گفتار بزرگان مذاهب چهارگانه پيرامون زيارت قبر پيامبر
بزرگوار اسلام
بزرگان مذاهب اربعه درباره زيارت قبر پيامبر بزرگوار اسلام،
گفتار فراوانى دارند كه ما از مجموعه آنها چهل گفته را ذيلا مى آورديم:
1- ابو عبد الله حسين بن حسن حليمى جرجانى شافعى، متوفى در
سال 403 ه در كتاب " المنهاج فى شعب الايمان " بعد از ذكر مقدارى از امور
مربوطه به تعظيم پيامبر اكرم، گفته است: " اما امروز از بزرگداشت آن حضرت زيارت
آن بزرگوار است ".
2- ابو الحسن احمد بن محمد محاملى شافعى، متوفى در سال 425
ه در " التجريد " گفته است: " براى حاجى بعد از فراغت از مكه مستحب است قبر
پيامبر اكرم را زيارت كند ".
3- قاضى ابو الطيب طاهر بن عبد الله طبرى، متوفى در سال 450
ه گفته است: " بعد از فراغت از حج و عمره مستحب است پيامبر اكرم زيارت كند ".
4- قاضى القضاه ابو الحسن ماوردى، متوفى در سال 450 ه در "
الاحكام السلطانيه " صفحه 105 گفته است: " هنگامى كه كاروان حج از مكه مراجعت
مى كند خوب است آنان را از راه مدينه عبور دهد تا قبر پيامبر اكرم را زيارت
كنند و ميان زيارت خانه خدا و زيارت قبر پيامبر اكرم بخاطر احترام و شكر گذارى
از زحماتش، جمع نمايند و اين اگر از واجبات حج نباشد از مستحبات و عبادت نيكوى
حاجيان است ".
و او در " الحاوى " گفته است: " اما زيارت قبر پيامبر اكرم
مستحب و مامور به است ".
5- عبد الحق بن محمد صقيلى، متوفى در سال 466 ه در كتابش
"تهذيب الطالب" از شيخ ابى عمران مالكى نقل كرده كه گفته است: " مالك كراهت
داشت كه گفته شود: ما قبر پيامبر را زيارت كرديم، زيرا زيارت چيزى است كه مى
شود انجام داد و مى شود ترك نمود، اما زيارت قبر پيامبر اكرم واجب است ".
عبد الحق مى گويد: " منظور مالك از اينكه زيارت قبر پيامبر
اكرم واجب است، اين است كه از سنن واجبه است " در " المدخل جلد 1 صفحه 256 "
گفته شده: منظور وجوب سنن موكده است.
6- ابو اسحاق ابراهيم بن محمد شيرازى فقيه شافعى، متوفى در
سال 476 ه در " المهذب " گفته است: " زيارت كردن قبر پيامبر اكرم مستحب است ".
7- ابو الخطاب محفوظ بن احمد كلودانى فقيه بغدادى حنبلى،
متوفى در سال 510 ه در كتاب " الهدايه " گفته است: " هنگامى كه حاجى از حج
فراغت پيدا كرد، برايش مستحب است كه قبر پيامبر اكرم و مصاحبانش را زيارت نمايد
".
8- قاضى عياض مالكى، متوفى در سال 544 ه در " الشفاء " گفته
است: " و زيارت قبر پيامبر اكرم سنت مورد اتفاق همه مسلمين و داراى فضيلت مورد
ترغيب است ".
آنگاه مقدارى از احاديث باب را نقل كرده، سپس اضافه مى كند
كه اسحاق بن ابراهيم فقيه، گفته است: " از چيزهائى كه همواره از شان حاجى بوده
زيارت كردن در مدينه و تصميم بر انجام امور زير بوده است: نماز خواندن در مسجد
پيامبر اكرم و تبرك به ديدن روضه مباركه و منبر و قبر و محل جلوس و موضع دست ها
و پاهاى مبارك پيامبر اكرم و ستونى كه به آن تكيه مى داده و جائى كه جبرئيل بر
وى نازل مى شده و مشاهده زحمات افرادى از صحابه و پيشوايان اسلام كه آن را
تعمير كرده و اعمالى در آن انجام داده اند و عبرت گرفتن از همه آنها و..."
9- ابن هبيره، متوفى در سال 560 ه در كتاب " اتفاق الائمه "
گفته است: مالك و شافعى و ابو حنيفه و احمد ابن حنبل خداى رحمتشان كند، همگى
اتفاق دارند كه: زيارت پيامبر اكرم مستحب است "المدخل تاليف ابن الحاج جلد 1
صفحه256".
10- حافظ ابن جوزى حنبلى، متوفى در سال 597 ه در كتابش "
مثير الغرام الساكن الى اشرف الاماكن " درباره زيارت قبر پيامبر اكرم بابى
منعقد كرده و در حديث ابن عمر و انس ياد شده در احاديث باب را نقل كرده است.
11- ابو محمد عبد الكريم بن عطا الله مالكى، متوفى در سال
612 ه در مناسكش گفته است: " هنگامى كه حج و عمره ات به طريق شرعى اتيان شد،
ديگر چيزى جز رفتن به مسجد رسول خدا براى درود فرستادن بر او و دعا كردن در
برابرش و سلام بر مصاحبانش و رفتن به بقيع و زيارت قبور صحابه و تابعان و نماز
در مسجد پيامبر اكرم باقى نمى ماند و كسى كه قدرت بر اين كار دارد آن را ترك
نكند.
12- ابو عبد الله محمد بن عبد الله بن حسين سامرى حنبلى،
معروف به ابن ابى سنينه، متوفى در سال 616 ه در كتاب " المستوعب " باب زيارت
قبر پيامبر اكرم گفته است: هنگامى كه به سوى مدينه مى رود مستحب است كه براى
دخول در آن غسل كند، آنگاه آداب زيارت و چگونگى درود و دعا و وداع را ذكر كرده
است.
13- شيخ موفق الدين عبد الله بن احمد بن قدامه مقدسى حنبلى،
متوفى در سال 620 ه در كتابش " المغنى " گفته است: زيارت قبر پيامبر اكرم "ص"
مستحب است. آنگاه دو حديث ابن عمر و ابى هريره را از طريق دارقطنى و احمد ذكر
كرده است.
14- محيى الدين نووى شافعى، متوفى حدود سال 677 ه در "
المنهاج " كه در حاشيه شرح آن " المغنى " جلد 1 صفحه 494 چاپ شده گفته است: "
بعد از فراغت از حج مستحب است آب زمزم بنوشد و قبر پيامبر اكرم را زيارت نمايد
".
15- نجم الدين ابن حمدان حنبلى، متوفى در سال 695 ه در "
الرعايه الكبرى فى الفروع الحنبليه " گفته است: و براى كسى كه از اعمال حج
فراغت پيدا كرد مستحب است: قبر پيامبر اكرم و مصاحبانش را زيارت كند و اين كار
را چه قبل از فراغت از حج و چه بعد از آن مى تواند انجام دهد.
16- قاضى حسين در كتاب " الشفاء " مى گويد: هنگامى كه از حج
فراغت حاصل كرد، مستحب است در " ملتزم " توقف كند و دعا كند، آنگاه از آب زمزم
بنوشد، سپس به مدينه بيايد و قبر پيامبر اكرم را زيارت نمايد.
17- قاضى ابو العباس احمد سروجى حنفى، متوفى در سال 71. ه
در " الغايه " مى گويد: " حاجيان و عمره كنندگان و قتيكه از مكه مراجعت مى كنند
مى بايد به سوى مدينه به خاطر قبر پيامبر اكرم حركت كنند، زيرا آن از بهترين
اعمال است ".
18- امام ابن الحاج محمد بن محمد عبد رى قيروانى مالكى،
متوفى در سال 737 ه در " المدخل " در فصل زيارت قبور جلد 1 صفحه 257 مى گويد: "
اما بزرگداشت مقام انبياء عليهم السلام، كنار قبورشان به اين است كه: زائر از
راه دور و نزديك تصميم زيارت آنان مى گيرد و به سوى قبور آنان مى شتابد، وقتى
كه كنار قبور آنان قرار گرفت، سعى كند كه با ادب و احترام و خضوع و خشوع باشد،
و بكوشد با حضور قلب و چشم دل آنان را ببيند. چون آنان نه كهنه مى شود و نه
تغيير مى كنند، آنگاه خداى را چنانكه هست سپاس بگذارد، سپس بر آنان درود بفرستد
و براى اصحاب و تابعانش طلب خشنودى و ترحم كند، پس از آن وسيله آنها به خدا در
مورد قضاء حوائج و آمرزش گناهانش توسل جويد، و بداند كه خواسته هايش برآورده
خواهد شد چون آنان در گشوده خدايند و سنت خدا بر اين جارى شده كه حوائج را به
دست آنان و به وسيله آنان بر آورد.
و هر كسى از وصول به قبور آنان، عاجز باشد مى تواند از دور
بر آنها سلام فرستاده و نيازمندى هايش را از قبيل: بخشش گناهان، پوشش عيوب و بر
آوردن حاجاتش را ذكر كند، زيرا آنان بزرگوار و كريمند و هيچ گاه كريمان كسانى
را كه از آنها سوال كنند و توسل جويند و سويشان روند و پناه برند محروم نخواهد
كرد. و اين در مورد زيارت و توسل به همه پيامبران است.
آنگاه فرموده است: و اما در مورد زيارت آقاى اولين و آخرين
پيامبر عزيز ما صلوات الله و سلامه عليه آنچه كه درباره ديگر پيامبران گفتيم
بايد خيلى بيشتر رعايت گردد، يعنى با ادب و احترام و خضوع و خشوع بيشتر باشد،
زيرا او شفيعى است كه شفاعتش رد نمى شود و كسى كه رو سوى او كند و به بارگاه او
نازل شود و از او كمك بگيرد و به از پناه برد، محروم نمى گردد، زيرا او قطب
دائره كمال و عروس آفرينش است.
تا اينكه مى گويد: كسى كه به او توسل جويد و يا از او كمك
بخواهد و يا حوائجش را از او طلب كند، همان طور كه تجربه نشان داده محروم
نخواهد شد، در صورت كه آداب كلى زيارت در مورد او به نحو احسن رعايت گردد و لذا
علماء ما - كه رحمت خدا بر آنها باد - گفته اند: شخص زائر بايد توجه داشته باشد
كه در برابر رسول خدا همانند دوران حياتش قرار دارد، زيرا فرقى ميان حيات و و
ممات او نيست يعنى: همانطور كه در زمان حياتش امتش را مى ديده و از حال و نيات
و مقاصدشان آگاه بوده در زمان مماتش نيز چنان است.
تا اينكه مى گويد: " توسل به رسول خدا محل پائين گذاشتن
بارهاى سنگين و ريزش گناهان و خطاها است، زيرا كه بركت شفاعت آن حضرت و عظمت آن
پيش خدا چنان است كه ديگر براى گناه عظمتى نمى ماند، چون او از همه چيز اعظم
است، پس به كسى كه او را زيارت كرده است بشارت ده و كسى كه او را زيارت نكرده
بايد با شفاعتش به خدا پناه ببرد.
خذايا ما را به احترامى كه او پيشت دارد از شفاعتش محروم
مفرما، امين يا رب العالمين و كسى كه خلاف اين عقيده را داشته باشد او محروم
است. آيا او گفته خدا را نشنيده است كه فرموده است:
و لو انهم اذ ظلموا انفسهم جاووك فاستغفروا الله و استغفر
لهم الرسول لوجدوا الله توابا رحيما. "
اگر آنان هنگامى كه به خود ظلم كرده پيشت آمده است خدا طلب
مغفرت كنند و پيامبر نيز بر ايشان درخواست بخشش نمايد، هر آينه خدا را توبه
پذير و بخشنده خواهند يافت "
پس كسى كه در برابر او ايستاد و به خدا توسل جست خدا را
توبه پذير و بخشنده خواهد يافت، زيرا خدا منزه از خلف وعده است در صورتى كه خدا
وعده داده است توبه كسى را كه در برابرش ايستاده و طلب مغفرت كرده است بپذيرد و
اين حقيقتى است جز منكر دين و معاند خدا و رسول، در آن شك نمى كند پناه مى بريم
به خدا از محروميت.
19- شيخ تقى الدين سبكى شافعى، متوفى در سال 756 ه كتاب
جامعى درباره زيارت پيامبر بزرگوار اسلام در 187 صفحه تاليف كرده، آن را " شفاء
السقام فى زياره خير الانام " ناميده است.
