می‏توانيد از قطار آسمانها و زمين - يعنی از جوانب - فرار كنيد ، فرار
كنيد ، اگر می‏توانيد از ملك خدا خارج شويد ، خارج شويد ، اختيار با
خودتان است ولی هرگز فرار نخواهيد كرد مگر به كمك قدرتی . يان را توجه‏
داشته باشيد كه ( آيه ) مربوط به قيامت و آن وقتی است كه ديگر انسانها
قدرت را جز يك قدرت حس نمی‏كنند يعنی می‏دانند كه جز يك قدرت ، قدرتی‏
نيست . كلمه " سلطان " در " « بسلطان »" يعنی قدرت الهی . مقصود
اين است : اينجا كه می‏بينيد سراسر كيفر است و پاداش ، جز كيفر و
پاداش در اينجا چيزی وجود ندارد ، بله ، اگر می‏توانيد از ملك خدا خارج‏
شويد كه در آنجا كيفر و پاداشی نباشد برويد خارج شويد . معنايش اين است‏
كه چنين چيزی امكان ندارد ، اينجا كه می‏فرمايد " « الا بسلطان »" ( و )
يك استثنا ذكر می‏كند ، مسلم ( مقصود ) همان سلطان الهی ( است ) .
سلطان در زبان عرب ، مصدر و به معنی سلطه و قدرت است . اگر در زبان‏
عربی به مطلق حكام و به حكمرانها مطلقا " سلطان " گفته می‏شود به اعتبار
قدرت حاكم است . از قبيل حمل مصدر بر ذات است . مثل اينكه می‏گوييم‏
رياست فلان جا ، كه رئيس را می‏گوييم رياست . به يك صاحب سلطان يعنی‏
به يك صاحب قدرت می‏گفتند " سلطان " يعنی قدرت . به يك حاكم ، به‏
يك پادشاه ، به يك رئيس جمهور می‏گفتند " سلطان " چون او بود كه‏
قدرتها را در قبضه خودش داشت ، می‏گفتند " سلطان " يعنی قدر مملكت .
پس اصل كلمه " سلطان " هما معنی قدرت است نه شخص صاحب قدر .
استعمالش در شخص صاحب قدرت استعمال ثانوی و مجازی است .
چرا اين استثنا در اين آيه آمده است ؟ اين آيه ذو وجهين است ، يعنی‏
هم ممكن است ناظر به دنيا باشد و هم ممكن است ناظر به آخرت