 |
|
|
سجود
مسأله 1054. نمازگزار بايد در هر ركعت از نمازهاي واجب و مستحب، بعداز ركوع دو سجده كند و سجده آن است كه پيشاني و كف دو دست و سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پا را بر زمين بگذارد.
مسأله 1055. دو سجده از يك ركعت با هم ركن است، كه اگر كسي در نماز واجب عمداً يا از روي فراموشي هر دو را ترك كند، يا دو سجده اضافه نمايد، نمازش باطل است.
مسأله 1056. اگر عمداً يك سجده كم يا زياد كند، نمازش باطل ميشود. و اگر سهواً يك سجده كم كند، حكم آن بعداً درمسائل 1260 تا1271 گفته خواهد شد.
مسأله 1057. اگر پيشاني را عمداً يا سهواً به زمين نگذارد، سجده نكرده است، اگر چه جاهاي ديگر به زمين برسد. ولي اگر پيشاني را به زمين بگذارد، و سهواً جاهاي ديگر را به زمين نرساند، يا سهواً ذكر نگويد سجده صحيح است.
مسأله 1058. احتياط مستحب آن است كه در سجده، سه مرتبه «سُبْحَانَ اللهِ»يا يك مرتبه «سُبْحَانَ رَبِّيَ الأْعْلي وَبِحَمْدِهِ» بگويد، هر چند ظاهر اين است كه اكتفا به گفتن هر ذكري كه به اين مقدار باشد، مثل سه مرتبه «الله اَكْبَر» جايز است، و بايد اين كلمات به عربي صحيح گفته شود، و مستحب است «سُبْحَانَ رَبِّيَ الأْعْلي وَبِحَمْدِهِ» را سه يا پنج يا هفت مرتبه بگويد.
مسأله 1059. در سجده بايد موقع خواندن ذكر واجب بدن آرام باشد، و موقع گفتن ذكر مستحب هم اگر آن را بقصد ذكري كه براي سجده دستور دادهاند بگويد، آرام بودن بدن لازم است.
مسأله 1060. اگر پيش از آن كه پيشاني به زمين برسد يا پيش از آن كه بدن آرام بگيرد، عمداً ذكر سجده را بگويد، بايد بعد از رسيدن پيشاني به زمين و آرام گرفتن بدن دوباره ذكر را بگويد، و بنابر احتياط لازم نماز را پس از اتمام، اعاده نمايد و اگر به همان ذكر اول اكتفا نمايد نماز باطل است. و هم چنين اگر پيش از تمام شدن ذكر عمداً سر از سجده بردارد، نماز باطل است.
مسأله 1061. اگر پيش از آن كه پيشاني به زمين برسد، و بدن آرام گيرد، سهواً ذكر سجده را بگويد، و پيش از آن كه سر از سجده بردارد، بفهمد اشتباه كرده است، بايد دوباره در حال آرام بودن، ذكر را بگويد.
مسأله 1062. اگر بعد از آن كه سر از سجده برداشت، بفهمد كه پيش از آرام گرفتن بدن ذكر را گفته، يا پيش از آن كه ذكر سجده تمام شود، سر برداشته، نمازش صحيح است.
مسأله 1063. اگر موقعي كه ذكر سجده را ميگويد، غير از پيشاني يكي ديگر از هفت عضو را عمداً از زمين بردارد، احتياط لازم آن است كه بعد از آرام گرفتن همه اعضاء دوباره ذكر واجب را بگويد ، و نماز را تمام كند و اعاده نمايد، ولي موقعي كه مشغول گفتن ذكر نيست، اگر غير پيشاني جاهاي ديگر را از زمين بردارد و دوباره بگذارد، اشكال ندارد.
مسأله 1064. اگر پيش از تمام شدن ذكر سجده سهواً پيشاني را از زمين بردارد نميتواند دوباره به زمين بگذارد، و بايد آن را يك سجده حساب كند. ولي اگر جاهاي ديگر را سهواً از زمين بردارد، بايد دو مرتبه به زمين بگذارد، و ذكر را بگويد.
مسأله 1065. بعد از تمام شدن ذكر سجده اول، بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره به سجده رود.
مسأله 1066. جاي پيشاني نمازگزار بايد از جاي زانوها و سر انگشتان پاي او بلندتر از چهار انگشت بسته نباشد. بلكه احتياط واجب آن است كه جاي پيشاني او از جاي انگشتان و سر زانوهايش از چهار انگشت بسته پستتر نيز نباشد.
