كتاب «عقلانيت و دين» منتشر شد
كتاب «عقلانيت و دين»، به بررسی ارتباط منطقی و سازمند عقل و دين و تأثير آنها
بر همديگر میپردازد. مسأله ارتباط عقل و دين و چگونگی آن، از مباحث مهم مطرح در
عرصه «فلسفه دين» است كه متفكران فراوانی درباره آن اظهار نظر كردهاند. اين مقوله
در عالم غرب نيز بازتاب فراوانی داشته است. كتمان نمیشود كه بسياری از فيلسوفان
غربی به سمت كثرتگرايی و نيز نفی رابطه عقل و دين پيش رفتهاند، اما اين جريان
غالب نيست. بسياری همچون «راجر تريك» ـ نويسنده اين كتاب ـ ضمن قبول دين عقلانی،
حضور عقل را در گستره دين لازم و اجتناب ناپذير دانستهاند.
نويسنده كتاب كه پيشتر آثاری چون «عقل و التزام»، «فهم علم اجتماعی»، «ديدگاههايی
درباره سرشت آدمی» و «در باب اهميت اخلاق» را منتشر كرده بود، به شدت مخالف نسبیگرايی
است و آن را نشانه عدم اعتماد به توانايیها و قابليتهای عقل بشری میداند. او كه
جزو متفكران واقعگرا به شمار میآيد، در فصل نخست كتاب، به مباحثی چون جامعه كثرتگرا
و عقل جمعی میپردازد و تأثيرهای ليبراليسم بر دين را برمیشمرد.
اين پژوهشگر، در فصل دوم به اين پرسش پاسخ میدهد كه «آيا دين صرفا واقعيتی
اجتماعی است؟» و دست آخر به اين نتيجه میرسد كه فاصلهگرفتن دين و عقل در جامعه
غربی باعث يكسونگری به دين شده است.
فصل سوم كتاب، درباره موضوع تكثر اديان و پاسخ به فرضيه حقانيت همه اديان در يك
زمان است و فصل چهارم در موضوع بهره علم و دين در بهرهمندی از عقل است.
در فصل پنجم، نويسنده كتاب به اين پرسش پاسخ میگويد: «آيا دين میتواند مبتنی
بر ادعاهای تاريخی باشد؟» و در آن انجيل و تورات را مورد كاوش قرار میدهد و عنصر
تاريخ را در آنها گوشزد میكند.
در فصل ششم، نظريههای مبناگرايی، قرينهگرايی و ديگر نظريههای معرفتشناسی
درباره دين بررسی میشود. فصل هفتم پاسخ به پرسش «آيا اشكال دينی زندگی بايد موجه
باشند» است، پرسشی كه ذهن بسياری از فلاسفه امروز را به خود مشغول داشته است.
نويسنده اين كتاب، در فصل هشتم رابطه ثنويت با خداباوری را بررسی میكند و در
نهايت به اين نتيجه میرسد كه ثنويت با خداباوری پيوند دارد و واقعيت خدا، مبنای
جهان مادی و غير مادی است و خداباوری سنتی نمیتواند معقول باشد.
«آيا ايمان نيازمند عقل است؟» اين عنوان فصل نهم كتاب است. فصل كه در آن تريگ به
شدت به باورهای سنتی مسيحی میتازد و تعبد و تعهد را برای ايمان حقيقی كافی نمیداند.
او معتقد است ايمان حقيقی در سايه عقلانيت تحقق میيابد.
فصل پايانی كتاب به مقوله نياز داشتن دين به خدای متعال اختصاص يافته است.
نويسنده بر اين باور است كه دين نيازمند خداست و آن خدا بايد تعالی داشته باشد،
چنانچه خدای دين، تعالی نداشته باشد، بايد سر انجام «همهخداانگاری» تن داد.
ويژگی مهم كتاب «عقلانيت و دين» اين است كه نسل نو را با متفكران عقلگرای معاصر
در غرب و نظريههای آنان آشنا میسازد و در عين حال نقدی بر فيلسوفانی چون «پوپر»
قلمداد میشود.
كتاب «عقلانيت و دين» نوشته «راجر تريگ» و ترجمه «حسن قنبری» است كه آقای علیاكبر
علیزاده ويرايش آن را بر عهده گرفته است.
اين كتاب در 283 صفحه و با شمارگان 1400 نسخه و با بهای 2900 تومان به همت
پژوهشكده فلسفه و كلام اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شده است.
منبع: خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا)