پاورقی : . 1 فرقان / . 43 . 2 توبه / . 31 . 3 آل عمران / . 64
ولی از نظر اسلام پرستش منحصر به اين مرتبه نيست ، هر نوع جهت اتخاذ
كردن ، ايدهآل گرفتن و قبله معنوی قرار دادن ، پرستش است . آن كسی كه
هواهای نفسانی خود را جهت حركت و ايده آن و قبله معنوی خود قرار بدهد
آنها را پرستش كرده است :
« ارايت من اتخذ الهه هواه »( 1 )
آيا ديدی آن كس را كه هوای نفس خود را خدا و معبود خويش قرار داده
است ؟
آن كس كه امر و فرمان شخص ديگر را كه خدا به اطاعت او فرمان نداده ،
اطاعت كند و در برابر آن تسليم محض باشد او را عبادت كرده است :
« اتخذوا احبارهم و رهبانهم اربابا من دون الله »( 2 ) .
همانا عالمان دينی خود و زاهدان خود را به جای خدا ، خدای خويش
ساختهاند . . .
« و لايتخذ بعضنا بعضا اربابا من دون الله »( 3 ) .
همانا بعضی از ما انسانها بعضی ديگر را خدای خويش و مطاع و حاكم بر
خويش قرار ندهيم .
بنابراين ، توحيد عملی يا توحيد در عبادت يعنی تنها خدا را مطاع و
قبله روح و جهت حركت و ايدهآل قرار دادن و طرد هر مطاع و جهت و قبله و
ايدهآل ديگر ، يعنی برای خدا خم شدن و راست شدن ، برای خدا قيام كردن ،
برای خدا خدمت كردن ، برای خدا زيستن ، برای خدا مردن ، آنچنانكه
ابراهيم گفت :
پاورقی : . 1 فرقان / . 43 . 2 توبه / . 31 . 3 آل عمران / . 64 |