مسأله 1067. در زمين سراشيب كه سراشيبي آن درست معلوم نيست، اگر جاي پيشاني نمازگزار از جاي انگشتان پا و سر زانوهاي او مختصري بيش از چهار انگشت بسته بلندتر باشد، اشكال ندارد.
مسأله 1068. اگر پيشاني را به چيزي بگذارد كه از جاي انگشتان پا و سر زانوهاي او بلندتر از چهار انگشت بسته است، چنان چه بلندي آن به قدري است كه نميگويند در حال سجده است، بايد سر را بردارد و به چيزي كه بلندي آن به اندازه چهار انگشت بسته يا كمتر است، بگذارد و اگر بلندي آن به قدري است كه ميگويند در حال سجده است، احتياط واجب آن است كه پيشاني را از روي آن چيز به روي چيزي كه بلندي آن به اندازه چهار انگشت بسته يا كمتر است بكشد، و اگر كشيدن پيشاني ممكن نيست، بنابر احتياط واجب بايد نماز را تمام كند و دوباره بخواند.
مسأله 1069. بايد بين پيشاني و آنچه بر آن سجده ميكند، چيزي نباشد. پس اگر مهر به قدري چرك باشد كه پيشاني بخود مهر نرسد، سجده باطل است. ولي اگر مثلاً رنگ مهر تغيير كرده باشد، اشكال ندارد.
مسأله 1070. در سجده بايد كف هر دو دست را بر زمين بگذارد، ولي در حال ناچاري پشت دست هم مانعي ندارد. و اگر پشت دست ممكن نباشد، بايد مچ دست را بگذارد. و چنان چه آن را هم نتواند، بايد تا آرنج هر جا را كه ميتواند بر زمين بگذارد. و اگر آن هم ممكن نيست، گذاشتن بازو كافي است.
مسأله 1071. در سجده بايد سر دو انگشت بزرگ پا را به زمين بگذارد، و اگر انگشتان ديگر پا يا روي پا را به زمين بگذارد، و سر دو انگشت بزرگ را به زمين نگذارد، يا به واسطه بلند بودن ناخن، سر شست به زمين نرسد، نماز باطل است. و كسي كه به واسطه ندانستن مسأله نمازهاي خود را اينطور خوانده، بايد بنابر احتياط لازم دوباره بخواند.
مسأله 1072. كسي كه مقداري از شست پايش بريده، بايد بقيه آن را به زمين بگذارد و اگر چيزي از آن نمانده، يا اگر مانده خيلي كوتاه است، احتياط لازم آن است كه همان را به زمين بگذارد و ذكر سجده را بگويد، و باز بقيه انگشتان را به زمين بگذارد و دو مرتبه ذكر را بگويد و اگر هيچ انگشت ندارد، بايد هر مقداري كه از پا باقي مانده به زمين بگذارد.
مسأله 1073. اگر بطور غير معمول سجده كند، مثلاً سينه و شكم را به زمين بچسباند، يا پاها را دراز كند، ولي هفت عضوي كه گفته شد به زمين برسد، اگر طوري است كه عرفاً مي گويند: سجده كرده، صحيح است، والا باطل است.
مسأله 1074. مهر يا چيز ديگري كه بر آن سجده ميكند، بايد پاك باشد، ولي اگر مثلاً مهر را روي فرش نجس بگذارد، يا يك طرف مهر نجس باشد و پيشاني را بطرف پاك آن بگذارد، اشكال ندارد.
مسأله 1075. اگر در پيشاني دمل و مانند آن باشد، چنان چه ممكن است بايد با جاي سالم پيشاني سجده كند. و اگر ممكن نيست بايد زمين را گود كند و دمل را در گودال، و جاي سالم را به مقداري كه براي سجده كافي باشد، بر زمين بگذارد.
مسأله 1076. اگر دمل يا زخم تمام پيشاني را گرفته باشد، بايد به يكي از دو طرف پيشاني سجده كند. و اگر ممكن نيست، به چانه و اگر به چانه هم ممكن نيست، بايد به هر جايي از صورت كه ممكن است رجاءاً سجده كند، و اگر به هيچ جاي از صورت ممكن نيست با جلوي سر سجده نمايد رجاءاً، و در اين دو صورت با اشاره نيز رجاءاً سجده نمايد.
