اینترنت، خوب، بد، زشت(1)
نویسنده: حسن قدیانی
مقدمه
اینترنت سحرآمیزترین واژه عصر ارتباطات درآستانه قرن بیست یكم است. اینترنت این
بزرگراه تاریك و شاهراه اطلاعاتی دروازه ورود به عرصه ای است كه آن را قلمرو« اتصال
مغزها و كامپیوترها » می نامند. اینترنت رایجترین واژه عصر« حرفهای داخل گیومه است
». اصلی ترین پیام این واژه پر رمز و راز « مرگ فاصله ها و مسافتها » است.در این
شاهراههای اطلاعاتی به جای انسان و خودرو اطلاعات یا در واقع بسته های اطلاعاتی با
سرعت زیاد در حركتند.این شاهراهها به تمام خانه ها ، مدارس ، كتابخانه ها و مراكز
تجاری وصل خواهد شدو محیطی جهانی برای ارتباطات سریع به وجود خواهد آورد.
اصطلاح شاهراههای اطلاعاتی برای نخستین بار توسط « ال گور » معاون رییس جمهوری
آمریكا بیان شد. علت این نامگذاری در واقع شباهت آن با پروژه بزرگراههای حمل ونقل
سرتاسری آمریكا در چهل سال قبل بودكه به وسیله پدر همین شخص تدوین شده بودو در آن
دوره تاُثیرزیادی بر اقتصاد آمریكا گذاشته بود. در حال حاضر در آمریكا اعتقاد بر
این است كه این شاهراهها نه تنها بسیاری از مشكلات اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و
آموزشی را حل خواهد كرد بلكه آمریكا را در مقام اول و سروری كشورهای جهان قرار
خواهد داد.
دغدغه های اصلی
1- آیا بزرگراههای اطلاعاتی ، ساختار دانش را تغییر می دهند؟ این پرسش به این
خاطر مطرح است كه وقتی دانش شفاهی در عصر گوتنبرگ به خط تبدیل شد ساختار دانش تغییر
كرد. آیا در عصر انقلاب ارتباطات و دیجیتالی شدن چنین واقعی دوباره تكرار می شود؟
2- اطلاعات اكنون یك كالای گرانقیمت و فروختنی است. به طوریكه فقط ثروتمندان
قادر به خرید آن هستند .آیا این عامل قدرت خرید باعث تغییر محتوای اطلاعات نخواهد
شد؟ آیا فردا فقط اطلاعاتی كه ویژه ثروتمندان است تولید می شود؟ بر سر اطلاعات
عمومی چه خواهد آمد؟
3- فیلمهای پورنوگرافی اكنون در اینترنت موجود است. آیا آنچه در این « روسپی
خانه های الكترونیك » می گذرد اطلاعات است؟ آیا جوخه های فسادی كه اكنون در اینترنت
به دنبال این نوع مطالب هستند، طالب دانش به شمار می آیند؟ و با توجه به تعاملی
بودن این بزرگراهها ، تكلیف بچه های كه وارد اینترنت می شوند چیست؟ آیا كـانون
خـانواده به این ترتیب در امـان می ماند؟
4- این بزرگراهها ضربه پذیر هستند و علت اینكه دولتها اطلاعات خود را در آنها
جاری نمی كنند مساله ضربه پذیری است. چه كسی باید قوانین آنرا وضع كند؟
5- مشخص شده است آمریكا با ریزپردازنده ای بنام Clipper Chip كه در كامپیوترها و
تلفن ها كار گذاشته شده ، تماس های مردم آمریكا را كنترل می كند. تكلیف آمریكایی ها
و كسانی كه بـا آنها از طریق بـزرگراهها تماس می گیرند چیست؟ و چه كسانی تبعات ایـن
استراق سمع را میپذیرد؟
6- مخالفان دولتها ( چریكهای چیاپاس، انقلابیون چچن و ... ) از طریق اینترنت جنگ
الكترونیك پارتیزانی به را انداخته اند. آیا دولتهایی كه داعیه جریان آزاد اطلاعات
را دارند، این وضع را تحمل می كنند؟.
