چيزی نيست نمی‏شود و همه چيز باقی می‏ماند و هر چيزی در هر مرتبه‏ای كه رشد
می‏كند و كمال پيدا می‏كند ، آن كمالش واقعا از بين نمی‏رود و واقعا باقی‏
است ، بقائی كه به هيچ وجه منتهی به فنا نمی‏شود . من امروز عرايض خيلی‏
مختصر و پراكنده‏ای داشتم كه بعد بايد اين را تكميل كنيم .
- سؤال اول بنده راجع به روح بود كه آقای مطهری از مجموع آيات قرآن‏
استنباط می‏كنند كه اعتقاد به وجود روح تقريبا برای يك مسلمان واجب و
ضروری است تا بتواند معاد را بپذيرد يا استدلال كند . سؤالم اين بود كه‏
اگر كوشش شما منتهی به نتيجه شد و اگر ثابت كرديد كه حتما بايد حد
فاصلی و عاملی موجودات زنده و جاندار را از عالم جمادات جدا بكند ، اگر
روزی علم موفق شد كه اين پرده را بردارد و اين عامل را كشف كند يا به‏
بيان ديگر ثابت كند اين عامل وجود ندارد ، آنوقت تمام استدلالهای شما
پايه‏اش زده می‏شود ، كما اينكه زمينه‏اش هم الان فراهم است و اخيرا شنيدم‏
كه حالت خيلی ساده موجود زنده را ساخته‏اند . آيا اين روحی را كه شما
بيان می‏كنيد كه جمادات را از جنبندگان جدا می‏كند ، همان روح انسانی است‏
يا اينكه روحی برای گياهان قائل هستيد و روحی برای انسان به طور عليحده ؟
و آن آيه‏ای از قرآن كه اشاره می‏كند شما همان طور كه می‏خوابيد و بيدار
می‏شويد ، می‏ميريد و زنده می‏شويد ، اگر اين را از لحاظ علمی بخواهيم توجيه‏
كنيم ، خواب يك پديده كاملا جسمانی است . ممكن است كيفيت و ماهيت‏
يك چيز را نتوانيم آن طور كه بايد تشريح كنيم ولی دلالت بر عدم شناخت‏
آن نمی‏كند ، مثلا ما الان برق را كما هو حقه نمی‏دانيم چيست اما تمام خواص‏
برق را می‏دانيم و بر برق حكومت می‏كنيم و در اختيارمان است . يك آدم‏
بيدار را به راحتی خواب می‏كنند ، اين چيز ساده‏ای است در طب . پس‏
درست معلوم است كه يك عمل جسمی ، مادی و فيزيكی انجام می‏گيرد تا يك‏
كسی خواب می‏شود . كسی را هم كه بيهوش می‏كنند همين طور ، و كسی كه تازه‏
از خواب بلند شده اگر از خون بدن كسی كه خواب آلود است به او تزريق‏
كنند می‏خوابد . پس اين مسأله ضمن اينكه ممكن است ما نتوانيم به طور
واضح بيان كنيم كه چه اثری بر مغز می‏گذارد ، يك عمل مادی است .
سؤال دوم درباره تشبيهی است كه بين جنين و اين عالم می‏كنند و بعد اين‏
عالم را با عالم برزخ يا معاد قياس می‏كنند ، می‏گويند همان طور كه جنين‏
دارای اعضايی است كه در آن عالم به دردش نمی‏خورد و اين دلالت می‏كند بر
اينكه هدف از خلقت