مسأله 1077. كسي كه نميتواند پيشاني را به زمين برساند، بايد به قدري كه ميتواند خم شود، و مهر يا چيز ديگري را كه سجده بر آن صحيح است، روي چيز بلندي گذاشته، و طوري پيشاني را بر آن بگذارد كه بگويند: سجده كرده است، ولي بايد كف دستها و زانوها و انگشتان پا را بطور معمول به زمين بگذارد.
مسأله 1078. كسي كه هيچ نميتواند خم شود، بايد براي سجده بنشيند و با سر اشاره كند و اگر نتواند، بايد با چشمها اشاره نمايد، و در هر دو صورت احتياط واجب آن است كه اگر ميتواند مهر را بلند كند، و پيشاني را بر آن بگذارد و اگر ممكن نيست مهر را به پيشاني بگذارد، و اگر با سر يا چشمها هم نميتواند اشاره كند، بايد در قلب نيت سجده كند، و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن هم براي سجده اشاره نمايد.
مسأله 1079. كسي كه نميتواند بنشيند، بايد ايستاده نيت سجده كند، و چنان چه ميتواند، براي سجده با سر اشاره كند، و اگر نميتواند با چشمها اشاره نمايد و اگر اين را هم نميتواند، در قلب نيت سجده كند، و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن هم براي سجده اشاره نمايد.
مسأله 1080. اگر پيشاني بياختيار به جاي سجده بخورد و بلند شود، سجده به عمل نيامده است، و بايد سجده را بطور صحيح به جا آورد و بعد از تمام شدن، احتياط مستحب آن است كه دو مرتبه نماز را بخواند.
مسأله 1081. جايي كه انسان بايد تقيه كند اگر بتواند بر حصير يا چيزي كه سجده بر آن صحيح ميباشد، طوري سجده كند كه به زحمت نيفتد، نبايد بر فرش و مانند آن سجده نمايد، و اگر نميتواند، احتياط آن است كه در صورت امكان براي نماز به جاي ديگر برود، والا در همانجا نماز بخواند هر چند ظاهر اين است كه در مورد تقيه به جهت تحبيب و تأليف قلوب لازم نيست كه براي نماز به جاي ديگر برود.
مسأله 1082. اگر روي تشك پر يا چيز ديگري كه بدن روي آن آرام نميگيرد سجده كند، باطل است. ولي چنان چه بعد از سر گذاشتن و مقداري پايين رفتن بدن آرام بگيرد اشكال ندارد.
مسأله 1083. اگر انسان ناچار شود كه در زمين گل نماز بخواند، چنان چه آلوده شدن بدن و لباس براي او مشقت ندارد، بنابر احتياط لازم سجده و تشهد را بطور معمول به جا آورد. و اگر مشقت دارد، ميتواند در حالي كه ايستاده، براي سجده با سر اشاره كند و تشهد را ايستاده بخواند. و اگر در عين مشقت سجده و تشهد را بطور معمول به جا آورد، نمازش صحيح است.
مسأله 1084. در ركعت اول و ركعت سوم كه تشهد ندارد، مثل ركعت سوم نماز ظهر و عصر و عشا بنابر احتياط واجب، بايد بعد از سجده دوم قدري بيحركت بنشيند و بعد برخيزد، و اين عمل را جلسه استراحت ميگويند.
چيزهايي كه سجده بر آنها صحيح است
مسأله 1085. بايد بر زمين و چيزهاي غير خوراكي كه از زمين ميرويد، مانند چوب و برگ درخت سجده كرد و سجده بر چيزهاي خوراكي و پوشاكي و معدني مانند عقيق صحيح نيست.
مسأله 1086. احتياط واجب آن است كه بر برگ مو سجده نكنند.
مسأله 1087. سجده بر چيزهايي كه از زمين ميرويد، و خوراك حيوان است مثل علف و كاه صحيح است.
مسأله 1088. سجده بر گلهايي كه خوراكي نيستند، صحيح است، ولي سجده بر دواهاي خوراكي كه از زمين ميرويد، مانند گل بنفشه و گل گاو زبان صحيح نيست.
مسأله 1089. سجده بر گياهي كه خوردن آن در بعضي از شهرها معمول است و در شهرهاي ديگر معمول نيست، و نيز سجده بر ميوه نارس اگر چه مأكول نباشد صحيح نيست.