7- بزهكاری در اینترنت ریشه دوانده است. پلیس آمریكا معترف است كه بزهكاران در
این بزرگراهها از پلیس جلو افتاده اند. كدام تمهیدات و كدام قوانین ، گره ماجرا را
خواهد گشود؟
8- فاشیستها ، نئونازیها ، ضد سیاهان و ... خلاصه نژاد پرستان هم در كنار
بزرگراههای اطلاعاتی اردو زدهاند. چه كسی جرئت عبور دارد؟
به نظر می رسد اینترنت این آخرین برگ انقلاب ارتباطات چه در 1969 كه فرزند جنگ
آنارشیست بود و چه حالا كه چند دهه از عمرش می گذرد ، هنوز ناشناخته مانده است.
اینترنت به مثابهتبلور روح انقلاب ارتباطات اگر چه از مرگ فاصله ها خبر می دهد اما
هنوز با چهره ای مرموز اجازه نزدیك شدن به خود را نمی دهد . دشوار است كه در عصر
مرگ فاصله ها ، مجبور به فاصله گرفتن باشید.
تاریخچه اینترنت ، فرزند آنارشیست جنگ سرد
اینترنت این بزرگراه مرعوب كننده در پنتاگون ( وزارت دفاع آمریكا ) متولد شد.
نام دوران كودكی اینترنت آرپانت (ARPANET) بود كه در بدو تولد یعنی در سال 1969 بر
آن نهاده شد. آرپانت به عنوان شالوده اصلی اینترنت بر آن بود تا خود را به شبكه های
رادیویی و ماهواره ای وقت و همچنین به كامپوتر های دیگر متصل كند و كار پژوهشهای
مربوط به وزارت دفاع آمریكا را با سرعت و كیفیت بهتر به انجام برساند . این پژوهشها
و پروژها كه در آرپانت دنبال می شد غالبا در خـدمت میلیتاریسم كـاخ سفید بود و به
ایـن ترتیب آن چه امـروز بـه اینترنت انـجامیده،تـونـل محرمانه ای بوده است كه
محققان ، كارشناسان و آكادمیسین های آمریكا از آن عبور می كردند . در حقیقت آرپانت
یا همان اینترنت جوان ، خط تماس الكترونیك و محرمانه دست اندركاران وزارت دفاع
آمریكا و پژوهشگران بوده است. آرپانت به این نیت متولد شد كه به كارشناسان نظامی و
كامپیوترها كمك كند تا طرحهای نظامی را به پیش ببرند و در سراسر آمریكا از تجارب و
منابع یكدیگر بهره مند شوند. آن چه امروز به نام پست الكترونیك ( E-mail ) مطرح شده
و یكی از خدمات رایج اینترنت محسوب می گردد، محصول همان دوران تماس كارشناسان نظامی
و كامپیوتر ها در آرپانت است.باید به این گفته افزود كه پیشرفتهای تكنولوژیك
اینترنت عملا مدیون همان نیازهای میلیتاریستی كاخ سفید بوده است. به ویژه آنكه
پیامهایی كه رد و بدل می شده از جنبه امنیتی باید كاملا تجزیه و به مجاری و مقاصد
مختلف ارسال می شده تا در صورتی كه هر یك از مجاری ارسال پیامها ، به هر علتی مسدود
می شد ویا ضربه می دید ، راههای دیگر باز مانده باشد.
اینترنت تاسال 1983 كمتر از پانصد كامپیوتر میزبان ( Host Computer) داشت و این
كامپیوتر ها عمدتا در آزمایشگاههای نظامی و بخشهای كامپیوتری آمریكا قرار داشت، اما
چهار سال بعد در سال 1978 اینترنت در صدها دانشگاه و آزمایشگاه پژوهشی ، صاحب 28
هزار كامپیوتر میزبان شد.كه در حال حاضر این رقم به بیش از 100 میلیون رسیده است و
روز به روز بر تعداد آن افزوده می شود و تخمین زده می شود كه روزانه 7000 استفاده
كننده دیگر نیز به این جمع افزوده شوند و تا سال 2010 تعداد مشتركین به یك میلیارد
نفر می رسد.
