next page

fehrest page

back page

پيامبر(ص) در آينه فقه

احمد مبلغى

بعثت، هجوم نور به قلب تاريكى است. عاشقان كوى محمد نقد دل را به پاى محبت او نثار مى‏كنند تا صفاى باطن به دست آورند. دل را به چشمه معرفت او مى‏سپارند تا با زلال احكام الهيش زنگار از درون بزدايند. كشتى‏نشين درياى اهل بيت(ع) محمد مى‏شوند تا سوار بر امواج فقه به ساحل سعادت راه يابند!

آنچه پيامبر(ص) بر اين مردم خواند يكسره مايه حيات است و وسيله نجات. راهى هموار در داغستان دنيا كه پاى انديشه بشر را از ريگ خطا مصون مى‏دارد. و احكامى سراسر حكمت كه ريشه در فطرت انسان دارد. او كه درهاى باغ سبز معرفت را بر پيروان مكتب خويش گشود، و پيام‏آور اين حكمت‏بود، به يقين شخصيتى بزرگ دارد و ستودنى. دل او آسمان معرفت الهى است و كلامش باران رحمت‏خداوند!

و حال كه چنين است‏بر پويندگان راه محمد است آن پيام‏آور مهر و صداقت را بشناسند و جان خويش را آينه روشنى از او گردانند و در راه احترامش بكوشند.

آنچه به فهرست مى‏كشانيم وظايفى است‏بر عهده همه ما كه راه حق شناسى و احترام گذارى به خاتم پيامبران را مى‏آموزد. او كه جرعه حيات به ما نوشاند بيش از هر كس سزاوار احترامى بى‏شايبه است، هر چند كه از عهده حق او برنياييم.

از طرف ديگر اين وظايف، آينه‏اى است كه ما را با چهره نورانى پيامبر(ص) آشنا مى‏سازد گرچه سيماى به حق پيوسته و از دنيا گسسته محمد(ص) هرگز در چشم دنيايى‏مان نمى‏گنجد; ولى

آب دريا را اگر نتوان كشيد هم بقدر تشنگى بايد چشيد

پس بر شيفتگان او است كه اين وظايف را بشناسند و بدانند كه هر يك از آنها انگشت اشاره به سيماى نورانيش دارند.

گواهى دادن به بندگى و رسالت پيامبر(ص)

گواهى دادن به بندگى و رسالت پيامبر(ص) در كنار گواهى به يگانگى خداوند سبحان، اهميت و فضيلتى استثنايى دارد، تا آنجا كه اميرمؤمنان فرمود: و اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله شهادتان ترفعان القول و تضاعفان العمل خف ميزان ترفعان منه و ثقل ميزان توضعان منه.

گواهى دادن به يگانگى خداوند متعال [همان گونه كه در متن حديث آمده] و بندگى و رسالت محمد(ص) دو گواهى دادنى است كه سخن را بالا و عمل را دو چندان مى‏سازند. ترازويى كه اين دو از آن برداشته شوند سبك و ترازويى كه اين دو در آن نهاده شوند سنگين خواهد بود.

بعلاوه كه گواهى دادن به بندگى و رسالت پيامبر صلى الله عليه و آله در تشهد نماز واجب است.

احترام به پيامبر(ص)

شخصى به حضور امام صادق(ع) رسيد. حضرت(ع) حال او را جويا شد. گفت: خداوند به من فرزندى داده است. امام پرسيد: نامش را چه گذاشته‏اى؟ گفت: محمد! امام(ع) با شنيدن اين نام صورتش را به عنوان احترام نزديك زمين آورد و گفت: محمد، محمد، محمد! آنگاه ادامه داد: خودم، فرزندانم، پدرم، مادرم و تمام اهل روى زمين به فداى رسول خدا(ص) .

مالك امام مالكيان مى‏گويد: جعفر صادق(ع) هنگامى كه نام پيامبر(ص) را مى‏برد رنگ چهره‏اش تغيير مى‏يافت. تا آنجا كه بازشناخته نمى‏شد من كسى را چون او اينچنين نيافتم.