اين كتاب در پاسخ ابن تيميه نوشته شده، مولف، بسيارى از
احاديث مربوطه را در آن آورده است. آنگاه فصلى را اختصاص به نصوص گفتار علماء
مذاهب چهارگانه در مورد استحباب زيارت قبر پيغمبر و اينكه آن مورد اتفاق همه
مسلمين است داده است.
او در صفحه 48 مى گويد: " نيازى به تتبع كلمات اصحاب در اين
مورد
با علم به اتفاق آنان و همه علماء نداريم " حنفى ها گفته
اند: زيارت قبر پيامبر اكرم از فضل مستحبات بلكه نزديك به واجبات است و از
كسانى كه به اين حقيقت تصريح كرده اند: ابو منصور محمد بن مكرم كرمانى است در
مناسكش و عبد الله بن محمود بن بلدحى در شرح مختار، و ابى الليث سمرقندى در
فتاواش در باب اداء حج.
و در صفحه 59 گفته است: " چگونه درباره يكى از گذشتگان تصور
مى شود كه زيارت پيامبر اكرم را منع كرده باشد در صورتى كه آنان به اتفاق،
زيارت ساير مردگان را جائز مى دانند و به زودى احاديث و آثارى كه درباره زيارت
آنان رسيده نقل خواهيم كرد ".
او در صفحه 61 از قاضى عياض و ابى زكريا نووى، اجماع علماء
و مسلمين را در مورد استحباب زيارت نقل كرده است و در صفحه 63 گفته است: " وقتى
كه زيارت قبر غير رسول خدا مستحب باشد زيارت قبر او به خاطر حقانيت و وجوب
تعظيمش اولى خواهد بود.
اگر گفته شود فرق ميان آن دو اين است كه: ديگران به خاطر
احتياجشان با طلب مغفرت زيارت مى شوند چنانكه رسول خدا درباره اهل قبور بقيع
چنين كرده است اما پيامبر اكرم از اينكه برايش طلب مغفرت شود بى نياز است در
پاسخ بايد گفت: زيارت پيامبر اكرم به خاطر تعظيم و تبرك به اوست و براى اينست
كه با دورد و سلام ما بر او رحمت خدا شامل حال ما گردد چنانكه ما مامور به درود
و سلام فرستادن بر او و درخواست وسيله و غير آن از چيزهائى كه بدون درخواست ما
برايش حاصل است هستيم، ليكن پيامبر اكرم ما را به اين كار ارشاد كرده تا با دعا
كردنمان براى او مشمول عنايات و رحمت خدا كه براى اين كار مقرر فرموده است
گرديم.
اگر گفته شود: در زيارت ديگران، مانعى از جهت مورد پرستش
قرار گرفتن وجود ندارد اما در مورد زيارت قبر پيامبر اكرم بيم آن مى رود كه كم
كم مورد پرستش قرار گيرد، در پاسخ اين جهت امتياز نيز گفته مى شود: اين بيان به
قدرى نادرست است كه آدمى را مى لرزاند و اگر بيم گمراهى جهال نبود آن را ذكر
نمى كرديم و اگر آن را بپذيريم بايد ادله شرعى را كه دلالت بر استحباب زيارت
قبر پيامبر اكرم مى كرده با اين گونه خيالات فاسده ترك كنيم در صورتى كه چنين
كارى ترك ادله شرعى بدون دليل است.
آخر چگونه ممكن است عموم قول پيامبر اكرم را كه فرموده: "
قبور را زيارت كنيد " با چنين خيال واهى تخصيص زد و يا گفته آن حضرت را: " كسى
مرا زيارت كند شفاعتم براى او واجب است " بدون دليل ترك كرد و بر خلاف اجماع
مسلمين رفتار نمود؟
البته زيارت كردن قبور غير اين است كه آنها محل سجده و مورد
پرستش قرار گيرند كه قطعا حرام است و لذا صحابه پيامبر اكرم جدا از آن احرازى
مى كردند چون در اسلام از آن نهى شده است و ما هيچ گاه حق نداريم از ناحيه خود
احكامى وضع كنيم و شريك خدا در دين در امورى كه خدا اجازه نداده است باشيم.
پس كسى كه زيارت قبر پيغمبر اكرم را منع كرده، در دين،
احكام جديدى آورده كه خداوند نفرموده است و اين خود بندگى غير خدا است و كسى كه
خدا گمراهش كند ديگر كسى نمى تواند هدايتش نمايد، و كسى كه تعظيم و تكريم مشروع
پيامبر اكرم را بخيال احترام به خدا ترك كند، به خدا دروغ بسته و حق رسالت را
ضايع كرده است، چنانكه كسى افراط در تكريم پيامبران كند و آنان را از مرز
انسانيت گذرانده به مقام الوهيت برساند بر آنان دروغ بسته و حق الهى را تضييع
كرده است، پس عدالت حفظ دستور خدا در هر دو مرحله است و در زيارت مشروع پيامبر
محذور و مانعى وجود ندارد ".
او در صفحات 87 - 75 فصلى در مورد اينكه سفر براى زيارت قبر
پيامبر اكرم سبب نزديكى به خدا است، منعقد كرده و بطور مفصل درباره آن بحث كرده
آن را از نظر كتاب و سنت و اجماع و قياس اثبات نموده است
و از كتاب با اين آيه: " اگر آنان هنگامى كه به خود ستم
كرده اند پيشت آمده از خدا طلب مغفرت كنند، و پيامبر نيز بر ايشان درخواست بخشش
نمايد، هر آينه خدا را توبه پذير و بخشنده خواهند يافت " استدلال كرده است با
اين بيان كه: زائر در كمال خضوع و طلب آمرزش كنار قبرش قرار مى گيرد، او هم كه
زنده و مرده اش فرق نمى كند، طبعا برايش طلب مغفرت خواهد كرد و اين همان سبب
نزديك به خدا است كه گفتيم.
و از سنت با عموم گفته پيامبر اكرم " هر كسى مرا زيارت كند
" و صريح صحيحه ابن سكن: " كسى كه به عنوان زيارتم بيايد وهيچ كارى جز زيارتم
او را مشغول ندارد و رفتن پيامبر اكرم براى زيارت قبور " وقتى كه رفتن به جاى
نزديك باشد از راه دور نيز جائز خواهد بود، و در روايات صحيحه آمده كه آن حضرت
به دستور خدا و براى تعليم عايشه چگونه بر مردگان درود بفرستد به قبرستان بقيع
به عنوان زيارت رفته و همچنين به زيارت شهداء "احد" رفته است.
