مباشرت و تسبيب
اينجاست كه مسئله دامنه داری مطرح میشود . میگويند جنايت يا اتلاف مال بر دو قسم است : مباشرتا و تسبيبا . مباشرت و تسبيب ، بابی دامنهدار در فقه دارند . كلی مطلب از نظر فقها هيچ محل بحث نيست و همه متفقند بر اينكه فعل تسبيبی هم عينا مثل فعل مباشری است . اما مثالهای زيادی پيدا میشود كه محل ترديد است كه آيا اينها را بايد فعل تسبيبی شمرد يا مباشری . اين موارد را قدری توضيح میدهم . از جمله مواردی كه در باب فعل تسبيبی است و خيلی هم محل ابتلاست ، اينست كه اگر انسانی انسان ديگر را سبب قرار دهد ، حكم چه خواهد بود ؟ يعنی شخصی شخص ديگری را مأمور میكند برای اتلاف مال ديگری . و اين همان قضيه المأمور معذور است . آيا واقعا مأمور ، معذور است يا خير ؟ اين هم مسئلهای است كه بايد بررسی شود و چون مسائلش كوچكتر است ، همين جا دربارهاش صحبت میكنيم . اگر اتلاف سببی به اين صورت باشد كه انسانی به سبب انسان ديگر چيزی را تلف كند دو حالت پيش میآيد : يا آن انسان