پاسداشت‏ حرمت پيامبر(ص)

بزرگداشت پيامبر(ص) تا بدانجاست كه اعتكاف در مسجد پيامبر(ص) به ويژه در سه روز چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه از اعتكاف در ديگر مساجد ثواب بيشترى دارد.و آن كه پس از سه روز اقامت و روزه در مدينه حاجتى از خداوند بطلبد حاجتش روا شود.

و به موجب پاره‏اى از روايات اقامت در شهر آن حضرت (مدينه) بر اقامت در مكه ترجيح دارد.

بر پايه احاديث‏براى ورود به مدينه منوره و خروج از آن و وداع با پيامبر صلى‏الله عليه و آله يا زيارت آن حضرت و نيز ورود به مسجد پيامبر مستحب است غسل كنند.

همچنين مسافرى كه قصد اقامت در مدينه نكرده و بايد بر طبق قاعده نماز را شكسته بخواند مى‏توان در مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله نماز را به اختيار خود شكسته يا تمام بخواند.

البته سه مكان ديگر نيز داراى اين حكم‏اند: مسجد الحرام، مسجد كوفه و حائر سيدالشهداء.

نيز به احترام آن حضرت روزه گرفتن در ميلاد پيامبر (هفدهم ربيع الاول) ثواب يك سال روزه دارد. و روزه در عيد مبعث ثواب دو سال.

بعلاوه در اين روز شاد كردن مؤمنان و دادن صدقه يكى از آداب شمرده شده است.

اسوه‏ پذيرى

قرآن، پيامبر(ص) را اسوه نيكو مى‏خواند (لكم فى رسول اسوه حسنة) و نهج البلاغه، محبوبترين بنده خدا را كسى مى‏داند كه از اين اسوه زيباى بشريت، درس گيرد (و احب العباد الى الله المتاسى بنبيه)

دوست داشتن پيامبر(ص)

قل ان كان اباؤكم و ابنائكم و اخوانكم و ازواجكم و عشيرتكم و اموال اقترفتموها و تجارة تخشون كسادها و مساكن ترضونها احب اليكم من الله و رسوله و جهاد فى سبيله فتربصوا حتى ياتى الله بامره.(قرآن كريم)

اى پيامبر! بگو اگر پدران و پسران و برادران و زنان و خويشاوندان و دارايى‏هايى كه به دست آورده‏ايد و تجارتى كه از كسادى آن مى‏ترسيد و خانه‏هايى كه از آنها خرسنديد نزد شما از خدا و رسولش و كارزار در راه او محبوبتر است پس منتظر باشيد تا خدا امر و فرمانش را بر شما فرود آورد.

همان پيامبرى كه به اطاعتش امر شده‏ايم خود بر پيروى از عترتش سخت تاكيد كرده است. از حديث ثقلين گرفته تا حديث‏سفينه و صدها حديث ديگر همگى اطاعت از اهل بيت(ع) را ضرورى شمرده‏اند.

پيروى از پيامبر(ص)

قرآن مى‏فرمايد:

... و اطيعوا الرسول‏و از پيامبر اطاعت كنيد.

پيروى از عترت پيامبر(ص)

همان پيامبرى كه به اطاعتش امر شده‏ايم خود بر پيروى از عترتش سخت تاكيد كرده است. از حديث ثقلين گرفته تا حديث‏سفينه و صدها حديث ديگر همگى اطاعت از اهل بيت(ع) را ضرورى شمرده‏اند. از نظر امير مؤمنان(ع) اين اطاعت‏بايد به صورت يك ملازمت كامل با آنان شكل بپذيرد يعنى از اهل بيت(ع) نه اندكى جلوتر بيفتيم و نه اندكى عقب‏تر. آن حضرت(ع) فرمود: فالزموا سمتهم... ولا تسبقوهم فتضلوا و لا تتاخروا عنهم فتهلكوا

همواره ملازم طريقه آنان باشيد. نه از آنان پيشى گيريد كه به گمراهى مى‏افتيد و نه از آنان عقب بمانيد كه به هلاكت مى‏رسيد.

