دبيران پيغمبر
از نصوص تواريخ معتبر و قديمی اسلامی به دست میآيد كه رسول خدا در مدينه گروهی " دبير " داشته است . اين دبيران وحی خدا ، سخنان پيغمبر ، عقود و معاملات مردم ، عهدها و پيمان نامههای رسول خدا با مشركين و اهل كتاب ، دفاتر صدقات و مالياتها ، دفاتر غنائم و اخماس و نامههای فراوان آن حضرت را به اطراف و اكناف مینوشتهاند . علاوه بر وحی خدا و سخنان شفاهی آن حضرت كه نوشته شده و باقی است ، عهدنامهها و بسياری از نامههای رسول خدا نيز در متن تاريخ ثبت شده است . محمد بن سعد در الطبقات الكبير ( 1 ) در حدود صد نامه از آن حضرت كه متن اكثر آنها را آورده است نقلپاورقی : . 1 ج / 2 ص 10 - . 38