است : كسانی كه از مقام پروردگار بترسند . تعبير اين نيست : كسانی كه
از پروردگار بترسند . " از پروردگار بترسند " يك معنای اعمی است . از
چه چيز پروردگار بترسند ؟ كسانی كه از عقاب پروردگار هم میترسند باز از
پروردگار میترسند ، اما " كسانی كه از مقام پروردگار بترسند " ( مقام
يعنی جايگاه ، مرتبه ) معنی ديگری دارد و در آن ، مفهوم معرفت خوابيده
است . كسانی كه خدا را میشناسند و مرتبة الوهيت را درك میكنند و چون
مرتبه الوهيت را درك میكنند در آنجا احساس عظمت میكنند و در غير
پروردگار ( از خود و هر چه هست ، ماسوای پروردگار ) احساس حقارت
میكنند ، درواقع كسانی كه به عظمت الهی پی میبرند و خشيت و خوف آن
عظمت ، هيبت الهی در دل آنها جا دارد ، برای اينها دو بهشت است . ولی
قرآن هيچ توضيح نمی دهد كه آن دو بهشت چگونه دو بهشتی است .
مفسرين درباره اين دو بهشت احتمالاتی دادهاند كه شايد از همه آنها
معقولتر اين است كه بهشتی روحانی و بهشتی جسمانی . بهشت جسمانی يعنی
بهشتی كه اولا جسم است مانند همين دنيا ، البته با اين تفاوت كه جسم آن
جهان با جسم اين جهان متفاوت است . اين مطلب را امروز مخصوصا بايد
توضيح بدهيم .
ازجمله ضروريات دين مقدس اسلام و از ضروريات قرآن اين است كه معاد ،
جسمانی است . يعنی چه معاد جسمانی است ؟ كسانی كه قائل به معاد هستند
دو گروهند : بعضی معاد را صرفا روحانی میدانند ، يعنی معتقدند كه انسان
بعد از اينكه میميرد روحش باقی است و جسمش فانی میشود و روحش هم كه
باقی است به معنی اين است كه جوهر روح انسان همان قدرت عقل انسان و
علم انسان است . آن جوهر عقلی علمی در انسان باقی میماند باقی میماند و
تا ابد هم همان باقی است و اگر انسان در
|