دروغ بستن بر پيامبر(ص)

پيامبر(ص) فرمود: من كذب على متعمدا فليتبوء مقعده من النار.

هر كسى بعمد بر من دروغ بندد در آتش جاى گيرد. (گفتنى است دروغ بستن بر پيامبر(ص) روزه را باطل مى‏كند.)

بپا داشتن سنت پيامبر(ص)

از نظر اميرمؤمنان، بپا داشتن سنت پيامبر(ص) خصلت اهل ايمان و وظيفه حكومت اسلامى است.

ترك نكردن سنت پيامبر(ص)

پبامبر(ص) فرمود: ستة لعنهم الله ... التارك لسنتى شش نفرند كه خداى متعال آنها را لعنت مى‏كند يكى از آنها كسى است كه سنت مرا ترك كند.

تغيير ندادن سنت پيامبر(ص)

در ذكر صلوات امام صادق(ع) به رسول خدا(ص) چنين مى‏خوانيم.

اللهم العن الذى ... غيروا سنة نبيك‏خداوندا لعنت كن كسانى را كه سنت پيامبر را تغيير دادند، ... هزاران هزار لعنت!

ترجيح دادن پيامبر(ص)

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: حبى خالط دماء امتى فهم يؤثرونى على الآباء و على الامهات و على انفسهم.

دوستى من با خونهاى امت من آميخته شده است. آنها مرا بر پدران و مادران و خودشان ترجيح مى‏دهند.

فرو آوردن صدا در محضر پيامبر(ص)

خداى متعال بر حفظ مقام آخرين برگزيده خود در سوره حجرات مى‏فرمايد:

يا ايها الذين آمنوا لا ترفعوا اصواتكم فوق صوت النبى و لا تجهروا له بالقول كجهر بعضكم لبعض.

اى مؤمنان، صداى خود را فراتر از صداى پيامبر(ص) نكنيد و براى او سخن بلند مگوييد مانند بلند سخن گفتن برخى از شما براى برخى ديگر.

بى‏تابى در رحلت پيامبر(ص)

اميرمؤمنان(ع) در رحلت پيامبر(ص) بر سر قبر آن حضرت(ع) گفت: فغان و بيتابى قبيح است مگر بر تو.

خشنود كردن دخت پيامبر(ص)

رضايت فاطمه زهرا(س) دخت گرامى پيامبر(ص) معيار رضايت الهى است. پيامبر(ص) در تكيه بر اين امر، رضايت فاطمه(ع) را رضايت‏خويش و رضايت‏خويش را رضايت‏خداوند معرفى مى‏نمود و ناخرسندى و خشم زهرا7 را ناخرسندى خود و خشم خود را غضب خداوند مى‏دانست.

يادكرد اجداد پيامبر(ص)

پيامبر(ص) فرمود: اذا بلغ نسبى الى عدنان فامسكوا هر گاه نسب من به هنگام شمردن، به عدنان، [جد بيستم پيامبر(ص)] رسيد توقف كنيد. [و از آن پس را دنبال نكنيد.]

ماه ويژه پيامبر(ص)

پيامبر(ص) فرمود: شعبان ماه من است، خداوند رحمت كند آنكه مرا در اين ماه (اطاعت پروردگار و روزه) كمك كند.

اميرمؤمنان(ع) فرمود: از زمانى كه نداى پيامبر(ص) را نسبت‏به شعبان شنيدم روزه اين ماه را ترك نكردم و آن را تا آخر عمرم ترك نخواهم كرد ان شاء الله

زيارت پيامبر(ص)

زيارت قبر شريف پيامبر(ص) از پرفضيلت‏ترين زيارتهاست. آن حضرت خود فرموده است: كسى كه بعد از رحلتم قبرم را زيارت كند مانند كسى است كه به ديدار من در زمان حياتم آمده است. و (در روايت ديگرى فرمود) من شفيع او در قيامت‏خواهم شد.

