پاورقی : . 1 الرحمن / . 10 . 2 بقره / . 29
باشد ، يعنی بايد ملك همان چيزی باشد كه طبيعت برای همان چيز به وجود
آورده است .
از نظر اسلامی كه برای خلقت هدف قائل است و بيان كننده اصل "
« و وضعها للانام »" (1) و همچنين اصل " « خلق لكم ما فی الارض جميعا
" (2) است ، محصولات طبيعت قبل از آنكه كاری روی آنها صورت گرفته
باشد تعلق دارد به همه افراد بشر ، ولی پس از آنكه كاری روی آنها صورت
گرفت ، مانند زمينی كه بوسيله آبادی يا كشت احياء شد ، و مانند معدنی
كه استخراج شد ، حكم ديگری پيدا میكند .
و اما آن چيزهايی كه طبيعت به علاوه كار ، آنها را به وجود آورده است
بدون شك مواد طبيعی قبل از انجام كار روی آن نيز وجود داشته است و
بالقوه برای بشر نافع بوده است ، و از آن جهت كه مواد خام اولی قبل از
انجام كار به همه افراد تعلق داشته است نمیتوان ادعا كرد كه پس از
انجام كار تعلقش به ديگران سلب میشود ، اما بدون شك كاری كه شخص روی
آن انجام داده سبب میشود كه او نسبت به ديگران اولويت داشته باشد .
اثر اين اولويت اين است كه حق دارد استفاده مشروع از آن ببرد ، يعنی
استفادهای كه با هدفهای طبيعت و فطرت هماهنگی دارد ، اما حق ندارد كه
آن را معدوم كند و از بين ببرد و يا آن را به مصرف نامشروعی برساند ،
چون در عين حال اين مال به جامعه تعلق دارد . از اين رو اسراف و تبذير و
هرگونه استفاده نامشروع از مال ممنوع است ، نه تنها از آن جهت كه نوع
عملی كه روی آن مال صورت میگيرد حرام است بلكه
پاورقی : . 1 الرحمن / . 10 . 2 بقره / . 29 |