شهید آوینی

 

گناه کبیره ای که آفت است
اسراف(1)

 

استفاده ی افراطى از ظواهر مادى، موجب اعتیاد و در نهایت خروج از حد اعتدال مى شود. انسانى كه به رفاه و بهره بردارى از لذتهاى مادى معتاد شد، نمى تواند سختیها را تحمل كند، نمى تواند همنشینى و معاشرت با مردم فقیر و مستمند را شیوه ی اجتماعى خود قرار دهد. در مقاله به مساله ی ((اسراف)) مى پردازیم:

 گناه کبیره ای که آفت است

((اسراف)) علاوه بر اینكه از گناهان كبیره محسوب مى شود، یكى از آفات بزرگ اجتماعى جامعه ی ما نیز به حساب می آید. در كشور ما كه رشد سریع جمعیت و مشكلات حاد اقتصادى تلاقى كرده اند، ((صرفه جویى)) و جلوگیرى از اسراف در بسیارى از وسایل و ابزار زندگى، نقش مهمى در ایجاد توازن و عدالت اجتماعى دارد.

از این رو بحث اسراف كه مبدا و ریشه ی قرآنى دارد ،مى تواند به خوبى ناظر به واقعیات و نیازهاى فرهنگى روز جامعه باشد.

معناى اسراف

در توضیح معناى اسراف گفته اند:

اسراف ، تجاوز از حد است ،در هر عملى، اگر چه حلال كه انسان آن را انجام مى دهد. گرچه كاربرد و مصداق آن در انفاق و مصرف كردن بیشتر است.

از این رو به كارگیرى هر چیز در غیر مسیر و حد خودش، چه از نظر كمیت و چه كیفیت، ((اسراف)) نامیده مى شود.

 

موارد اسراف

1 ـ ضایع كردن مال و بیهوده تلف كردن آن، هر چند كم باشد، مثل بیرون ریختن آب باقیمانده در لیوان، پوشیدن لباس قیمتى مخصوص مهمانى، در محیط كار

2 ـ صرف مال در آنچه به بدن ضرر مى رساند. مثل خوردن پس از سیرى در صورتى كه مضر باشد.

امام صادق (ع) مى فرماید:

اسراف در چیزى است كه موجب اتلاف مال و اضرار به بدن شود.1

اما اگر درمان بیمارى و سلامتى آدمى به هزینه ی زیاد نیاز دارد، باید هزینه كرد و به یقین اسراف نخواهد بود.

3 ـ صرف مال در مصارفى كه شرعا حرام است. مانند خرید شراب و ابزار و ادوات حرام.

انفاق در راه خدا نیز باید اندازه را نگه داشت و از حد تجاوز نكرد، زیرا تامین نفقه همسر و فرزندان و تهیه مسائل رفاهى اولیه آنها از واجبات است.

مردى از دنیا رفت و پیامبر (ص) بر او نماز خواند. سپس پرسید: چند تا بچه دارد و چه چیزى براى آنها گذاشته است؟

ـ یا رسول الله! مقدارى ثروت داشت اما قبل از مردن همه را در راه خدا داد.

ـ اگر این را قبلا به من گفته بودید، بر این آدم نماز نمى خواندم. بچه هاى گرسنه را در اجتماع رها كرده است؟2

 

یكى از ویژگى هاى عالى فرهنگ اسلام این است كه در مصرف و استفاده از بعضى امكانات ((شان و موقعیت)) افراد را مدنظر قرار مى دهد و ملاك اسراف و عدم اسراف در بعضى از زمینه ها و موارد را با اوضاع اقتصادى هر زمان و موقعیت اقتصادى و اجتماعى هر فرد گره مى زند. به عنوان مثال خانه بزرگ داشتن و لباس فلان قیمت پوشیدن و میزان طلا و جواهرات و اندازه نفقه همسر را مى توان به این مساله نیز منوط كرد. (3) ولى باید توجه داشت كه وسعت و سادگى چیزى است و تجمل پرستى و زرق و برق پرستى چیز دیگر. از دیدگاه اسلام اولى ممدوح و دومى مذموم است.

 

مساله اى كه در اینجا باید مورد توجه قرار گیرد این است كه بهره بردارى از نعمتهاى الهى چنانچه از حد طبیعى هر فرد بگذرد، اسراف است ولى در حد اعتدال مانعى ندارد و چه بسا كمتر از آن حد براى بعضى افراد، مصداق ((بخل)) باشد.

 

على علیه السلام درباره ی نشانه ی مسرف مى فرماید:

((للمسرف ثلاث علامات: یاكل مالیس له و یلبس مالیس له و یشترى مالیس له)).4

 

اسراف كار سه ویژگى دارد: مافوق شأن خود مى خورد، مى پوشد و خرید مى كند.

در تعابیر اسلامى حدى را كه براى مسكن معین كرده اند این است كه به اندازه ((كفایت)) و ((كفاف)) آدمى باشد و این مقدار نسبت به افراد، خانواده ها، زمانها و مناطق فرق مى كند، ولى در عین حال باید بگونه اى باشد كه از حد اعتدال آن زمان و منطقه تجاوز نكند.

 

على علیه السلام در بیان حد لباس انسانهاى باتقوا مى فرماید:

((ملبسهم الاقتصاد))

لباس پوشیدنشان در حد اعتدال و میانه روى است.

نه لباسهاى قیمتى مى پوشند و نه لباسهاى ژولیده و پست. بلكه در پرتو لباس معمولى، ظاهرى آراسته، پاكیزه و متین دارند.

پى‏نوشت‏ها:

1 ـ كافى،ج 4 ، ص 54 .

2 ـ گفتارهاى معنوى، شهید مطهرى، ص 163 .

3 ـ براى توضیح بیشتر پیرامون میزان نفقه همسر، مى توانید به تحریرالوسیله امام خمینى (ره)، ج 2 ، كتاب النكاح، فصل نفقات، مساله 8 مراجعه كنید.

4 ـ سفینه البحار، ج 1 ، ص 615 .

منبع : پیام زن_ با تغییر و تلخیص

www.Tebyan.net
Copyright © 2003-2022 - AVINY.COM - All Rights Reserved
logo