و صريح الفاظ روايات خود گرفته بودند و حتی حاضر نبودند لفظی تغيير كند
. كار جمود به آنجا كشيده شده بود كه اگر لفظی به جای لفظ ديگر قرار
می‏گرفت در شگفت می‏شدند و فهمشان از درك آن معنی كوتاهی می‏كرد " .
كتاب مبسوط شيخ طوسی يك كتاب تفريعی و اجتهادی است . ظاهرا اولين‏
كتاب فقهی تفريعی است كه فروعی در آن طرح و حكم آنها از اصول استخراج‏
شده است . كلام شيخ در مبسوط می‏رساند كه شيعه در عصر شيخ يك دوره جمودی‏
را در فقه طی می‏كرده است .

شجاعت ادبی

شيخ طوسی در عصر خود نياز به تحولی در فقه و اجتهاد را احساس می‏كند و
مانند موارد مشابه ، بر آوردن چنين نيازی بدون ( به اصطلاح امروز ) سنت‏
شكنی و جريان بر خلاف عادت مالوف ميسر نيست . بنابر اين شجاعت عقلی و
ادبی ضرورت می‏يابد و شيخ با شجاعتی كه مخصوص شخصيتهای برجسته‏ای از طراز
خود اوست با نوشتن كتاب مبسوط چنين گامی را برمی‏دارد و فقه و اجتهاد
شيعه را وارد مرحله جديدی می‏كند .
شيخ با اين عمل خود اولا ثابت كرد كه از ضميری آگاه برخوردار است و
نياز عصر خويش را درك می‏كند .
ثانيا ثابت كرد كه از موهبت شجاعت عقلی و ادبی بهره‏مند است ، او از
كسانی نيست كه فقط نياز را احساس كند ولی جرئت اقدام را نداشته باشد ،
با جرات و جسارتی كم نظير اين گام خطير را برمی‏دارد .