زيارت قبر پيامبر(ص) تا آنجا اهميت دارد كه مستحب است آن را بر حج استحبابى ترجيح دهيم. اين زيارت در مواردى استحباب بيشترى دارد. از جمله:

1- به هنگام حج زيارت قبر شريف پيامبر صلى الله عليه و آله براى كسانى كه به حج رفته‏اند استحباب بسيار دارد به گونه‏اى كه اگر حجاج از انجام آن سر باز زنند بر حاكم اسلامى است آنان را به انجامش موظف دارد.

رضايت فاطمه زهرا(س) دخت گرامى پيامبر(ص) معياررضايت الهى است.

2- در روز ولادت رسول اكرم(ص) (هفدهم ربيع‏الاول) در اين روز چنانچه نتوان بر سر قبر آن حضرت حاضر شد مى‏توان از دور حضرت را زيارت كرد.

3- در مبعث نبوى‏9 (بيست و هفتم رجب) زيارت پيامبر(ص) در اين روز مستحب است.

سلام كردن به پيامبر(ص)

پيامبر(ص) فرمود: اگر نمى‏توانيد به زيارت قبر من بياييد به سويم سلام بفرستيد كه آن نيز به من مى‏رسد. در روايت ديگرى از امام كاظم(ع) مى‏خوانيم: هنگامى كه به رواق پيامبر(ص) داخل يا از آن خارج مى‏شوى بر او سلام كن و همچنين از دور به او سلام كن. در روايت‏براى كنار قبر پيامبر(ص) «سلام‏» با كيفيت‏خاصى وارد شده است.

در دو مورد سلام كردن به پيامبر(ص) جايگاه ويژه‏اى پيدا مى‏كند:

1- در نماز، مستحب است قبل از گفتن سلام واجب در نماز، السلام عليك ايها النبى و رحمة الله و بركاته گفته شود.

2- در سجده سهو، براى سجده سهو اذكارى وارد شده كه‏گفتن يكى از آنها واجب است. از جمله آن اذكار اين است: بسم الله و بالله السلام عليك ايها النبى و رحمة الله و بركاته.

زيارت نوادگان پيامبر(ص)

پيامبر(ص) فرمود: من زار احدا من ذريتى زرته يوم القيامة‏كس كه فردى از ذريه مرا زيارت كند، زيارت كنم او را در روز قيامت

صلوات فرستادن

خداى متعال در قرآن كريم مى‏فرمايد: ان الله و ملائكته يصلون على النبى، يا ايها الذين آمنوا صلوا عليه و سلموا تسليماخدا و فرشتگان بر پيامبر(ص) درود مى‏فرستند. اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، شما نيز بر او درود فرستيد و او را كاملا فرمان بريد.

در بيان فضيلت صلوات بر پيامبر(ص) و آل او روايات فراوانى وارد شده است كه به دو روايت اشاره مى‏كنيم:

1- امام رضا(ع) فرمود: من لم يقدر عن ما يكفر به ذنوبه فليكثر من الصلاة على محمد و آله‏كسى كه نمى‏تواند گناهان خويش را با توبه و انابه و تحمل رنج عبادت محو كند بايد بسيار بر محمد و آل او صلوات بفرستد.

2- ما فى الميزان شئ اثقل من الصلاة على محمد و آل محمدچيزى به اندازه صلوات بر محمد و آل او در ترازوى اعمال سنگينى نمى‏كند.

صلوات در چهار مورد حكم ويژه‏اى پيدا مى‏كند:

الف. در تشهد نماز واجب است.

ب. هنگام ذكر نام پيامبر(ص).

در اين صورت هر چند واجب نيست ولى در مورد ترك آن دو حديث نبوى تكان‏دهنده وجود دارد:

1- البخيل حقا من ذكرت عنده فلم يصل على‏حقيقتا بخيل كسى است كه مرا پيش او ياد كنند و بر من صلوات نفرستد.