امـا اتفاق دیـگری بـاعث شد كـه اینترنت پـوسته نظامی و دانشگاهی خود را بشكافد
بروز پدیده « مولتی مدیا » (Multi Media ) یا همان رسانه چند كاره بود. استفاده از
نرم افزارهای خاص به استفاده كنندگان از اینترنت امكان داد تا به طور همزمان از
تصویر ، صدا و نوشتار استفاده كنند.
كاری كه قبلا متصور نبود . قبلا خط از رسانه نوشاری می آمد، صدا از رسانه های
شنیداری و تصویر از رسانه های دیداری . اما حال همه اینها از طریق یك سیستم قابل
دریافت بود.- در واقع كاربران این شبكه كه از پروتكل (http )برای ارتباط استفاده می
كنند در حال گسترش روز افزون می باشد.به بیان دیگر اكنون بزرگترین سرمایه گذاریها
در گسترش وب جهانی و ورود كارگزاران و كاربران اطلاعات و رسانه ها به این شبكه می
باشد. این توسعه به حدی است كه جنبه های دیگر اینترنت را تحت تاًثیر قـرار داده
واكنون وقتی صحبت از اینترنت می شود منظور همان وب جهانی (WWW ) می باشد.- در كنار
این تولیدكنندگان كامپیوترهای شخصی (PC)به این فكر افتادند تا از اینترنت بهره
برداری تجاری كنند. آنها وارد میدان سیمكشی و اتصال كامپیوترها شدند و پست
الكترونیك را برای شركت و دفترهای مختلف فراهم ساختند.این كار كه در حقیقت به اتصال
كامپیوترهای شخصی به یكدیگر انجامید « شبكه منطقه محلی » ( LAN)نام گرفت.این شبكه
به كاربران امكان می دهد تا در یك محدوده جغرافیایی خاص به تماس با یكدیگر
بپردازند.
پیدایش شبكه منطقه محلی پایان كار نبود و « شبكه منطقه وسیع » (WAN) هم پا به
عرصه نهاد.این شبكه به كاربران امكان می دهد تا در یك محدوده وسیع جغرافیایی، مثل
دولت با دولت و یا كشوری با كشور دیگر ارتباط برقرار كنند.و به این ترتیب اینترنت
پس از فتح دنیای آكادمیك به پیشروی در جهان تـجارت پـرداخت.اكنون دیـگر رشد
انفجارآمیز اینترنت نه یك تب و گـرایش بی انگیزه بلكه عملا محصول یك بازار آزاد
دیجیتال است.
با این همه ، اینترنت كه اكنون امكان تلفن زدن، ویدئو دیدن، استفاده از انواع
اطلاعات، گوش دادن به برنامه های رادیویی، انجام خرید و اجرای آموزش را از طریق یك
سیم را فراهم آورده ، هنوز به بزرگراه اطلاعاتی تبدیل نشده است. عده ای بر این
باورند كه ابر بزرگراه اطلاعاتی واقعی نه فقط باید شبكه های كامپیوتری بلكه هر نوع
ارتباط مخابراتی دیگر اعم از تلفن، بی سیم و ماهواره را هم برقرار سازد و سرعت آن
نیز بسیار بالاتر از سرعت كنونی اینترنت باشد.
سرویسهای اینترنت
میزبانها یا كارگزاران اطلاعاتی در اینترنت خدمات گوناگونی ارایه می كنند اما
شاید بتوان این خدمات را بطور كلی در موارد زیر طبقه بندی كرد:
1 - پست الكترونیك(E-mail) :
این سرویس برای مبادله نامه ها و پیامها بین كاربران این شبكه می باشد.به این
ترتیب كه هر كاربر دارای جعبه پستی رایانه ای با آدرس و مشخصات خاص خود می باشدكه
پیامها و نامهای مربوط به او در آن ذخیره می گردد.
2- كنترل رایانه از راه دور( Tel net ) :
این خدمات برای اتصال و راهبری یك رایانه از راه دور می باشد.اشخاصی
مانند:سرپرستان و رؤسای شركتها و سازمانها می توانند به این وسیله مدیریت و سرپرستی
خود را از راه دور اعمال كنند.نوع دیگر استفاده از این خدمات می تواند استفاده از
توان عملیاتی یك رایانه قوی برای محاسبات و پردازشهای حجیم و پیچیده اطلاعات می
باشد.
