آیا امر به معروف واجب فوری است؟ اگر به تأخیر افتاد و فرد از دسترس خارج شد، تکلیف چیست؟

حجت الاسلام والمسلمین فلاح زاده

(دقت داشته باشید که امر به معروف، نسبت به معروف آینده است؛ همین‌طور نهی ازمنکر نیز نسبت به منکر آینده است. اینکه یکی از شرایط امر به معروف و نهی از منکر این است که شخص گناهکار، اصرار بر گناه داشته باشد، به این معنا است که تکرار معروف و منکر در آینده ملاک است. یعنی فرد خاطی قصد دارد که گناه خود را تکرار کند. بنابراین اگر کسی مثلاً نماز صبحش قضا شده است، اما ما می‌دانیم که ایشان فردا صبح نمازش را می‌خواند و سعیش بر این است که نمازش قضا نشود؛ این شرایط که امر به معروف ندارد. یا اینکه کسی دروغی گفته است، ولی ما می‌دانیم که او دیگر دروغ نمی‌گوید، یا غیبتی کرده است، اما ما می‌دانیم که دیگر این کار را نمی‌کند یا ادامه نمی‌دهد؛ در این‌گونه موارد اصلاً امر به معروف و نهی از منکر معنا ندارد. بنابراین امر به معروف، نسبت به معروفی است که فرد در آینده می‌خواهد ترکش کند و نهی از منکر نسبت به منکری است که فرد در آینده قصد دارد مرتکبش شود. فلذا واجب فوری بودن به این معنا است که باید آن غرض امر به معروف و نهی از منکر حاصل شود؛ یعنی معروف عملی شود و از منکر جلوگیری کند.

حالا اگر فردی در مرحله‌ی مقدمات انجام منکر قرار دارد و ممکن است مثلاً ۱۰ روز دیگر بتواند منکر را انجام دهد، خب در اینجا اگر شما تا ۱۰ روز فرصت دارید که به او تذکر دهید، اشکالی ندارد که نهی از منکر را به تأخیر بیندازید. اما یک وقتی هست که فرد خطاکار چاقو به دست گرفته و می‌خواهد شخصی را بکشد، خب اینجا مسئله می‌شود واجب فوری و اگر شما از انجام این قتل جلوگیری نکنی، یک آدم بی‌گناه کشته می‌شود. یا اینکه کسی الان نشسته و پشت سر هم غیبت می‌کند؛ یا اینکه خانمی حجابش را مراعات نکرده و این عدم مراعاتش ادامه‌دار است؛ اینجا دیگر نمی‌توانیم بگوییم که بگذار فردا تذکر بدهم؛ البته یک وقت است که می‌گوییم اگر الان تذکر بدهیم اثر ندارد؛ در اینجا هم وجوب فوری برداشته می‌شود؛ در عین حال اگر بدانیم که مثلاً فردا یا پس فردا یا ۱۰ روز دیگر تذکر بدهیم، نسبت به عدم انجام گناهان آینده اثر دارد؛ در اینجا بله، اگر در نهی از منکر تأخیر بیندازید اشکال ندارد؛ به این دلیل که تأخیر تذکر در عدم انجام گناهان آینده اثر دارد و نه تذکر و نهی از منکر فوری.

بنابراین اجمالاً معلوم شد که نه می‌توانیم بگوییم که امر به معروف و نهی از منکر، واجب فوری است و نه می‌توانیم بگوییم که واجب تأخیری است؛ در مواردی که اگر امر به معروف فوراً انجام نشود، غرض از دست می‌رود و معروف عملی نمی‌شود و منکر انجام می‌شود، فوراً باید اقدام کرد؛ اما اگر فرصت هست که در آینده تذکر داد و اثر بگذارد، آن وقت امر به معروف وجوب فوری ندارد.

اما درباره‌ی قسمت بعدی سؤال که پرسیده‌اند اگر فوراً امر و نهی نکردیم و فرد از دسترس خارج شد، تکلیف چیست؟ پاسخ این است که شما فعلاً تکلیفی ندارید، مگر اینکه روزی او را پیدایش کنید و در دسترس باشد؛ در این صورت اگر امر به معروف و نهی از منکر آن موقع شما، وجوب فوری داشته و شما اقدام نکرده‌اید و کار را گذاشته‌اید برای آینده و سپس او از دسترستان خارج شده است، در این صورت شما مرتکب ترک واجب شده‌اید؛ اما اگر تشخیصتان این بوده که اگر الان بگویم فایده‌ای و اثری ندارد و صبر کردید و بعداً هم او مفقود شده و دیگر در دسترس شما نبوده است، در اینجا دیگر شما گناهی مرتکب نشده‌اید)
 

صفحه اصلی کلیپ ها / کلیپ های دفاع مقدس