سپس گفته است: " چهارم اجماع است كه همه مسلمين اتفاق بر
اين كار داشته اند، زيرا مردم همواره در هر سال بعد از انجام مراسم حج براى
زيارت آن حضرت متوجه مدينه مى شدند و بعضى پيش از انجام مراسم به مدينه مى
رفتند و اين حقيقتى است كه ما و گذشتگانمان آن را ديده و علما، از اعصار پيش بر
ايمان نقل كرده اند چنانكه در باب سوم گفتيم ".
و اين حقيقتى است كه در آن شكى نيست و همه به سوى قبر
پيامبر اكرم اگر چه در مسيرشان نبوده، مى شتافتند و تحمل رنج سفر و درودى راه و
مخارج سنگين را مى نموده اند و معتقد بودند كه اين كار يك عمل عبادى و سبب
نزديكى به خدا است.
و اتفاق همه مسلمين از صدر اسلام تاكنون از علماء و
شايستكان و ديگران بر اين اثر محال است كه خطاء و اشتباه باشد در صورتيكه آنان
به سر چشمه اسلام نزديكتر بودند و اين كار را بعنوان تقرب به خدا انجام مى
دادند و اگر كسى توفيق بر انجام آن پيدا نمى كرد اظهار تاسف مى كرد و آرزوى مى
كرد كه بعدا چنين توفيقى نصيبش گردد. و كسى كه ادعا كند كه همه مسلمين از صدر
اسلام تاكنون اشتباه مى كرده اند خود اشتباه كار است.
20- زين الدين ابو بكر بن حسين عمر قريشى عثمان مصرى مراغى،
متوفى در سال 816 ه در " تحقيق النصره فى تاريخ دار الهجره " گفته است: "
شايسته است هر مسلمانى معتقد باشد كه زيارت كردن پيامبر اكرم سبب نزديكى بزركى
به خدا است.
و دليل اين مطلب، احاديث زيادى است كه در اين زمينه وارده
شده است و همچنين آيه شريفه: " و لو انهم اذ ظلموا انفسهم جائوك فاستغفرو الله
و استغفر لهم الرسول.. " زيرا تعظيم او با مرك از بين نمى رود و گفته نشود كه:
طلب مغفرت پيامبر اكرم براى آنان تنها در حال حيات بوده و زيارت چنين نيست، چون
همانطور كه بعضى از بزرگان محققين گفته اند: آيه دلالت مى كند بر اينكه توبه
پذيرى و بخشش خدا در اين مورد به سه چيز وابسته است: آمدن آنان خدمت پيامبر،
طلب مغفرت كرد نشان، طلب مغفرت كردن رسول خدا بر ايشان.
فرض اين است كه طلب مغفرت كردن پيامبر اكرم، براى جميع
مومنان طبق آيه شريفه: و استغفر لذنبك و للمومنين و المومنات ": " براى آمرزش
گناهت و گناه مردان و زنان با ايمان طلب مغفرت كن " حاصل است وقتى كه آمدن
مومنان و طلب آمرزش آنان نيز حاصل گردد در اين صورت هر سه عامل پذيرش توبه و
بخشش پروردگار حاصل خواهد بود.
21- سيد نور الدين سمهودى، متوفى در سال 911 خ در " وفاء
الوفاء " جلد 2 صفحه 412 بعد از ذكر احاديت باب گفته است: و اما اجماع، تمام
علماء اتفاق دارند كه زيارت قبور براى مردان مستحب است، چنانكه نووى گفته است،
بلكه ظاهريه، حكم به وجوب كرده اند.
و درباره زنان اختلاف نموده، اما زيارت قبر پيغمبر "ص" طبق
ادله خاصه چنانكه گذشت امتياز خاصى دارد.
سبكى گفته است: " براى همين جهت است كه مى گويم، در مورد
زيارت قبر پيامبر اكرم فرقى ميان زنان و مردان نيست "
جمال الريمى در " التقفيه " گفته است: از محل خلاف، قبر
پيامبر اكرم و همراهانش استثناء شده است، زيرا زيارت آنان بدون گفتگو براى زنان
مستحب است چنانكه گفتار فقهاء درباره حج: براى كسى كه حج كرده مستحب است قبر
پيامبر اكرم را زيارت كند " شامل آناننيز مى شود. "
روى اين حساب، استحباب زيارت مصاحبان رسول خدا امرى اتفاقى
است و " دمنهورى " بزرگ به اين حقيقت تصريح كرده و بر آنها اضافه نموده است:
قبور اولياء و صالحين و شهداء را، آنكاه درباره اينكه مسافرت به خاطر زيارت.
همانند خود زيارت سبب تقرب به خدا است، مفصل بحث كرده است.
22- حافظ ابو العباس قسطلانى مصرى، متوفى 923 ه در "
المواهب اللدنيه " فصل دوم درباره زيارت قبر شريف پيغمبر و مسجدش گفته است: "
بدان زيارت قبر شريف پيغمبر از بزرگترين عوامل تقرب به خدا و اميدوار ترين
طاعات و راه به سوى بالاترين درجات است. و هر كس غير اين عقيده داشته باشد از
جرگه اسلام بيرون است و با خدا و پيامبر و عموم بزرگان علماء مخالفت كرده است.
بعضى از مالكى ها، مانند ابو عمران الفاسى، چنانكه در "
المدخل " از " تهذيب الطالب " عبد الحق آمده است، به طور مطلق حكم به وجوب كرده
اند.
او گفته است: شايد منظورش از آن، وجوب سنن موكده است. قاضى
عياض مى گويد: آن از سنت هاى مورد اتفاق مسلمين و فضيلت مورد ترغيب است، انگاه
مقدارى از احاديث وارده درباره زيارت پيامبر اكرم را آورده، سپس گفته است: "
تمام مسلمان ها بر استحباب آن اتفاق دارند چنانكه نووى گفته و طاهريه آن را
واجب دانسته اند.