3- انقال پرونده ( FTP) :
اطلاعات در شبكه های رایانه ای به صورت فایلها یا پرونده های مختلف ذخیره شده
اند. برای انتقال این پرونده ها به رایانه خود احتیاج به پروتكلی به نام( FTP) می
باشد كه با آن می توان هر گونه پرونده را ارسال یا دریافت نمود.
4- انجمنها و گروههای مختلف :
هم اكنون در اینترنت تقریباً در تمامی موضوعات مورد علاقه بشری انجمن های شكل
گرفته كه از طرق این شبكه می توان در انخمنها و گروههای همفكر و دارای علایق مشترك
عضو شدوبه همفكری ومبادله اطلاعات پرداخت.
5- كنفرانس از راه دور (Tel conference ) :
در این مكان این امكان وجود دارد كه چند كاربر در زمان واحد و از راه دور به گفت
و گو بپردازند.با این وسیله دیگر نیازی به برقراری جلسات پرخرج وهزینه وحضور فیزیكی
افراد برای برقراری یك جلسه وجود ندارد.
6- شبكه خبری (Usenet) :
این سرویس به روزنامه ها و مجلاتی مربوط می شود كه به طور الكترونیك قابل دسترسی
اند. این شبكه آمیزه ای از گروههای خبری است كه بر اساس موضوع طبقه بندی می شوند.
7- و بطور كلی بهره گیری از اینترنت در رشته های مختلف علمی ، فنی ، پزشكی ،
اقتصادی ، تبلیغ كالا ، بازاریابی ، فروش كالا ، خرید ، دریافت و پرداخت وجه ،
آموزش و تحقیقات ، كتابخانه ، فكس . تلفن و...
اینترنت و رسانه ها
صفت عمده رسانه های ارتباط جمعی،توده ای بودن آنهاست. باتوجه به ویژگیهای خاص
ارتباط در اینترنت به نظر می رسد دوره این رسانه در حال اتمام می باشد. ویژگی خاص
اینترنت تعاملی یا اینتراكتیو (Interactive ) بودن فرآیند ارتباط می باشد. بنابراین
دیگر جایی برای جریان یكطرفه اطلاعات از رسانه های ارتباط جمعی باقی نمی ماند.
تافلر معتقد است رسانه های همگانی (در كشورهای صنعتی) در حالی كه به اوج قدرت رسیده
اند بناگاه از مسند قدرت مطلق به زیر كشانده می شوند.
اگر رسانه را طبق تعریف كانال و محیط انتقال پیام بدانیم، اینترنت خود یك رسانه
است. رسانه های سنتی با آمدن اینترنت از نظر كیفی دچار تغییرات شدیدی خواهند شد كه
در مواردی شاید شاهد پایان عمر یك رسانه باشیم.كه در زیر به برخی از آنها اشاره می
گردد.
كتاب
بحث كتابهای الكترونیكی مدتهاست كه در علم اطلاع رسانی بحث روز می باشدبسیاری
براین عقیده اند كه در آینده كتاب به شكل امروزی آن وجود نخواهد داشت و كتابها به
صورت اطلاعات دیجیتال ذخیره شده در كامپیوتر در خواهد آمد كه در آن محیط شبكه نیز
كاربر خوتهد توانست بخشی یا تمام یك كتاب را منتقل كند. در این صورت احتمالاً هر
نویسنده یی خود ناشر كتاب خود خواهد بودو میتوان با وصل شدن به سرور (Server) آن
نویسنده از وی آخرین نسخه كتابش را در خواست كرد . چیزی كه بسیار سریع و ایده آل
خواهد بود و از دردسرها و هزینه های حروف چینی ، چاپ ، توزیع ، فروش و ... خبری
نخواهد بود.
