پاورقی : . 1 همان ، خطبه . 289 . 2 همان . خطبه . 112
²...و ان تستعينوا عليها بالله بها علی الله »"(1) (شما را سفارش میكنم
به اينكه... ) و اينكه از خدا برای رسيدن به تقوا كمك بخواهيد و از تقوا
برای رسيدن به خدا كمك بگيريد و از اين جور تعبيرات. در جای ديگر درست
نشان میدهد كه تقوا غير از ترس و غير از اجتناب از معاصی است ،
میفرمايد : " « ان تقوی الله حمت اولياء الله محارمه و الزمت قلوبهم
مخافته » " ( 2 ) تقوای الهی سبب اجتناب از معاصی و سبب ترس از خدا
میشود . اجتناب از معصيت و ترس از خدا هر دو را به عنوان دو لازم برای
تقوا ذكر كرده نه عين تقوا . اين يك مطلب كه راجع به ماهيت تقوا بود .
از خود قرآن اين مطلب كاملا استفاده میشود كه تقوا درجات و مراتب
دارد . معلوم است ، يك وقت انسان تقوايش در حدی است كه از گناهان
كبيره و از اصرار بر صغيره اجتناب میكند . اين اولين درجه تقواست كه به
آن ، عدالت محقق میشود . در اصطلاح فقه اسلامی هست كه مثلا امام جماعت
بايد عادل باشد ، شاهد بايد عادل باشد ، قاضی بايد عادل باشد ، مرجع
تقليد بايد عادل باشد ، معنی عادل اين است كهاين درجه از تقوا يعنی خود
نگهداری از گناهان كبيره و خود نگهداری از تكرار و اصرار بر گناهان صغيره
را داشته باشد ، كه اگر اين حد هم نباشد فاسق است . " « اولئك هم
الفاسقون »" كه بعد میآيد .
درجه بالاترين اين است كه انسان خودش را از گناهان صغيره هم حفظ و
نگهداری كند . بالاتر از اينكه از مكروهات هم خود را نگهداری كند ، يعنی
طوری خودش را نگهداری میكند كه هيچ وقت مكروهی هم بجا نمیآورد . البته
اين بدون تنظيم كردن زندگی به دست نمیآيد ، يعنی
پاورقی : . 1 همان ، خطبه . 289 . 2 همان . خطبه . 112 |