و رابعا غزالی چون به همه چيز جنبه اخلاقی میدهد ، خيلی جنبه اخلاقی و
فردی داده است و خيال كرده كه ربا از آن جهت حرام است كه انسان پول را
از آن جهت میخواهد كه پول برای آن جهت قرار داده نشده است . تلويحا
میخواهد بگويد هيچ علتی جز اين جهت ندارد . به موضوع « لا تظلمون و لا
تظلمون »و موضوع « و ما اتيتم من ربا ليربو فی اموال الناس » توجه
نكرده است .
3 - علامه طباطبائی توجه كردهاند كه دليل ايشان فقط در ربای مصرفی جاری
است . در ربای توليدی بيانی ديگر ذكر كردهاند . ادلهای كه بالاجمال
والاشاره ذكر كردهاند از اين قرار است :
الف : اقل ما فيه انه يوجب انجرار المال تدريجا الی المال الموضوع
للربا من جانب .
اين دليل را به تمركز ثروت و فاصله طبقاتی میتوان تفسير كرد . خلاصهاش
اين است كه لازمه ربا پيدايش سرمايه دارهای بزرگ است ، لازمه ربا اضافه
شدن ربح به سرمايه است .
جواب اين است : در تجارت و مضاربه نيز چنين است . به علاوه بايد ديد
اصل ثروتی كه از ربا به دست آيد مشروع است و ثروت مشروع نيز نبايد
متمركز شود ، يا اصل ثروتی كه از راه ربا به دست آيد نامشروع است ؟ در
صورت اول راه علاج آن اخذ ماليات است نه بستن راه تحصيل ثروت مشروع ،
و صورت دوم را اين دليل بيان نمیكند .
ب : و يوجب ازدياد رؤس اموال التجاره واقتدارها ازيد مما هی عليها
بحسب الواقع .
|