مطبوعات
در آینده زمانی را كه مطلبی را از یك جریده مشاهده می كنیم می توانیم متن آن را
به شكل صدا گوش دهیم و تصویر آن را در صورت تمایل به صورت متحرك ببینیم. در واقع
مطبوعات و جراید ضمن گردآوری اطلاعات در حوزه موضوع مربوط به خود ارتباط تنگاتنگی
با بانكهای اطلاعاتی دیگر خواهند داشت.یعنی مطبوعات یك محیط چند رسانه یی (Multi
Media) برای انتقال اطلاعات خواهند بود كه در صورت تمایل نسخه چاپی از آن تهیه كرد
و به شكل سنتی مطالعه كرد.
رادیو
ویژگی اصلی رادیو این است كه فقط با یكی از حواس پنجگانه در ارتباط است و
بنابراین می توان همراه با گوش دادن به آن به فعالیت دیگری نیز پرداخت.همانند رسانه
های دیگر جریان یكسویه اطلاعات در این رسانه نیز از بین خواهد رفت و استفاده كننده
خواهد توانست متون مربوط به موضوع دلخواه خود یا موسیقی مطلوب خود را انتخاب كرده و
به آن گوش دهد. به خاطر این كاركرد و با تعریف جدیدو قابلیت انعطاف در مورد سفارشی
بودن می توان گفت این رسانه یا رسانه صوتی به این زودی ها از بین نخواهد رفت.
تلویزیون
همانطور كه در مورد رادیو گفته شد عصر پخش یكسویه اطلاعات به علت فعال شدن مخاطب
در حال از بین رفتن می باشد .استفاده كننده خود اطلاعات دلخواه خود را از میان
اطلاعات بیشمار انتخاب و دریافت خواهد كرد. در اینترنت دیگر این بیننده است كه
تعیین می كند چه پخش شود وحتی در زمان پخش به صورت همزمان (Online) می تواند نظر
خود را اعلام كندو در نحوه پخش آن تاُثیر بگذارد.
سینما
به نظر می رسد رسانه یی كه كمترین تاُثیر را از اینترنت خواهد پذیرفت سینما
خواهد بود سینما بخاطر ویژگیهای خاص خود تنها رسانه ای است كه مستقل خواهد ماند.
گرچه تكنیكهای صدا و تصویر در حال توسعه روزافزون می باشد امابه هر موجودیت سینما و
عمل سینما رفتن باقی خواهد ماند.
تاُثیرات اجتماعی اینترنت
اینترنت می تواند بر تمامی جنبه های مختلف بشری تاُثیرگذار باشدو در ایـن بین می
توان به جنبه های اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی و آموزشی اشاره كرد.كـه بـه اختصار به
بـرخی از آنها می پردازیم
الف: اقتصاد
با انتقال كار به خانه ها كه به سرعت در حال گسترش می باشد ساختار اداری
سازمانها بشدت دستخوش تحول خواهد شدكه این مساُله منجر به كم شدن رفت و آمدها و
كاهش مصرف انرژی و در نتیجه آن كاهش آلودگی هوا خواهد شد.
با افزایش و انعطاف در ساعات كاری قطعاً بهرهوری كار بالا خواهد رفت اما به نظر
می رسد قوانین و آیین نامه های كنترل كار در خانه به راحتی تدوین شدنی نیست و مسائل
زیادی در این زمینه وجود خواهد داشت . در زمینه های دیگر حذف پول فعلی و گسترش پول
اعتباری الكترونیكی و گردش سریعتر و راحت تر پول، رواج نرم افزار هایی كه در آن
پروتكلهایی برای ثبت سفارش و انتقال اعتبار وجود دارد. تجارت را تحت تاُثیر قرار
خواهد داد و سهم تجارت جهانی از این تاُثیر بیشتر خواهد بود.
ب : سیاست
بیشترین تاُثیر سیاسی اینترنت را می توان كاهش اقتدار دولتهای مستبد و توتالیتر
دانست. این دولتها معمولاً از طریق محدود كردن اطلاعات حكومت می كنند. جریان آزاد
اطلاعات حق حاكمیت دولتها برای مرزهای خود را تضعیف كرده و نادیده می گیرد زیرا
اینترنت مرزی نمی شناسدبویژه مرزهای سیاسی به همین دلیل است كه حكومتهای ایدئولوژیك
و تمامیت طلب سعی در انحصار ، كنترل و محدود كردن اینترنت دارند و اصولاً هیچ علاقه
ای به گسترش و توسعه آن ندارند و سرمایه گذاری خاصی را در این زمینه انجام نمی دهند
.