كسى كه نمى‏تواند گناهان خويش را با توبه و انابه‏و تحمل رنج عبادت محو كند بايد بسيار بر محمدو آل او صلوات بفرستد.

2- كسى كه به هنگام ياد شدن از من صلوات را فراموش كند خداوند او را در پيدا كردن راه بهشت دچار اشتباه مى‏كند.

ج. در روز مبعث‏يكى از آداب ويژه، بسيار صلوات فرستادن است.

د. در دو خطبه نماز جمعه

در هر دو خطبه بايد بر محمد و آل او عليهم السلام درود فرستاد.

ه. در سجده سهو

براى اين سجده چند ذكر وارد شده كه انجام يكى از آنها واجب است. بيشتر اين ذكرها شامل صلوات است مانند: «بسم الله و بالله و صلى الله على محمد و آل محمد» و «بسم الله و بالله اللهم صل على محمد و آل محمد»

محترم شمردن خون، مال و آبروى گواهى‏دهنده به رسالت

كسى كه بعد از شهادت به يگانگى خداوند سبحان، به رسالت پيامبر(ص) گواهى دهد خون، مال و آبروى او محترم مى‏گردد و احكام ازدواج و ... در حق او جارى مى‏شود.

در حديث آمده: به حقنت الدماء و عليه جرت المناكح و المواريث‏با گفتن شهادتين خونها محترم شمرده مى‏شود و بر پايه آن احكام ازدواج و ارث جارى مى‏گردد.

كشتن دشنام دهنده پيامبر

همه فقيهان اسلام بر اين عقيده‏اند كه بايد دشنام‏دهنده پيامبر(ص) را كشت.

تعمير قبر پيامبر(ص)

علامه مجلسى(ره) در اين باره در كتاب شريف بحارالانوار رواياتى را برشمرده كه گوياى استحباب تعمير قبر پيامبر(ص) و قبور امامان(ع) است.

نام‏گذارى به اسم پيامبر(ص)

آن حضرت خود فرموده است: بورك لبيت فيه محمد و مجلس فيه محمد و رفقة فيه محمدخانه يا مجلس و گروهى كه در آن محمدنام وجود دارد مبارك است.

ابى رافع مى‏گويد: از پيامبر شنيدم اگر نام فرزند را محمد نهاديد با او بدرفتارى ننماييد، اذيتش نكنيد و او را نزنيد.

امام صادق(ع) به كسى كه نام فرزندش را محمد نهاده بود فرمود: او را فحش نده، نزن و به او بدى نكن.

دوست داشتن عترت پيامبر(ص)

قرآن مى‏فرمايد: قل لا اسالكم عليه اجرا الا المودة فى القربى‏اى پيامبر، بگو از شما پاداشى جز دوستى خويشاوندانم نمى‏خواهم پيامبر(ص) فرمود: الزموا مودتنا اهل البيت‏7 فانه من لقى الله و هو يودنا دخل الجنة بشفاعتنا و الذى نفسى بيده لا ينفع عبدا عمله الا بمعرفة حقناهمواره به اهل بيت محبت ورزيد. چه آنكه اگر كسى خداوند را ملاقات كند در حالى كه ما را دوست مى‏دارد با شفاعت ما به بهشت رود. سوگند به كسى كه جانم در دست اوست هيچ بنده‏اى از عمل خويش سود نمى‏برد مگر با شناختن حق ما.

نيازردن نوادگان پيامبر(ص)

پيامبر(ص) فرمود: به خدا سوگند نسبت‏به كسى كه ذريه‏ام را بيازارد شفاعت نمى‏كنم.

نظر انداختن به فرزندان و نوادگان پيامبر(ص)النظر الى ذرية النبى(ص) عبادة‏نظر انداختن به ذريه پيامبر(ص) عبادت است.

