" كليات اسلامی ثابت و لايتغير و محدود است و اما حوادث و مسائل ،
نامحدود و متغير است و هر زمانی مقتضيات مخصوص خود و مسائل مخصوص خود
دارد . به همين جهت ضرورت دارد كه در هر عصر و زمانی گروهی متخصص و
عالم به كليات اسلامی و عارف به مسائل و پيش آمدهای زمان ، عهده‏دار
اجتهاد و استنباط حكم مسائل جديد از كليات اسلامی بوده باشند " ( 1 ) .
علمای اسلام در دوره‏های درخشان تمدن اسلامی - كه جامعه‏ای بسيط و بدوی به‏
سرعت رو به گسترش و توسعه گذاشت ، آسيا و قسمتهايی از اروپا و افريقا
را در بر گرفت و بر ملتها و نژادهای گوناگون كه هر كدام سابقه و فرهنگ‏
خاصی داشتند حكومت كرد و هزارها مساله نو و جديد به وجود آورد - به خوبی‏
از عهده وظيفه‏ای كه به آنها محول شده بود بر آمدند و اعجاب جهانيان را
برانگيختند . علمای اسلام ثابت كردند كه منابع اسلامی اگر مقرون به حسن‏
تشخيص و حسن استنباط باشد قادر است با يك اجتماع متحول و متكامل پيش‏
برود و آن را رهنمايی كند ، ثابت كردند كه حقوق اسلامی زنده است و
قابليت دارد با مقتضيات ناشی از پيشرفت زمان ، هماهنگی كند و به‏
احتياجات هر عصری پاسخ بگويد .
شرق شناسان و حقوقدانان كه تاريخ فقه اسلامی را در آن عصر مطالعه‏
كرده‏اند به اين حقيقت معترف‏اند و حقوق اسلامی را يك مكتب حقوقی مستقل‏
و زنده شناخته‏اند .

پاورقی :
. 1 آخر الهيات شفا .