مسئله اتلاف

يك نوع مسئوليت ديگر كه با مسئله بيمه مربوط می‏شود ، مسئله اتلاف‏
است . اتلاف به هيچ وجه مستلزم اين نيست كه انسان مالی را غصب كرده‏
باشد و يا اصلا آن مال در اختيار او و در تصرف او بوده باشد . ما در فقه‏
قاعده‏ای داريم كه فكر می‏كنم مضمون حديث است ، يك قاعده فقهی است :
قاعده من اتلف : من اتلف مال الغير فهو ضامن . هر كسی به هر شكلی سبب‏
اتلاف مال غير بشود ، ضامن است . در باب غصب گفتيم : اگر چه غاصب مال‏
را اتلاف نكرده باشد و خود بخود تلف شود باز هم ضامن است . ولی اين‏
مسئله ، مسئله اتلاف است . هر كسی كه موجب اتلاف مال غير بشود ضامن‏
است . ممكن است شما سؤال كنيد آيا مقصود ، اتلاف عمدی است يا اتلاف‏
غير عمدی را هم شامل می‏شود ؟ نه ، اين اعم است از اتلاف عمدی كه خيلی‏
خوب واضح است . من اگر عمدا مال شما را از بين ببرم مثلا كاسه چينی شما
را عمدا زمين بزنم و بشكنم ، اتومبيل شما را عمدا بزنم و خراب كنم ،
خوب شك ندارد كه من ضامن هستم . ولی اتلاف لازم نيست عمدی باشد ، سهوی‏
هم باشد همينطور است . مثلا من همينطور كه دارم اينجا راه می‏روم ، پايم‏
به كاسه چينی شما بخورد و بشكند . در اين صورت من ضامن هستم . حتی اگر
من در خواب باشم و پايم به يك چيزی كه مال غير است بخورد و آن مال از
بين برود ، باز من ضامن هستم . پس در اتلاف مال غير ، تنها شرط اينست‏
كه آن اتلاف به سبب من انجام شده باشد ، يعنی من اين كار را كرده باشم ،
خواه مقصر باشم يا نباشم .