پس زيارت قبر پيامبر اكرم، چنانكه گذشت به طور عموم و خصوص
مطلوب است و زيارت قبور يك نوع تعظيم به شمار مى رود و تعظيم رسول خدا واجب
است، لذا برخى از علماء گفته اند: در زيارت پيامبر ميان زن ها و مردها فرقى
نيست، گرچه مورد اجماع بر استحباب زيارت قبور، تنها مردها است و در زن ها مساله
خلافى است. مشهور تر در مذهب شافعى كراهت است.
ابن حبيب مالكى مى گويد: زيارت قبر پيامبر اكرم و نماز در
مسجدش را ترك مكن، زيرا چنان مطلوب است كه هيچ كس از آن بى نياز نيست.
و سزاوار است كسى كه تصميم زيارت قبر پيامبر اكرم را دارد،
نيت زيارت مسجد شريف و نماز در آن را نيز داشته باشد، زيرا آن يكى از سه مسجدى
است كه شايسته است براى انجام فرائض به سوى آنها شتافت و مسجد النبى پيش مالك
از همه آنها برتر است و غير از اين سه مسجد چنين فضيلتى را ندارند چون در شرع
وارد نشده و قياس هم در اين مورد جائز نيست، زيرا شرافت مكان با نص صريح دانسته
مى شود، و نص تنها در مورد مساجد سه گانه است مه غير آنها.
و از عمر بن عبد العزيز آمده است كه: افرادى را به مدينه مى
فرستاد تا سلامش را به پيامبر اكرم برسانند.
پس مسافرت به سوى قبر پيامبر اكرم، طبق عموم ادله، موجب
تقرب به خدا است و كسى كه نذر كرده باشد بر او واجب خواهد بود چنانكه " ابن كج
" از اصحاب ما، به آن جزم كرده است و عبارتش اين است: " هنگامى كه نذر كند
زيارت قبر را پيغمبر بدون اختلاف بايد به آن وفا كند.
تا اينكه مى گويد: براى شيخ تقى الدين ابن تيميه، در اين
مورد كلام زشت عجيبى است كه مى گويد: نبايد مردم براى زيارت قبر پيامبر اكرم
بروند.
اين عمل نه تنها مايه تقرب نيست، بلكه مايه دورى از رحمت
خدا است شيخ تقى الدين سبكى در " شفاء السقام " اين عقيده غلط را رد كرده و دل
هاى مومنان را شفا بخشيده است.
23- شيخ الاسلام ابو يحيى زكريا انصارى شافعى متوفى در سال
925 ه در " اسنى المطالب " شرح " روض الطالب " تاليف شرف الدين اسماعيل ابن
مقرى يمنى جلد 1 صفحه 501 درباره چيزى كه براى حج كننده مستحب است مى گويد: "
سپس قبر پيامبر اكرم را زيارت مى كند و بر او و همراهانش در مدينه منوره درود
مى فرستد " آنگاه مقدارى از ادله استحباب زيارت و آداب آن را بيان كرده است. 24
24- ابن حجر هيثمى مكى شافعى، متوفى در سال 973 ه در كتابش
" الجوهر المنظم فى زياره القبر المكرم " صفحه 12 چاپ سال 1279 ه در مصر بعد از
استدلال بر مشروعيت زيارت قبر پيامبر اكرم با دلائل زياد، گفته است: يكى از آن
دلائل اجماع است.
اگر بگوئى چگونه ادعاى اجماع بر مشروعيت زيارت و سفر به
خاطر آن مى كنى، در صورتيكه ابن تيميه از متاخرين حنبلى ها منكر مشروعيت تمام
آنچه كه گفته شده، هست چنانكه سبكى خطش را در اين مورد مشاهده كرده است؟ و ابن
تيميه براى اثبات نظريه خود، دلائلى اقامه كرده كه گوش از شنيدن آنها ناراحت و
طبع تنفر دارد، بلكه او پنداشته است: سفر براى آن به اجماع علماء حرام است و
نماز در آن نبايد قصر شود و تمام احاديث وارده اين باب ساختگى است و بعضى از هم
مذهبانش بعد از او نيز از وى پيروى كرده اند.
در پاسخ بايد گفت: ابن تيميه كيست كه در امور مذهبى به او و
گفته اش توجه و اعتماد شود؟ و آبا او غير آن است كه جمعى از بزرگان هذهب، گفتار
فاسد و دلائل بى اساسش را تعقيب نموده زشتى اوهام و افكار پليدش را آشكار نموده
اند؟
چنانكه " عز بن جماعه " درباره اش گفته است: " او بنده اى
است كه خدا او را گمراه كرده و به او لباس خوارى و ذلت پوشانده و در اثر كثرت
دروغ و افتراء او را در پستى و محرمان جاى داده است.
و شيخ الاسلام و عالم انام كه همه بر جلالت مقام و اجتهاد و
صلاح و پيشوائيش اتفاق دارند يعنى آقاى سبكى كه خدا روحش را مقدم و ضريحش را
منور فرمايد، و در صدد پاسخگوئى معتقدات فاسدش بر آمده و كتاب مستقلى در اين
باره نگاشته و با بهترين و منطقى ترين و روشنترين دلائل راه صواب را نشان داده
است.
آنگاه گفته است: آنچه كه از ابن تيميه نقل شده اگر چه لغزش
جبران ناپذير است و مصيبتى است كه همواره آثار شومش باقى است، اما خيلى شگفت -
انگيز است، ويرا هواى نفس و شيطانيش چنان بر او چيره شده كه وادارش نموده به
سوى اسلام و پاسدارانش تير اندازى نمايد بيچاره نفهميده است كه زشت ترين معايب
را آورده است، زيرا در بسيارى از مسائل، با اجماع علماء مخالفت كرده و اعتراضات
سخيف مشهورى نسبت به پيشوايان مذهب مخصوصا خلفاء راشدين نموده است تا جائى كه
نسبت به خدا نسبتهاى ناروا داده براى او جهت و جسم قائل شده است و به كسانى كه
اعتقاد به مذهبش نداشته نسبت گمراهى داده است.
و بالاخره علماء عصرش، عليه او قيام كرده حكومت را ملزم
نمودند كه: يا او را بكشد يا حبسش نمايد. حكومت نيز او را به زندان افكند و در
آنجا مرد، و اين بدعت ها خاموش گرديد و گمراهى ها از بين رفت.