مسأله 1090. سجده بر سنگ آهك و سنگ گچ صحيح است. و جواز سجده در حال اختيار به گچ و آهك پخته و آجر و كوزه گلي و مانند آن مورد تأمل است.
مسأله 1091. اگر كاغذ را از چيزهايي كه سجده بر آن صحيح است مثلاً از كاه ساخته باشند، ميشود بر آن سجده كرد. ولي سجده بر كاغذي كه از پنبه و مانند آن ساخته شده، اشكال دارد و نيز سجده كردن بر كاغذي كه انسان نميداند از چيزي كه سجده بر آن صحيح است، ساخته شده يا از چيزي كه سجده بر آن صحيح نيست، اشكال دارد.
مسأله 1092. براي سجده بهتر از هر چيز تربت حضرت سيد الشهداء عليه‌السلام ميباشد، بعد از آن خاك، بعد از خاك، سنگ و بعد از سنگ، گياه است.
مسأله 1093. اگر چيزي كه سجده بر آن صحيح است ندارد، يا اگر دارد به واسطه سرما يا گرماي زياد و مانند اينها نميتواند بر آن سجده كند، بايد به لباسش سجده كند. و اگر بر آن هم نشود، بايد بر پشت دست يا چيز معدني مانند انگشتر عقيق سجده نمايد ولي احتياط لازم آن است كه تا سجده بر پشت دست ممكن است، بر چيز معدني سجده نكند.
مسأله 1094. سجده بر گل و خاك سستي كه پيشاني روي آن آرام نميگيرد، باطل است.
مسأله 1095. اگر در سجده اول مهر به پيشاني بچسبد، و بدون اين كه مهر را بردارد، به سجده رود اشكال دارد، بلكه بايد مهر را از پيشاني بردارد، و بعد به سجده رود.
مسأله 1096. اگر در بين نماز چيزي كه بر آن سجده ميكند، گم شود و چيز ديگري كه سجده بر آن صحيح است نداشته باشد، چنان چه وقت وسعت دارد بايد نماز را رها كند، و اگر وقت تنگ است، بايد به ترتيبي كه در مسأله 1093 گفته شد عمل نمايد.
مسأله 1097. هر گاه در حال سجده بفهمد پيشاني را بر چيزي گذاشته كه سجده بر آن باطل است، اگر ممكن باشد بايد پيشاني را از روي آن به روي چيزي كه سجده بر آن صحيح است بكشد، و اگر ممكن نباشد، چنان چه وقت نماز وسعت دارد بايد نماز را رها كند. و اگر وقت تنگ است به ترتيبي كه در مسأله 1093 گفته شد، عمل نمايد.
مسأله 1098. اگر بعد از سجده بفهمد پيشاني را روي چيزي گذاشته كه سجده بر آن باطل است، اشكال ندارد.
مسأله 1099. سجده كردن براي غير خداوند متعال حرام ميباشد. و بعضي از مردم كه مقابل قبر ائمه: پيشاني را به زمين ميگذارند، اگر براي شكر خداوند متعال باشد اشكال ندارد، و گرنه حرام است.
مستحبات و مكروهات سجده
مسأله 1100. در سجده چند چيز مستحب است:
1. كسي كه ايستاده نماز ميخواند بعد از آن كه سر از ركوع برداشت، و كاملا ايستاد، و كسي كه نشسته نماز ميخواند، بعد از آن كه كاملا نشست، براي رفتن به سجده تكبير بگويد.
2. موقعي كه ميخواهد به سجده برود، مرد اول دستها را، و زن اول زانوها را به زمين بگذارد.
3. بيني را به مهر يا چيزي كه سجده بر آن صحيح است، بگذارد.
4. در حال سجده انگشتان دست را به هم بچسباند و برابر گوش بگذارد، بطوري كه سر آنها رو به قبله باشد.
5. در سجده دعا كند و از خدا حاجت بخواهد، و اين دعا را بخواند:
يا خَيْرَ الْمَسْئوُلِينَ وَيا خَيْرَ الْمـُعْطِينَ ارْزُقْني وَارْزُقْ عِيالي مِنْ فَضْلِكَ فَإنَّك ذوُ الْفَضْلِ الْعَظِيمْ
اي بهترين كسي كه از او سؤال ميكنند، و اي بهترين عطا كنندگان روزي بده به من و عيال من از فضل خودت، پس بدرستي كه تو داراي فضل بزرگي هستي.
