اينك به مطالعه قوانين اداره كننده اجتماع سرمايه‏داری می‏پردازيم :
اگر مبادلاتی را كه در اجتماع كنونی صورت می‏گيرد به نظر دقت بنگريم ،
می‏بينيم با مبادلاتی كه در اقتصاد ساده قديمی صورت می‏گرفت توفير بسيار
دارد . در يكی از مغازه‏های يك شهر داخل شويد . . . از طرف ديگر ، در
زمان كنونی می‏بينيم مقصودی كه از مبادله كالاها متصور است و نيز فرمول آن‏
تغيير پيدا كرده است . در اقتصاد ساده تجاری ، فرمول مبادله اين بود "
كالا پول كالا " ولی در اقتصاد تجاری سرمايه‏داری ، جريان مبادله با پول‏
شروع می‏شود و به پول ختم می‏گردد . فرمول كلی به اين صورت در می‏آيد : "
پ ك پ " ( اما پول دوم نمی‏توا ند مساوی پول اول باشد و الا سرمايه دار
اقدام به چنين مبادله‏ای نمی‏كند ). پس فرمول خاص جريان مبادله در اقتصاد
سرمايه‏داری چنين می‏شود : " پ ك پ باضافه پ " . اينك اين پرسش‏
پيش می‏آيد كه اين مبلغ اضافی ( پ ) از كجا می‏آيد ؟ در وهله اول ، اين‏
پاسخ خود به خود به زبان می‏آيد كه اين مبلغ اضافی يا بنا به اصطلاح عمومی‏
، اين سود از اضافه كردن بهای اصلی كالا به دست می‏آيد . حالا بايد مطالعه‏
كنيم و ببينيم اين پاسخ تا چه اندازه منطقی و صحيح است ؟ " .

پاورقی :
> سرمايه نبوده ، ولی خريد و فروش نيروی كار بوده است . جواب اين‏
است كه در قديم خريد نيروی كار از راه مزد ، به منظور تجارت نبوده كه‏
مستلزم ارزش اضافی باشد و بدون ارزش اضافی ، عمل لغو باشد ، بلكه به‏
منظور استفاده مستقيم از محصول عمل كارگر بوده است ، و مزد به اندازه‏
ارزش نيروی كار نيز خلاف هدف و مقصد نبوده است . پس با رژيم‏
سرمايه‏داری جديد و تجارت جديد كه در آينده گفته خواهد شد شركت در اضافه‏
ارزش است ، متفاوت است .