آنگاه پيروانش به ياريش شتافتند، اما خداوند نگذاشت آنان سر
بلند كنند و شخصيت و قدرتى به دست آورند، بلكه: " ذلت و مسكنت به نام آنان ثبت
شده و به خاطر گناه و عداوتشان به خشم خدا گرفتار شده اند. " 25- شيخ محمد خطيب
شربينى، متوفى در سال 977 ه در " مغنى المحتاج " جلد 1 صفحه 357 گفته است: "
مورد بحث اين قوال "زيارت قبور براى زنان مستحب است يا مباح يا مكروه و يا
حرام" در غير از زيارت قبر پيامبر اكرم است، اما زيارت قبر آن حضرت از بزرگترين
عوامل تقرب به خدا براى مردان و زنان است.
" دمنهورى " قبور ديگر انبياء و صالحان و شهيدان را نيز به
او ملحق كرده و ظاهرا هم حق با اوست، اما " اذرعى " گفته است از پيشينيان كسى
را نديدم كه چنين عقيده اى داشته باشند. " ابن شبهه " گفته است: اگر اين حرف
صحيح باشد، پس زيارت قبر پدر و مادر و برادر و خواهر و ديگران از فاميل ها نيز
بايد جائز باشد، زيرا اينان به صله رحم از صالحان اولى هستند، ولى بهتر عدم
الحاق اينان به آنان است به خاطر آن دليلى كه براى كراهت قبلا ذكر كرديم.
و در صفحه 494 همان كتاب بعد از بيان استحباب زيارت قبر
پيامبر اكرم و نقل مقدارى از ادله آن مى گويد: منظور اين نيست كه استحباب زيارت
قبر پيغمبر اكرم اختصاص به حاجى دارد، خير، چنانكه گذشت اين عمل مطلقا مستحب
است قبل از حج و عمره و چه بعد از آن و يا بدون مراسم حج و عمره و اينكه مصنف
آن را بعد از فراغ از حج آورده به خاطر شدت استحباب اين عمل براى حاجيان است به
دو دليل: اول اينكه غالبا حاجيان از راه دور براى انجام مراسم حج مى آيند، وقتى
كه نزديك مدينه مى آيند زشت است كه زيارت نكرده برگردن. دوم به خاطر فرموده خود
آن حضرت است. " هر كس حج كند و مرا زيارت نكند به من جفا كرده است " كه ابن عدى
آن را در كامل و غيره آورده است و اين حديث دلالت مى كند كه زيارت قبر پيامبر
اكرم براى حاجى از ديگران مستحب تر است و حكم عمره كننده در شدت استحباب همانند
حج كننده است ".
26- شيخ زين الدين عبد الرووف مناوى، متوفى در سال 1031 ه
در شرح الجامع الصغير جلد 6 صفحه 140 گفته است: و زيارت قبر پيامبر اكرم از
كمالات حج است، بلكه زيارت آن نزد صوفيه فرض است و به نظر آنها مهاجرت به سوى
قبر آن حضرت همانند تشرف در حال حيات اوست.
حكيم گفته است زيارت قبر مصطفى صلوات الله و سلامه عليه
مهاجرت بيچارگان است كه به سويش مهاجرت مى كنند و او را مرده يابند و بر مى
گردند، پس سزاوار است آنان را محروم نكند، بلكه بر ايشان شفاعت را به خاطر
احترام زيارتشان پاداش قرار دهد.
او در شرح حديث " من زار قبرى وجبت له شفاعتى، گفته است:
اثر زيارت. يا مرگ با اسلام است براى هر زائر؟ و يا شفاعت مخصوصى است براى زائر
بيش از شفاعت عموميش براى همگان؟
اينكه فرموده است: " شفاعتم " در اين اضافه شرافتى است كه
در ديگر شفاعت ها از قبيل شفاعت فرشتگان و خواص اولياء چنان شرافت نيست و شخص
پيامبر از زائر شفاعت مى كند و اين يك نوع تعظيم متقابل است براى جبران عوض
اخلاص زائر.
27- شيخ حسن بن عماد شرنبلانى، در مراقى الفلاح بامداد
الفتاح " فصلى درباره زيارت قبر پيامبر اكرم نگاشته و در آن فرموده است: "
زيارت قبر پيامبر اسلام از برترين عوامل تقرب به خدا و نيكوترين مستحبات است كه
از لحاظ درجه نزديك به واجبات است، زيرا پيامبر اكرم مردم را به آن تحريص
فرموده و مبالغه در استحباب آن كرده است.
او گفته است: " هر كس گشايشى در كارش باشد و مرا زيارت نكند
به من جفا كرده است - هر كس مرا زيارت كند شفاعتم براى او واجب است - هر كس بعد
از مرگ زيارتم كند همانند آن است كه در حياتم زيارتم كرده باشد و.. "
و از چيزهائى كه پيش همه دانشمندان مسلم است اين است كه
رسول خدا هم اكنون زنده و روزى بگير و بهره رسانند به همه پناهندگان و بندگان
است نهايت آنكه پرده ها مانع ديدن مقامات عاليه اوست و چون مى بينم كه بيشتر
مردم از اداء حق زيارت آن حضرت غافل هستند و جزئيات و كليات مربوط به زيارت را
نمى دانند از اين رو تصميم گرفتم بعد از احكام مناسك حج مقدارى از آداب زيارت
را نيز ذكر كنم تا فائده كتاب تمام باشد.
آنگاه مقدار زيادى از آداب زائر و زيارت را چنانكه خواهد
آمد بيان كرده است.
28- قاضى القضاه شهاب الدين خفاجى حنفى مصرى، متوفى در سال
1069 ه در شرح الشفاء جلد 3 صفحه 566 گفته است: " بدان كه اين حديث "حديث شد
رحال به سوى مساجد" ابن تيميه و هم مذهبانش مثل ابن قيم را وارد به آن گفتار
زشت و كفر آميز كرده تا جائى كه او را تكفير نموده اند و سبكى كتاب مستقلى در
رد عقائد سخيفش نوشته است.
عقيده و اين بوده كه نبايد قبر اكرم را زيارت كرد و شد رحال
به سوى آن نمود در صورتى كه گفته شده: " افراد نجيب به سوى قبر پيامبر اكرم كه
حقا مهبط وحى است مى شتابند و در آن جا حاجات و اميدها بر آورده مى شود ".
