11 ذی‌الحجة؛ سالروز وفات
«ابوعبدالله واقدی»
1221 سال پيش در چنين روزی، يازدهم
ذی‌الحجة سال 207 هجری قمری، «ابوعبدالله
محمدبن‌عمر واقدی»، محدث و مورخ برجسته
قرن دوم هجری قمری بدرود حيات گفت.
ابوعبدالله واقدی از دانشمندان و مورخان
بزرگ اسلامی است كه در سال 130 قمری، در
خلافت «مروان بن محمد» (آخرين خليفه اموی)
در مدينه منوره ديده به جهان گشود. مادرش
از زنان ايرانی نژاد و فرزند «عيسی بن
جعفر بن سائب» بود.
وی از دوران جوانی به تحصيل علوم اسلامی
روی آورد و در آموختن و خواندن سيره نبوی
و غزوات و جنگ‌های صدر اسلام علاقه خاصی
نشان داد و در اين زمينه تلاش وافری به
عمل آورد و پس از مدتی به گردآوری احاديث
و روايات مربوط به سيره پيامبر اسلام (ص)
و غزوات آن حضرت پرداخت.
مهم‌ترين تأليفات ابوعبدالله واقدی
عبارتند از: «المغازی»، «اخبار مكه»،
«الجمل»، «مقتل‌الحسين»، «كتاب‌السيرة»،
«صفين»، «الردة و الدار»، «السقيفة»،
«المناكح»، «مولدالحسن و الحسين (ع)»،
«التاريخ‌الكبير» و ...
واقدی به هر يك از اولاد صحابه، فرزندان
شهدای صدر اسلام و يا فرزندان تابعين كه
می‌رسيد، هر خاطره‌ای كه از آنان درباره
حضور پدرانشان در جنگ و جهاد صدر اسلام
نقل می‌كردند، گردآوری می‌كرد و حتی برای
تحقيق و آشنايی بيشتر، به محل وقوع جنگ‌ها
می‌رفت و آن‌ها را از نزديك مورد بررسی
قرار می‌داد.
در سالی كه هارون الرشيد عباسی به همراه
وزيرش «يحيی بن خالد بر مكی» به مدينه
رفته بودند، در پی كسی بودند كه محل شهادت
شهيدان صدر اسلام را به خوبی بداند و آنان
را به تمامی مكان‌های مورد نظر راهنمايی
كند.
در آن ايام، واقدی را به هارون الرشيد
معرفی كردند و واقدی،خليفه و همراهان وی
را برای يافتن محل جنگ‌ها و مشهد شهدا
راهنمايی كرد و خرسندی هارون و وزيرش يحيی
بن خالد را فراهم كرد و به همين جهت مبلغ
ده هزار درهم به وی هديه دادند و از اين
راه، او را به خود جذب كردند.
وی از آن پول بدهكاری‌های خويش را پرداخت
و مشكلات زندگی خود را برطرف كرد و به
فرزندان و اطرافيان، مخصوصا به همسران
فرزندان خويش، عطايای زيادی داد و پس از
مدتی مجددا تنگ‌دست شد و برای دريافت
مبالغی ديگر راهی عراق شد. در عراق هارون
الرشيد و به ويژه وزيرش يحيی بن خالد بر
مكی از وی استقبال شايانی كرده و درهم و
دينار زيادی به وی بخشيدند.
واقدی در دوران خلافت سه تن از عباسيان؛
يعنی هارون الرشيد، امين و مأمون عباسی در
بغداد به سر برد و از كمك‌ها و توجهات
آنان برخوردار شد و حتی پس از خشم هارون
نسبت به يحيی بن خالد و برمكيان، منزلت
واقدی در نزد خلفا محفوظ ماند.
وی مدتی در جانب غربی دجله و در ايام
مأمون عباسی در جانب شرقی دجله شهر بغداد،
مقام قضاوت را بر عهده داشت و در اين مدت،
كتاب‌های زيادی را تأليف كرد كه بسياری از
آن‌ها از بين رفته و جز نام، چيزی از
آن‌ها باقی نمانده است.
برخی از مورخان اهل‌سنت، واقدی را شيعه و
يا مايل به شيعه دانسته و اظهارنكردن
تشيعش را حمل بر تقيه كردند، ولی بسياری
از دانشمندان شيعه، اين گفتار را نپذيرفته
و وی را از علمای اسلامی غير شيعه
می‌دانند
مهم‌ترين تأليفات وی عبارتند از:
«المغازی»، «اخبار مكه»، «الجمل»،
«مقتل‌الحسين»، «كتاب‌السيرة»، «صفين»،
«الردة و الدار»، «السقيفة»، «المناكح»،
«مولدالحسن و الحسين (ع)»،
«التاريخ‌الكبير» و ...
«محمد بن سعد زهری»، نويسنده كتاب معروف
«الطبقات‌الكبری» كه خود از دانشمندان و
تاريخ‌نگاران بزرگ اهل‌سنت است، مقام
شاگردی و منشی‌گری (كتابت) واقدی را
برعهده داشت و بيشتر كتاب‌ها و زندگی‌نامه
واقدی، به دست وی نوشته شد.
واقدی با اين كه همانند ساير مورخان و
دانشمندان اهل‌سنت، تلاش بليغی در موجه
جلوه دادن خلفای سه گانه و پرداختن به
سريه‌ها و جنگ‌های آنان و افرادی همسان
آنان به عمل آورد، با اين حال نتوانست از
دلاوری‌ها، مجاهدت‌ها و قهرمانی‌های حضرت
علی (ع) در اكثر غزوات و جنگ‌های صدر
اسلام و بيان فضايل و مناقب آن حضرت،
چشم‌پوشی كرده و حقايق را ناديده بگيرد.
به همين جهت، برخی از مورخان اهل‌سنت، وی
را شيعه و يا مايل به شيعه دانسته و
اظهارنكردن تشيعش را حمل بر تقيه كردند،
ولی بسياری از دانشمندان شيعه، اين گفتار
را نپذيرفته و وی را از علمای اسلامی غير
شيعه می‌دانند.
به هر روی، بنا به گفتار شاگردش محمد بن
سعد زهری در كتاب «الطبقات‌الكبری»، وی در
شب سه‌شنبه يازدهم ذی‌الحجه سال 207 قمری،
در 78 سالگی در شهر بغداد وفات يافت و در
قبرستان «خيزران» به خاك سپرده شد.
منبع:خبرگزاری مهر
