شهید آوینی

 

 
جغرافياى تاريخى هجرت حضرت معصومه(س)(3) 

سيد عليرضا سيد كبارى

 
هجرت حضرت امام على بن‏موسى‏الرضا(ع) از مدينه به مرو، هجرتى اجبارى بود كه هر نوع تصميم‏گيرى را از وى سلب كرده بود.

لذا خاندان پيامبر و خاصان امام كه بى‏فروغ او زندگى برايشان مفهومى نداشت، قصد هجرت به ايران كردند و ليكن مخالفت دستگاه خلافت ‏باعث ‏شد تا هجرت حضرت فاطمه معصومه(س) با يكسال تاخير صورت پذيرد.

حسن بن‏محمد بن‏حسن قمى گويد: «از سادات حسينيه از فرزندان موسى بن‏جعفر عليهما السلام كه به قم آمدند، فاطمه بود دختر موسى بن‏جعفر عليها السلام.
چنين گويد بعضى از مشايخ قم كه چون امام على بن‏موسى‏الرضا عليهما السلام را از مدينه بيرون كردند تا به مرو رود از براى عقد بيعت‏به ولايت عهد براى او سنة ماتين، خواهر او فاطمه بنت موسى‏بن‏جعفر عليهم السلام در سنه احدى و ماتين به طلب او بيرون آمد.
چون به ساوه رسيد، بيمار شد.
پرسيد كه ميان من و ميان شهر قم چه قدر مسافت است، او را گفتند كه ده فرسخ است.
خادم خود را بفرمود تا او را بردارد و به قم برد.
خادم او را به قم آورد و در سراى موسى بن‏خزرج بن‏سعد اشعرى فرود آمد و نزول كرد ...»

هجرت علويان مؤلف تاريخ قم علاوه بر هجرت حضرت فاطمه معصومه(س)، از مهاجرت گروهى از فرزندان ابوطالب به اين شهر مقدس خبر مى‏دهد كه جز نام برخى از آنها در كتب انساب، هيچ اطلاعى نيست.

به احتمال زياد تمامى اين مهاجرتها پس از هجرت امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) صورت گرفته باشند.

از مهمترين و معتبرترين كتب انساب كه مهاجرت آل ابوطالب را به ترتيب نام شهرها تنظيم كرده، ابو اسماعيل ابراهيم بن‏ناصر بن‏طباطبا مى‏باشد.
وى در «منتقلة الطالبيين‏» به مهاجرت قريب به پنجاه تن از خاندان موسوى به ايران اشاره مى‏كند كه به شهرهايى چون آذربايجان، ارجان (بهبهان)، آبه (از نواحى قم)، آمل، بلخ، بخارا، ترنجه (از نواحى بين آمل و سارى) ترمذ، جندى‏شاپور، جره (از روستاهاى شيراز). خراسان، رامهرمز، رى، شاپور (از نواحى فارس)، سيرجان، شيراز، طبرستان، طوس، فسا، قزوين، قم، نيشابور، همدان و هرات هجرت نموده و در آن شهرها سكنى گزيده‏اند.

البته در ايران علاوه بر دو مرقد مطهر امام على بن‏موسى الرضا(ع) وحضرت فاطمه معصومه(س)، آرامگاههاى ديگرى نيز به عنوان فرزندان امام كاظم(ع) معروف هستند كه پس از هجرت امام رضا(ع) به ايران آمده و در ايران قبل از رسيدن به امام(ع) به شهادت رسيده و يا از دنيا رفته‏اند.

براى نمونه به موارد زير اشاره مى‏شود:

1-حضرت احمد بن‏ موسى(ع)

حضرت سيد ميراحمد بن‏موسى(ع) معروف به «شاه‏چراغ‏»، برادر امام رضا(ع) و بزرگترين پسر امام كاظم(ع) پس از ايشان است كه بعد از ولايتعهدى امام رضا(ع) عزم خراسان نمود و در دو فرسنگى شيراز، خبر شهادت امام رضا(ع) به ايشان رسيد و چون مامون دستور قلع و قمع علويان را داده بود، لذا اين بزرگوار در خطه شيراز به دست‏حاكم آنجا شهيد گرديد.
شايد پس از اين واقعه بود كه فرزندش «شاهزاده ابراهيم‏» به قم مهاجرت نمود.