او پنداشته است كه با اين گفتارش از توحيد حمايت مى كند در
صورتى كه گفته هايش شايسته ذكر نيست و آنها از عاقلى صادر نمى شود تا چه رسد به
- شخص فاضلى خدا از سر تقصيرش در گذرد.
و اما اينكه رسول خدا فرموده است: لا تتخذوا قبرى عيدا: "
قبرم را عيد قرار ندهيد " منظور يا اين است: " با هيئت خاصى در روز معين كنار
قبرم جمع نشويد و يا اين كه: " در سال تنها يك روز زيارتم نكنيد بلكه هرچه بشتر
زيارتم
نمائيد ".
و اما اگر منظور نهى از زيارت باشد، آن هم مربوط به حال
مخصوصى است يعنى: زيارتم را همانند عيد در جمع شدن گرد آن و آرايش كردن پيش آن
و نظائر اينها كه در عيدها در جمع انجام مى گيرد، قرار ندهيد، بلكه تنها به
خاطر زيارت و دعا و سلام به آنجا برويد و آنگاه بر گرديد.
و در صفحه 577 در شرح حديث فوق گفته است: " يعنى قبرم را
همانند عيد در جمع شدن مردم گرد آن قرار ندهيد " و تاويل حديث قبلا گفته شد و
تذكر داديم كه اين حديث نمى تواند دليل بر گفته ابن تيميه و ديگران باشد، زيرا
اجماع امت بر خلاف او ايجاب مى كند كه را بر خلاف آنچه كه او فهميد است تفسير
نمائيم چون كه او فهميده است روى انگيزه شيطانى بوده است.
29- شيخ عبد الرحمن شيخ زاده، متوفى در سال 1087 ه در "
مجمع الانهر فى شرح ملتقى الابحر " جلد 1 صفحه 157 گفته است: از نيكو ترين
مستحبات كه نزديك به واجبات است زيارت قبر پيامبر بزرگوار، حضرت محمد صلى الله
عليه است كه آن حضرت مردم را ترغيب به اين كار فرموده و با عبارتى از قبيل: "
من زار قبرى " مبالغه در استحباب آن فرموده است.
او بعد از نقل شش حديث، در مورد زيارت، چنين ادامه مى دهد:
اگر حج او واجب باشد بهترين است در صورتى كه مدينه در مسيرش قرار ندارد اول
مراسم حج را انجام دهد آنگاه اقدام به زيارت قبر پيامبر اكرم كند و هنگامى كه
قصد زيارت آن مى كند شايسته است كه با آن نيت زيارت مسجد النبى را نيز بنمايد.
او بعد از اين بسيارى از آداب زيارت را بيان كرده است.
30- شيخ محمد بن على محمد حصنى، معروف به علاء الدين حصكفى
حنفى مفتى دمشق، متوفى در سال 1088 ه در الدر المختار فى شرح تنوير الابصار "
در آخر كتاب حج گفته است: زيارت قبر پيامبر اكرم مستحب است، بلكه گفته شده:
براى كسى كه گشايشى در كارش هست واجب است.
و اگر حج او واجب باشد و مدينه در مسيرش نباشد ابتداء مراسم
حج را انجام دهد و در صورت استحباب مخير است و اگر در مسيرش باشد قطعا اول قبر
پيامبر اكرم را زيارت كند و با آن نيت زيارت مسجد را نيز داشته باشد.
31- ابو عبد الله محمد بن عبد الباقى زرقانى مالكى مصرى،
متوفى در سال 1122 ه در " شرح المواهب " جلد 8 صفحه 299 گفته است: در زمان
بزرگان از صحابه، زيارت آن حضرت مشهور و معروف بوده است.
هنگامى كه عمر بن خطاب با مردم بيت المقدس مصالحه كرد " كعب
الاحبار " پيش او آمد و اسلام آورد و اظهار خورسندى كرد و عمر به او
گفت: آيا
ميل دارى كه با من به مدينه بيائى و قبر پيامبر اسلام را زيارت كرده از آنها
بهره مند گردى؟ گفت آرى.
32- ابو الحسن سندى محمد بن عبد الهادى حنفى، متوفى در سال
1138 ه در " شرح سنن ابن ماجه " جلد 2 صفحه 268 گفته است كه " دميرى " گفته
است: زيارت قبر پيامبر اكرم از برترين طاعات و بزرگترين عامل تقرب به خدا است،
چنانكه خود آن حضرت فرموده است: " كسى كه قبرم را زيارت كند شفاعتم براى او فرض
است " اين حديث را دارقطنى و ديگران نقل كرده و عبد الحق آن را صحيح دانسته
است.
و نيز گفته است: " كسى به عنوان زيارت پيشم بيايد و جز
زيارتم حاجت ديگرى نداشته باشد به عهده من است كه روز قيامت از او شفاعت نمايم
" گروهى از حافظان حديث مانند ابو على ابن السكن، در كتابش موسوم به " سنن
الصحاح " آن را نقل كرده اند و اين دو امامند كه اين دو حديث را صحيح دانسته و
در دو " صحيح " خود آن را آورده اند و گفتار آنان از كسانى كه آن را مورد طعن
قرار داده اند اولى است. 33- شيخ محمد بن على شوكانى، متوفى در سال 1250 ه در "
نيل الاوطار " جلد 4 صفحه 324 گفته است: گفتار اهل علم درباره زيارت پيامبر
اكرم مختلف است، اكثريت معتقدند كه: آن مستحب است و بعضى از مالكى ها و ظاهريه
معتقدند كه: واجب است و حنفى ها مى گويند كه نزديك به واجب است و ابن تيميه
حنبلى كه از احقاد مصنف و معروف به شيخ الاسلام است معتقد به عدم مشروعيت آن
است.
آنگاه درباره اين اقوال به طور مفصل بحث كرده تا اينكه مى
گويد: كسى كه معتقد به مشروعيت آن است نيز استدلال كرده است: همواره در تمام
اعصار و قرون روش مسلمانانى كه تصميم حج داشته اند با همه اختلافات مذهبى و
منطقه اى اين بوده كه به خاطر زيارت قبر پيامبر اكرم، به مدينه موزه مى رفتند و
آن را زيارت مى كردند و اين عمل را از افضل اعمال مى دانستند و از هيج كسى نقل
نشده كه آن را بر آنان عيب بگيرند، پس اين كار پيش همه مسلمين در همه اعصار و
قرون نيكو و پسنديده بوده است.
