بقیه كفایت مى نماید.

مسأله ۳۹۶ ـ اگر بر جایى از بدن آیه قرآن یا اسم خداوند متعال نوشته شده باشد، چنانچه بخواهد غسل ترتیبى به جا آورد باید آب را طورى به بدن برساند كه مسّ آن نوشته نشود، و همچنین است اگر بخواهد وضوى ترتیبى بگیرد و بر بعض اعضاى وضو آیه قرآن باشد، و همچنین بنابر احتیاط واجب اگر اسم خداوند متعال باشد، و در غسل و وضو مراعات احتیاط نسبت به اسماء انبیا و ائمّه و حضرت زهرا (علیهم السلام)مستحبّ است.

مسأله ۳۹۷ ـ كسى كه غسل جنابت كرده، نباید براى نماز وضو بگیرد، بلكه با غسلهاى دیگر واجب غیر از غسل استحاضه متوسّطه و با غسلهاى مستحبّ كه در مسأله «۶۵۰» مى آید، نیز مى تواند بدون وضو نماز بخواند، اگر چه احتیاط مستحبّ آن است كه وضو هم بگیرد.