والامقام‏ترين فرزندان و نوادگان اهل بيت عصمت و طهارت(ع) هستند كه وظايف امت نسبت‏به آنها آشكار است. بعد از ايشان بايد به سادات بزرگوار احترام گذاشت و روايت فوق اينان را نيز شامل است. در روايتى مى‏خوانيم:

النظر الى جميع ذرية النبى عبادة ما لم يفارقوا منهاجه و لم يتلوثوا بالمعاصى‏نظر افكندن به تمام ذريه پيامبر(ص) عبادت است تا آن زمان كه از راه آن حضرت(ص) جدا نشده و به معاصى آلوده نشوند.

قرائت ‏سوره محمد

پيامبر(ص) فرمود: كسى كه سوره محمد(ص) را قرائت كند خداى سبحان او را از نهرهاى بهشت‏سيراب خواهد كرد.

امام صادق(ع) فرمود: كسى كه سوره محمد(ص) را قرائت كند هيچگاه در دين او شك درنيايد و همواره از شرك و كفر محفوظ ماند تا اينكه مرگش فرا رسد. و زمانى كه مرد خداوند هزار فرشته در قبر او مى‏گمارد كه درود فرستند و ثواب درودشان براى او باشد و وى را تشييع كنند تا در ايستگاه ايمنى و رحمت، نزد خدا نگاهش دارند. سپس او در امان خداوند سبحان و پناه محمد(ص) قرار مى‏گيرد.

نماز پيامبر(ص)

كسى از امام رضا(ع) در باره نماز جعفر طيار پرسيد حضرت فرمود چرا غافلى از نماز حضرت رسول(ص)! بعد فرمود: دو ركعت نماز بجاى مى‏آورى و در هر ركعتى يك بار سوره حمد و پانزده بار سوره انا انزلناه مى‏خوانى و در ركوع و بعد از سر برداشتن از آن، و در هر دو سجده و بعد از سر برداشتن از هر كدام پانزده بار سوره انا انزلناه را قرائت مى‏كنى. از نماز كه فارغ شدى ميان تو و خداوند گناهى نمى‏ماند مگر اينكه آمرزيده و حاجتت‏برآورده مى‏شود.

نماز در روضه شريف

مستحب است ميان منبر و قبر پيامبر(ص) نماز گذارده شود.

نماز مبعث

دو نوع نماز براى اين روز وارد شده است:

الف: دوازده ركعت نماز دو ركعتى كه در هر ركعت‏حمد و يك سوره آسان قرائت مى‏گردد. ميان هر دو ركعت نماز دعاى خاصى دارد كه ابتداى آن اين است: الحمدلله الذى لم يتخذ ولدا ...

ب: دوازده ركعت نماز كه در هر ركعت‏حمد و سوره قرائت مى‏گردد و بعد از هر دو ركعت‏به صورت زير عمل مى‏كند:

1- سوره حمد و سوره توحيد و سوره قل اعوذ و برب الفلق و سوره قبل اعوذ برب الناس (چهار بار)

2- لا اله الا الله و الله اكبر و سبحان الله و الحمدلله و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظيم (چهار بار)

3- الله الله ربى لا اشرك به شيئا (چهار بار)

4- لا اشرك بربى احدا (چهار بار)

نماز روز ميلاد

يكى از آداب روز ميلاد پيامبر(ص) (هفدهم ربيع‏الاول) خواندن نمازى است كه دو ركعت دارد و در هر ركعت‏بعد از حمد ده بار سوره انا انزلناه و ده بار سوره توحيد خوانده مى‏شود.

وداع با قبر پيامبر(ص)

مستحب است كسى كه مى‏خواهد از مدينه بيرون رود با قبر نبى‏9 وداع كند و مستحب است در وداع چنين بگويد:

صلى الله عليك السلام عليك لا جعله الله آخر تسليمى عليك: خداوند بر تو درود فرستد. سلام بر تو! اميدواريم خداوند اين سلام را آخرين عرض ارادت ما بر تو قرار ندهد. (وداع با پيامبر(ص) كيفيت‏خاصى دارد.)


ماهنامه كوثر شماره 5

next page

fehrest page

back page

Logo
https://old.aviny.com/Occasion/Ahlebeit/Payambar/28safar/86/Fazael/05.aspx?&mode=print