در مسجد الحرام ( كه از حد تجاوز كنيد ) می‏دانيم كه قريش به مسلمين فوق‏
العاده بدی كردند . يكی از چيزهايی كه سبب شده بود كه كينه قريش ، شديد
در دل مسلمين وارد شود عملی بود كه در حديبية انجام دادند كه مسلمين تا
دو فرسخی مكه رفتند و اينها مانع شدند . قرآن می‏فرمايد دشمنی اين قومی كه‏
شما را مانع شدنداز مسجد الحرام بعلاوه هزار كار بد ديگری كه كرده بودند ،
جنگ بد و احد و خندق را اينها بپا كرده بودند - سبب نشود كه شما از حد
تجاوز كنيد . بعد می‏فرمايد كه در كارهای نيك تعاون داشته باشيد و در
كارهای بد نه .
در آن آيه ديگر می‏فرايد : " « يا ايها الذين امنوا كونوا قوامين لله‏
شهداء بالقسط و لا يجرمنكم شنان قوم علی الاتعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوی‏
" (1) ای اهل ايمان برای خدا قيام كنيد ، هميشه به عدالت گواهی بدهيد ،
هرگز دشمنی يك قوم شما را وادار نكند بر اينكه عدالت نكنيد ( يعنی با
دشمن خودتان هم به عدالت رفتار كنيد )، به عدالت عمل كنيد كه عدالت به‏
تقوا و پرهيزگاری نزديكتر است .
در آيه 90 سوره بقره می‏فرمايد : " « و قاتلوا فی سبيل الله الذين‏
يقاتلونكم و لاتعتدوا ان الله لا يحب المعتدين »" در راه خدا بجنگيد با
كسانی كه با شما می‏جنگند ولی در جنگ هم اعتداء ( يعنی از حد گذشتن ) (
نكنيد ) ، از حد لازم نگذريد، خداوند معتدين و متجاوزين را دوست نمی‏دارد.
در اين موارد نيز همه گفته‏اند كه مقصود اين است : وقتی كه با دشمن‏
روبرو می‏شويد فقط با سرباز كه در ميدان جنگ با شما روبرو شده است‏
بجنگيد ، اما آن كه سرباز نيست ، مثلا كسی كه در خانه خودش نشسته است ،
پيرمردها ، زنها ، بچه‏ها ، به اينها كاری نداشته

پاورقی :
. 1 مائده / . 8