شيراز معدن لب لعل است و كان حسن |
من جوهری مفلس از اينرو مشوشم |
پاورقی : . 1 اين برهان را به اين شكل نيز میتوان بيان كرد كه با مسئله ارزش اضافی نيز بستگی پيدا كند : اگر " ارزش = كار " است ، آيا هر شیء صاحب ارزش ، فقط ارزش خود را میتواند پس بدهد و به غيرمنتقل كند ، يا قادر است اضافه ارزش بر ارزش واقعی خود ايجاد كند ؟ اگر قادر نيست ، پس لازم میآيد تكامل اقتصادی هرگز رخ ندهد ، و اين ، خلاف ضرورت است . اگر قادر است ايجاد كند ، پس ناچار يك موجود میتواند اضافه ارزش ايجاد كند ، و در اين صورت نمیتوان فقط اين را به نيروی بازوی انسان اختصاص داد ، يا تمام موجودات اين طور هستند و يا خصوص طبيعت زنده اين طور است ، و اين ، يا از آن جهت است كه طبيعت زنده قادر است بيش از مقدار مادهای كه صرف آن شده است نيرو و ماده توليد كند ( طبق نظر صدرالمتألهين ) و يا از آن جهت است كه كار يگانه ، عامل ايجاد ارزش نيست ، خود طبيعت نيز ايجاد ارزش میكند و ارزش = كار نيست ، كار يكی از علل و عوامل ايجاد ارزش است ، ارزش عبارت است از ارج داشتن چيزی ، و آن ، تابع فائده و احتياج است از طرفی ، و تابع ندرت و قابليت انحصار است از طرف ديگر .