از مضمون آنها پيداست آثار جمعی است نه فردی ، يعنی مربوط به جامعه
است نه فرد .
آثار منفی عبارتند از :
الف - ذلت و خواری ، ملتی كه اين درجه را از دست بدهد قطعا خوار و
زبون میگردد .
ب - شدايد و گرفتاريها ، زبون و توسری خور بودن بر خلاف تصور آنانكه
میپندارند پناهگاه آسايش است ، صدها گرفتاری در پی خود میآورد .
ج - حقارت روحی .
د - بصيرت و بينش را از دست دادن ، اين نكته عجيب است كه علی ( ع
) بصيرت دل و نورانيت قلب را موقوف به اين امر میشمارد . در منطق
اسلام به صراحت گفته شده كه بصيرت زاده عمل است ، ولی هيچ جا به اين
صراحت ، عملی اجتماعی مانند جهاد را يك ركن از اركان معنويت و سلوك
الی الله نشمرده است تا آنجا كه ترك آن موجب پيدايش حجابها بر دل
گردد .
ه - با ترك جهاد ، دولت حق از آنانكه به آنها سپرده شده گرفته میشود
. ديگر آنها لايق نيستند كه پرچمدار اسلام و مناديان حق به شمار روند .
و - محروميت از انصاف ديگران ، يعنی تا ملتی مجاهد است ديگران او را
به حساب میآورند و اجبارا رعايت انصاف
|