از جنبه های دیگر تاُثیر اینترنت بر ساختار سیاسی كشور را می توان در تنوع
مشاركت مردم در حكومت در آینده دید. شكی نیست كه مشاركت سنتی به صورت انتخاب
نمایندگان برای مدت محدود یا ساختار پارلمانی تحت تاُثیر قرار خواهد گرفت . به
عنوان مثال تمام یا بخشی از مردم كه به صورت تصادفی انتخاب می شوند می توانند در
ساعات خاصی و از كامپیوتر شخصی خود به طور مستقیم در تصمیم گیریها و یا بخش خاصی از
تصمیم گیریها به طور فعال اظهار نظر كرده و مؤثر باشند. افزایش تبادل اطلاعات و
آزادی آن قطعاً باعث گسترش مردمسالاری خواهد شد.
ج : فرهنگ
واگرایی فرهنگی : بطور حتم اینترنت به خاطرتنوع وسیع كاربران ، باعث واگرایی
فرهنگی خواهد شد . برخلاف نظر عده ای كه معتقدند اینترنت باعث سلطه فرهنگی غرب بركل
جهان خواهد شد و جهان یكدستی و یكنواختی فرهنگی و به خصوص از نوع غربی(آمریكایی) آن
پیدا خواهد كرد ، به علت تنوع فرهنگی جوامع مختلف و امكان نشر آزادانه عناصر فرهنگی
، فرهنگهای منطقه ای حفظ خواهد شد. حتی سلطه زبان انگلیسی بر اینترنت نیز دلیلی
برای سلطه فرهنگی نمی تواند باشد.
گسترش مسائل غیر اخلاقی : جنبه دیگر تاُثیر اینترنت بر فرهنگ اشاعه مسائل غیر
اخلاقی ، تصاویر مستهجن و دیگر مطالب و اطلاعات مضر و منحرف كننده بصورت آزاد می
باشد كه خود اهمیت بسیاری را در غرب بویژه در بحثهای اجتماعی اینترنت به خود اختصاص
داده و دولتها به طور جدی در حال تصویب قوانینی هستند كه نشر هر گونه مسائل غیر
اخلاقی را در اینترنت ممنوع كنند. بدیهی است كه حساسیت بیشتر در این مورد مربوط به
كودكان و نوجوانان می باشد كه در برابر این مسائل آسیب پذیرتر می باشند،كه ما در
این مورد در بخش دیگری بطور مفصل صحبت خواهیم كرد.
نقض حریم زندگی خصوصی : بزرگراههای اطلاعاتی نه تنها حق حاكمیت ملی را نقض كرده
اند بلكه به حریم خصوصی افراد نیز وارد شده و از طریق انواع بانكهای اطلاعاتی ،
مالی ، بیمه ، ثبت احوال ، پرسنلی و ... خصوصی ترین اطلاعات مربوط به افرادرا مورد
دسترسی قرار داده اند.
واقیعت مجازی (Virtual Reality): در واقعیت مجازی شخص با گذاشتن كلاه مخصوص بر
سر و قرار گرفتن در جعبه ای خاص و متحرك از دنیای واقعی بیرونی خارج می شود و بطور
مجازی وارد دنیای می گردد كه از طریق دو صفحه نمایشگر كوچك و به شكل سه بعدی در
درون كلاه به او نمایش داده می شود .دنیایی كه به طرز ماهرانه ای شبیه سازی شده و
سعی می شود با حركتهای طبیعی مكان متحرك تمام تجربیات و احساسهای شخص به طرز طیبعی
بروز كنند. واضح است كه این پدیده ابتدا بر سرگرمیهای انسان و سپس در آموزش و دیگر
جنبه های زندگی تاُثیر زیادی خواهد گذاشت.
منبع: ایرنا،7/3/84
