می‏شود . ولی ملامت هم جا دارد . گاهی ملامت - به قول ابونواس - سبب‏
اغراء می‏شود :
دع عنك لومی فان اللوم اغراء
و دوانی بالتی كانت هی الداء (1)
اين مطلب كليت ندارد ولی در بسياری از موارد ، ملامت زياد بيشتر
نفرت ايجاد می‏كند . مثلا خيلی افراد در تربيت فرزند اين اشتباه را
مرتكب می‏شوند ، دائما بچه را ملامت می‏كنند و سركوفت می‏زنند : ای خاك‏
بر سرت ، فلان بچه هم سن توست ، ببين او چطور پيش رفته ، تو خيلی بی‏
عرضه و نالايق هستی ، من كه ديگر به تو اميدی ندارم . خيال می‏كنند با اين‏
ملامتها غيرت بچه تحريك می‏شود . در صورتی كه در اين موارد ، اگر ملامت‏
از حدش بگذرد عكس العمل خلاف ايجاد می‏كند ، روح او حالت انقباض و
فرار پيدا می‏كند و او از نظر روحی بيمار می‏شود و دنبال آن كار هم محال‏
است كه برود . اين است كه پيغمبر اكرم در دستورهای خودش نه تنها به‏
معاذبن جبل بلكه به معاذبن جبلها ، به همه می‏فرمود : « بشر و لا تنفر ،
يسر و لا تعسر » آسان بگير ، سخت نگير ، هی به مردم نگو مگر دينداری كار
آسانی است ، دينداری مشكل است ، خيلی هم مشكل است ، فوق العاده مشكل‏
است ، كار هر كس هر كس نيست ، هر كس كه نمی‏تواند ديندار باشد ،
" كار هر بز نيست خرمن كوفتن
گاو نر می‏خواهد و مرد كهن "
هی از مشكل بودن دينداری می‏گويی ، در نتيجه او

پاورقی :
. 1 [ ترجمه : رها كن ملامت كردن مرا زيرا كه ملامت ، موجب تجری می‏شود
. و مرا مداوا كن با چيزی كه آن چيز درد است ] .