6 ـ بعداز سجده بر ران چپ بنشيند، و روي پاي راست را بر كف پاي چپ بگذارد.
7 ـ بعد از هر سجده وقتي نشست و بدنش آرام گرفت، تكبير بگويد.
8 ـ بعد از سجده اول بدنش كه آرام گرفت «أسْتَغْفِرُ اللهَ رَبِّي وَاَتوُبُ اِلَيْه» بگويد.
9 ـ سجده را طول بدهد، و در موقع نشستن دستها را روي رانها بگذارد.
10 ـ براي رفتن به سجده دوم، در حال آرامي بدن «اللهُ اَكْبَر» بگويد.
11 ـ در سجدهها صلوات بفرستد.
12 ـ در موقع بلند شدن، مرد اول زانوها، و زن اول دستها را از زمين بردارد.
13 ـ مرد آرنجها و شكم را به زمين نچسباند، و بازوها را از پهلو جدا نگاه دارد، و زن آرنجها و شكم را بر زمين بگذارد، و اعضاء بدن را به يكديگر بچسباند، و مستحبات ديگر سجده در كتابهاي مفصل گفته شده است.
مسأله 1101. قرآن خواندن در سجده مكروه است. و نيز مكروه است براي بر طرف كردن گرد و غبار، جاي سجده را فوت كند. و اگر در اثر فوت كردن دو حرف از دهان بيرون آيد، نماز باطل است، و غير از اينها مكروهات ديگري هم در كتابهاي مفصل گفته شده است.
سجده هاي واجب قرآن
مسأله 1102. در هريك از چهار سوره الم تنزيل « 32 » و حم سجده « 41 » والنجم «53» و اقرأ «96» يك آيه سجده است، كه اگر انسان بخواند يا استماع كند بعد از تمام شدن آيه بايد فوراً سجده كند. و اگر فراموش كرد، هر وقت يادش آمد بايد سجده نمايد. و فرق نيست در استماع بين اين كه از خود گوينده بشنود، يا بوسيله بلندگو و راديو بشنود. و هم چنين است حكم در سماع بنابر احتياط.
مسأله 1103. اگر انسان موقعي كه آيه سجده را ميخواند، از ديگري هم بشنود بنابر احتياط واجب، بايد دو سجده نمايد.
مسأله 1104. در غير نماز اگر در حال سجده، آيه سجده را بخواند يا بشنود، بايد سر از سجده بردارد و دوباره سجده كند.
مسأله 1105. اگر انسان از بچه غير مميّز كه خوب و بد را نميفهمد يا از كسي كه قصد خواندن قرآن ندارد، آيه سجده را بشنود، احتياط واجب آن است كه سجده كند. و هم چنين است اگر از مثل نوار آيه سجده را بشنود.
مسأله 1106. در سجده واجب قرآن بايد جاي انسان غصبي نباشد، ولي لازم نيست با وضو يا غسل و رو به قبله باشد، و عورت خود را بپوشاند، و بدن و جاي پيشاني او پاك باشد، و نيز چيزهايي كه در لباس نمازگزار شرط ميباشد، در لباس او شرط نيست اما اگر لباس او غصبي است چنان چه سجده كردن تصرف در آن لباس باشد، سجده باطل است.
مسأله 1107. احتياط واجب آن است كه در سجده واجب قرآن، پيشاني را بر مهر يا چيز ديگري كه سجده بر آن صحيح است بگذارد، و بنابر احتياط مستحب جاهاي ديگر بدن را به دستوري كه در سجده نماز گفته شد، بر زمين بگذارد.
مسأله 1108. هر گاه در سجده واجب قرآن پيشاني را به قصد سجده به زمين بگذارد، اگر چه ذكر نگويد كافيست ولي گفتن ذكر، مستحب و مطابق با احتياط است، و بهتر است بگويد:
لاَ اِلَهَ إلاَّ اللهُ حَقّاً حَقّاً لاَ اِلَهَ إلاَّ اللهُ اِيمَاناً وَتَصْدِيقاً لاَ اِلَهَ إلاَّ اللهُ عُبوُدِيَّةً وَرِقّاً سَجَدْتُ لَكَ يا رَبِّ تَعَبُّداً وَرِقّاً لاَ مُسْتَنْكِفاً وَلاَ مُسْتَكْبِراً بَلْ اَنَا عَبْدٌ ذَلِيلٌ ضَعِيفٌ خائِفٌ مُسْتَجِير
|
|
|
|