2-حضرت سيد على‏اكبر

امامزاده سيد على‏اكبر كه آرامگاهش در 18 كيلومترى شمال شرقى شهرضا (قمشه) واقع است، نيز از برادران حضرت امام رضا(ع) و شاه‏چراغ دانسته شده است.
كه به مناسبت‏حضور امام(ع) به ايران مهاجرت كرده، و قبل از رسيدن به طوس در شهر مذكور از دنيا رفته است.
اطلاع دقيقى از رحلت‏يا شهادت ايشان در دست نيست. به همراه كاروان حضرت فاطمه معصومه(س) بيست و سه نفر علوى از خاندان موسوى شامل برادران و برادرزادگان بودند.

3-حضرت شهرضا

حضرت شهرضا به روايتى فرزند امام موسى كاظم(ع) است كه به امر برادر خود حضرت امام رضا(ع) براى ارشاد مردم اين حدود به ديار اصفهان (قمشه) رهسپار شده و سپس به دست ظلمه در كنار كوه شهرضا شهيد گرديده است.

4-حضرت صالح

مطابق كتيبه بالاى سر در صحن و زيارتنامه، از پسران حضرت موسى بن‏جعفر(ع) و برادر امام هشتم(ع) به شمار مى‏رود.

5-امامزاده عبدالله

نسب امامزاده عبدالله، واقع در ناحيه اسدآباد، چنين ياد شده است: «عبدالله بن‏موسى الكاظم(ع)».

6-امامزاده عبدالله

امامزاده عبدالله واقع در دماوند را از فرزندان امام موسى كاظم(ع) مى‏دانند.

شيخ مفيد ضمن برشمردن فرزندان امام موسى كاظم(ع) از عبدالله نيز نام برده است.
در شرح احوالش نوشته‏اند كه آن بزگوار، روى به ولايت دماوند نهاد، چون بدانجا رسيد، قاسم هالى و سهراب هالى و فرزندان و برادرانشان خبر يافتند و راه برايشان گرفتند و شهيد كردند.

مؤلف كتاب منتقلة الطالبيين به مهاجرت شمار ديگرى از سادات اشاره مى‏نمايد كه با توجه به سلسله انساب آنها، از مهاجران عصر رضوى محسوب مى‏شوند.
هجرت اصحاب امام كاظم(ع) علاوه بر سادات موسوى، حسينى و حسنى، بعضى از اصحاب امام كاظم(ع) كه از اصحاب امام رضا(ع) نيز هستند به ايران مهاجرت نموده‏اند و به طور غالب در قم سكونت نموده‏اند و يا نخست در شهر ديگرى چون اهواز سكونت نموده و سپس به قم منتقل شده‏اند.
اصحاب امام كاظم(ع) كه هجرت اختيار نموده‏اند، به قرار زير است:

-ابراهيم بن‏محمد اشعرى
-ابراهيم بن‏هاشم
-ابوحرير قمى (زكرياى ادريس)
-احمد بن‏اسحاق بن‏عبدالله اشعرى، ابوعلى قمى
-حسين بن‏سعيد اهوازى
-حسين بن‏مالك قمى
-ريان بن‏شبيب
-ريان بن صلت
-زكريا بن‏آدم
-سعد بن‏سعد اشعرى قمى
-سهل بن‏يسع
-عبدالعزيز بن‏مهتدى
-عبدالله بن‏صلت
-على بن‏ريان بن‏صلت
-محمد بن‏حسن اشعرى
-محمد بن‏سهل قمى
-محمد بن‏على بن‏عيسى اشعرى قمى
-مرزبان بن‏عمران بن‏عبدالله بن‏سعد اشعرى

البته ممكن است‏برخى از اين اصحاب در طى مسافرتهاى عديده‏اى كه به حجاز و عراق داشته‏اند از امام كاظم(ع) حديث آموخته باشند و موطن اصلى آنها قم بوده باشد.

شخصيتهاى همراه حضرت معصومه(س)

به همراه كاروان حضرت فاطمه معصومه(س) بيست و سه نفر علوى از خاندان موسوى شامل برادران و برادرزادگان بودند.
نام برادران همراه كريمه اهل بيت‏به نقل مؤلف «بحر الانساب‏» به ترتيب زير است:
1-فضل
2-على
3-جعفر
4-هادى
5-قاسم
6-زيد به حسب ظاهر، «هادى‏» تصحيف «هارون‏» باشد.چون در كتب انساب از هادى به عنوان يكى از فرزندان امام كاظم(ع) نام برده نشده و غير از امام على بن‏موسى‏الرضا(ع) فرزند ديگرى به نام على نداشته است و چون زيد معروف به «زيد النار» در بصره قيام كرده بود و وى را نزد امام رضا(ع) برده بودند، بعيد به نظر مى‏رسد كه همراه كاروان حضرت معصومه(س) بوده باشد.


Copyright © 2003-2022 - AVINY.COM - All Rights Reserved
logo