پاورقی : 1 - اگر چه گفتيم هر استثماری ربا نيست ولی هر ربائی نوعی استثمار است .
نيست ؟ ! فقها میگويند عرف خودش الغای خصوصيت میكند . معلوم است كه
مورد سؤال رجل بوده ، ولی مرد بودن در اينجا خصوصيت ندارد .
اين را میگويند الغای خصوصيت ، يعنی با اينكه ظاهر لفظ محدود است ،
ولی اين مقدار توسعه با متفاهم عرف هم جور در میآيد . در باب ادله ربا
ما مواردی میبينيم كه اسلام در آن موارد ربايی را كه خود تصريح میكند :
« لا تظلمون و لا تظلمون »ربا ظلم و تجاوز به حقوق ديگران است ، نوعی
استثمار است ( 1 ) و بالاخره ظلم است ، مجاز میداند . میگويد بين زوج و
زوجه و بين والد و ولد ربا مانعی ندارد . مخصوصا پدر از پسر میتواند ربا
بگيرد . در اينجا اين مطلب را ضميمه میكنند كه احكام عقلی قابل تخصيص
نيست . نمیشود گفت ظلم هيچ جا جايز نيست ولی در يك جا جايز است .
اگر چيزی در يك جا جايز شد ، معلوم میشود كه ظلم نيست نه اينكه با
اينكه ظلم است جايز است . چون نمیتواند ظلم باشد و جايز باشد . آنوقت
میگوئيم چطور است كه در ميان والد و ولد يا زوج و زوجه ربا جايز است و
اين ربا ظلم نيست ؟ توجيه خيلی روشنی دارد و آن اينكه حرمت ربا به
تعبير امروز برای اين است كه فاصله طبقاتی ايجاد نشود ، منشأ اجحاف به
ديگری نشود . دو نفر بيگانه حتی دو برادر كه حساب زندگيشان از يكديگر
جدا است اگر از يكديگر ربا بگيرند ، منجر به بدبختی يكی و خوشبختی ديگری
میشود . . ولی با توجه به اينكه ميان پدر و پسر يك روابط عاطفی
پاورقی : 1 - اگر چه گفتيم هر استثماری ربا نيست ولی هر ربائی نوعی استثمار است . |