در قرآن قبلا هم عرض كرديم صحبت از جنات ( بهشتها ) است ، نه يك‏
بهشت . می‏فرمايد مردم بر دو قسم هستند : شقی و سعيد . اهل شقاوت خالدند
مادامی كه آسمان و زمين هست ، و همچنين اهل سعادت هم خالدند . كلمه‏
خلود معنايش " هميشگی " نيست . يك وقت ما از كلمه خلود ابديت را
می‏فهميم . كلمه خلود در اصطلاحی كه الان ما داريم معنايش ابديت است ،
ابديت كه هيچ انتهايی نداشته باشد ( لانهايی ) ولی اصل لغت خلود ،
ابديت به آن معنا يعنی خصوص آن دوامی كه هيچ آخر نداشته باشد نيست ،
بلكه [ خالدند ] يعنی باقی می‏مانند و لهذا اگر يك قيدی در آخرش بخورد
تناقض نيست . در قرآن آمده : " « خالدين فيها ما دامت السموات و
الارض »" هميشه هستند تا آسمانها و زمين هست . اين " هميشگی "
تناقض نيست كه بگوييم اگر هميشگی است يعنی ابديت است ، ديگر " تا
" در آن معنی ندارد ، يعنی هستند و هستند تا آسمانها و زمين هست .
اميرالمؤمنين از اين آيات چنين استنباط كرده‏اند كه اين جنت و ناری كه‏
قرآن ذكر می‏كند " « ما دامت السموات و الارض »" هستند ، قبل از
قيامت است ، چون اصلا در ابتدای قيامت آسمانها و زمين همه از بين می‏رود
و منهدم می‏شود : " « فاذا كانت القيامة بدلت السموات و الارض » "
شروع قيامت با تبديل شدن آسمانها و زمين است . بعد فرمود : و مثل‏
اين‏است : " « و من ورائهم برزخ الی يوم يبعثون »" ( 1 ) كه در جلسه‏
پيش اين آيه را ذكر كرديم . بعد فرمود : " « و هو الثواب و العقاب‏
بين الدنيا و الاخرش و مثله قوله : النار » . . . " .
آيه‏ای است در سوره مؤمن كه می‏فرمايد : " « و حاق بال فرعون سوء
العذاب ، النار يعرضون عليها غدوا و عشيا »" و رسيد و احاطه كرد به آل‏
فرعون ( 2 ) آتش كه هر صبحگاهان و هر شامگاهان بر آنها عرضه می‏شود . در
روايات هم خيلی زياد آمده است كه بر اهل برزخ آتش عرضه می‏شود ، آن‏
عذابی كه از آتش می‏كشند از عرضه شدن آتش است ، مثل اينكه از نزديك آن‏
را احساس كنند . بعد قرآن می‏فرمايد : " « و يوم تقوم الساعة ادخلوا ال‏
فرعون اشد العذاب »" ( 3 ) و در روزی كه ساعت بپا می‏شود آنها را وارد
عذاب كنيد ، در سخت‏ترين عذابها . خود آيه هم ايما و اشاره اگر نگوييم‏
صراحتی دارد كه آنها قبل از قيامت بر آتش عرضه و در خود قيامت وارد
می‏شوند در آتشی كه بدترين آتشها

پاورقی :
. 1 مؤمنون / . 100
. 2 مقصود اتباع فرعون است ، اتباعی كه آنچنان به او نزديك بودند كه‏
حكم خاندانش را پيدا كرده بودند .
. 3 مؤمن / 45 و . 46