پاورقی : . 1 [ در جلد اول كتاب " مقالات فلسفی " ] .
او انتزاع و به اجتماع سپرده شود ؟ ! جوابی ندارد ، اما مطابق اين
سوسياليسم ، علتش اين است كه ماشين تعلق به اجتماع دارد و از اول ، فرد
نمیتواند مالك آن بشود . به علاوه ، چنان كه قبلا گفتيم و بعدا نيز توضيح
خواهيم داد ، سوسياليسم ماركس ، بيش از آن كه سرمايهداری را ظالمانه
جلوه دهد ، عادلانه جلوه میدهد .
و اما قسمت دوم : اين مطلب كه اشياء فقط آن اندازه میتوانند كار
ايجاد كنند كه كار صرف آنها شده است ، اگر كار صرف شده را اعم بگيريم
، يك مطلب فلسفی است و با قانون لا وازيه ارتباط پيدا میكند كه میگويد
: " هيچ چيز ، موجود و هيچ چيز ، معدوم نمیشود . موجود شدنها و معدوم
شدنها عبارت است از تركيب و تجزيه ، و مجموع ماده و انرژی ، يك مقدار
ثابتی دارد " ولی از طرفی اصل لاوازيه حداكثر اين است كه در مورد طبيعت
مرده صادق باشد نه طبيعت زنده . ما در مقاله " اصالت روح " ( 1 )
درباره اين مطلب بحث مختصری كردهايم و مطلبی هم از كتاب " مقدمهای بر
فلسفه " تأليف " ازوالد كوليه " نقل كردهايم . از طرف ديگر ، اين
قاعده بر فرض صحت ، مربوط به مطلق كاری است كه در طبيعت ، در ايجاد
اشياء صرف میشود ، مثلا پولاد كه بوجود میآيد ، سالها بلكه قرنها كار در
طبيعت صورت میگيرد تا پولاد بوجود میآيد ، والبته مقدار كاری كه انسان
برای استخراج و تصفيه و ذوب و غيره میكند ، نسبت به مقدار كاری كه در
طبيعت روی پولاد صورت گرفته ناچيز است . [ بر فرض صحت اين قاعده ]
مجموع كاری كه پولاد انجام میدهد
پاورقی : . 1 [ در جلد اول كتاب " مقالات فلسفی " ] . |