اثر قرآن پژوه غربی با ترجمه شهيد بهشتی

كتاب «تاريخ قرآن» اثر «تئوردور نولدكه» كه سی سال پيش توسط شهيد دكتر محمد بهشتی ترجمه شده بود، توسط مركز تنظيم آثار دكتر بهشتی منتشر می‌شود.

كتاب «تاريخ قرآن» اثر قرآن پژوهانه مستشرق آلمانی كه قريب به ۱۵۰ سال از چاپ و نشر آن می‌گذرد، كتابی است كه پس از اخذ جايزه بزرگ شرق شناسی توانست موج وجريان قرآن پژوهانه عظيمی در جهان غرب برانگيزد، تا جايی كه پس از آن عنوان علم «تاريخ قرآن» در سراسر جهان اسلام به عنوان يكی از علوم قرآنی محسوب شد و همچنين باعث شد كه قرآن پژوهان غربی به پرورش اين موضوع مهم بپردازند.

اين كتاب به حدی اهميت داشت كه كتاب‌های فراوانی درنقد و بررسی آن نگاشته شد تا آنجا كه نولدكه دوباره به فكر بازسازی و بازانگاری آن شد، اما فوت وی باعث شد كه «فرديك شوالی» از شاگردان درجه اول وی به فكر تصحيح و تحشيه آن بربيايد و توانست آن را در هيأت سه جلد در اوائل ۱۹۰۰ به چاپ برساند.

بنابراين كتاب توانست از جمله مراجع و منابع مهم و حتی به نوعی به عنوان مرجع تام مستشرقان و اسلام پژوهان غربی درآيد. البته كتاب خالی از ايرادها و خطاهای تاريخی و منطقی نبود. به طور مثال «نولد كه» بسيار برجنبه تاريخی و بشری بودن قرآن تأكيد می‌كند، تا جايی كه كمتر به وحيانی و آسمانی بودن كتاب نظر می‌افكند. يكی ديگر از شبهات مطرح در كار و بار تحقيق «نولدكه» اثر ديدن قرآن به عنوان ديگر متون بشری است، حتی قرآن را با ابزار و روش‌های معمول متن شناسانه بررسی می‌كند.

مرحوم آيت الله بهشتی جزء اولين گروه اعزامی طلاب حوزه علميه (به فتوای مرحوم بروجردی) بود كه برای آشنايی با علوم غربی و تحصيل در آن جا به آلمان رفت و پس از اتمام تحصيل به سرپرستی مسجد مسلمان (موسسه مسلمانان) در هامبورگ درآمد.

ايشان خارج از اين كه توانست با مبادی فلسفی مغرب زمين آشنايی يابد، با جهد بسيار توانست به جمع بندی آثار غريبان درباره اسلام بپردازد. از آنجا كه «تاريخ قرآن» (نولدكه) از مهمترين آثار تأثيرگذار درباره مطالعات اسلامی بود، ايشان به ضرورت ترجمه كتاب به زبان فارسی پی می‌برد و دست به كار ترجمه آن در سال‌های پيش از انقلاب پرداخت. البته چون در نظر مرحوم بهشتی كتاب با وجود منصفانه بودن، دارای اشكالات محتوايی فراوان بود، ايشان به ضرورت نقد، تحشيه و تقريض بر آن پی بردند و در همان زمان بر برخی از نظرات نولدكه تحشيه و پاورقی زدند.

اين كتاب با وجود گذشت سی سال از ترجمه آن چند صباحی است كه از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز نشر پيدا كرده است، شايد عدم مجوز آن به مواضع (كمی) افراطی مولف برگردد، اما توضيحات مرحوم بهشتی به هر حال می‌تواند برای مخاطب فارسی زبان روشنگر باشد.

انصاف نژاد مدير ترجمه و چاپ كتاب «تاريخ قرآن» مركز تنظيم و چاپ آثار دكتر شهيد بهشتی در گفت‌وگو با «ايكنا» درباره سرنوشت اين كتاب گفت: مرحوم بهشتی مبنای‌ ترجمه خود را تأليف خود «نولدكه» قرار نداد، بلكه مبنای ترجمه كتاب را طبع سه جلدی آن با تصحيح «فردريك شوالی» قرار داد، چرا كه «نولدكه» پس از تأليف كتاب به پاره‌ای از خطاهای خود در هنگام تأليف پی برد كه آن را در سر كلاس و به شاگردان خود (از جمله شوالی) يادآور شد كه البته خود نولدكه فرصت تنقيح آن اشتباه‌ها را نداشت و اين كار به دست شاگرد خود يعنی «شوالی» سپرد.

وی افزود: مرحوم بهشتی البته توانست تنها جلد نخست آن را ترجمه و تنقيح كند، به همين خاطر به دنبال مترجمی بوديم كه هم با قرآن آشنايی داشته باشند و هم با زبان آلمانی، كه پس از چندی فردی را پيدا كرديم كه بناست جلد دوم و سوم آن را ترجمه كند.
انصاف‌نژاد همچنين از چاپ و انتشار جلد اول «تاريخ قرآن» در يك ماه آينده خبر داد.

  منبع : خبرگزاری قرآنی