34- شيخ محمد امين ابن عابدين، متوفى در سال 1253 ه در " رد
المحتار على الدر المختار " جلد 2 صفحه 263 گفته است: زيارت قبر پيامبر اكرم،
به اتفاق همه مسلمين مستحب است تا اينكه مى گويد: آيا زيارت قبر پيغمبر براى
زنان نيز مستحب است؟ چنانكه بعضى از علماء تصريح كرده اند: صحيح اين است كه با
شروطش مستحب است.
اما صحيح تر در مذهب ما چنانكه كرخى و ديگران تصريح كرده
اند: اين است كه: رخصت زيارت قبور براى مردان و زنان بدون اشكال ثابت است.
و اما طبق قول غير اصح به دليل اطلاق گفتار اصحاب، زيارت
قبور براى زنان نيز مستحب خواهد بود، بلكه گفته شده كه زيارت قبر پيامبر اكرم
واجب است. اين نظريه را در شرح اللباب آورده و گفته است: چنانكه در " الدره
المضيه فى الزياره المصطفويه " بيان كرده ام. و نيز خير الرملى در حاشيه "
المنح " از ابن حجر نقل كرده و گفته است: من اين نظر را تاييد مى كنم.
آرى عبارت " لباب " و " فتح " و شرح مختار چنين است كه:
زيارت در صورت گشايشى در زندگى نزديك به وجوب است.
تا اينكه مى گويد: " ابن الهمام " گفته است: اولى پيش اين
بنده ضعيف اين است كه زائر نيتش تنها براى زيارت قبر پيامبر اكرم باشد. بعد
وقتى كه به آنجا رفت زيارت مسجد را قصد كند يا آنكه از خدا بخواهد به او توفيق
دهد دوباره با نيت مستقل به زيارت مسجد نائل آيد و اين كار تعظيم بيشترى به
رسول خدا است و اين معنى با ظاهر فرموده پيامبر اكرم: من جائنى زائرا لا تعلمه
حاجه الا زيارتى كان حقا على ان اكون شفيعا له يوم القيامه: " كسى به عنوان
زيارت پيشم بيايد و نظرى جز زيارتم نداشته باشد بر من كه در قيامت از او شفاعت
نمايم " نيز موافق است.
" رحمتى " عارف " ملا جامى " نقل كرده است: كه او زيارت قبر
پيامبر اكرم را از عمل حج جدا كرده است تا آنكه مقصدى غير از زيارت قبر رسول
خدا در سفر نداشته باشد.
و آنگاه حديث: " لا تشد الرحال الا لثلاثه مساجد " را نقل
كرده و گفته است: معنى آن چنان كه در احياء العلوم آمده چنين است جزء براى
زيارت اين سه مسجد "مسجد الحرام - مسجد الاقصى - مسجد النبى" نبايد سفر كرد،
زيرا تنها در اين مساجد فضيلت بيشتر است و گرنه ديگر مساجد با هم مساوى هستند.
بنابر اين، حديث، سفر كردن براى غير مساجد را از قبيل: صله
رحم، فرا گرفتن دانش، زيارت مشاهد مشرفه مثل قبر پيغمبر اسلام - قبر ابراهيم
خليل و سائر ائمه را نفى نمى كند، چون در صدر نفى آنها نبوده تنها زيارت مساجد
را نفيا و اثباتا شامل است.
35- شيخ محمد بن سيد درويش الحوت البيروتى، متوفى در سال
1276 ه در حاشيه " حسن الاثر " صفحه 246 گفته است: زيارت پيامبر اكرم چيز
مطلوبى است چون او واسطه ميان خالق و خلق است و زيارت او بعد از وفاتش همانند
مهاجرت بسوى او در حال حياتش مى باشد.
و كسى كه آن را انكار كند يا آن را بطور كلى انكار مى كند
اشتباه چنين كسى بسيار بزرگ و آشكار است و اگر انكار از اعمال ابلهانه برخى از
نادانان است البته بايد حقيقت به آنها تفهيم شود.
36- شيخ ابراهيم باجورى شافعى، متوفى در سال 1277 ه در
حاشيه اش بر شرح " ابن الغزى " بر متن شيخ ابى شجاع در فقه شافعى جلد 1 صفحه
347 گفته است: زيارت قبر پيامبر اكرم براى همه حتى غير از كسانيكه حج و عمره
انجام مى دهند مستحب است، و كسى كه تصميم دارد به مدينه به خاطر زيارت قبر
پيامبر اكرم برود مستحب است بين راه سلام و درود زياد بر حضرتش بفرستد و اين
كار را هنگامى كه مدينه و درختانش را مى بيند افزايش دهد و از خدا بخواهد كه آن
را از وى پذيرفته و از آن بهره مندش فرمايد، آنگاه مقدارى زيادى از آداب زيارت
و الفاظ آن را ذكر كرده است.
37- شيخ حسن عدوى حمزاوى شافعى، متوفى در سال 1303 ه خاتمه
اى در كتابش " كنز المطالب " صفحه 239 - 179 براى زيارت قبر پيامبر اكرم قرار
داده و در آن به طور تفصيل درباره آن بحث كرده و مطلوبيت آن را از نظر كتاب و
سنت و اجماع و قياس به ثبوت رسانده و درباره سفر كردن به سوى قبر آن حضرت بسط
كلام داده و مقدارى از آداب زائر و زيارت را بيان كرده است.
او در صفحه 195 همان كتاب، بعد از نقل مقدارى از احاديث
وارده درباره اينكه پيامبر اكرم سلام زائرش را مى شنود و جوابش را مى دهد، گفته
است: هنگامى كه اين را دانستى، اين حقيقت را فهميدى كه پاسخ دادن آن حضرت به
سلام زائر حقيقتى است كه در آن شكى نيست، خلافت در اين كه آيا او به سلام غير
زائر پاسخ مى دهد يا نه؟
و اين حقيقت، فضيلت ديگرى براى زائرين آن حضرت است، پس
خداوند براى آنان ميان شنيدن آن حضرت صداى زائرين را پاسخ دادن به آنها جمع
فرموده است على هذا كسى كه اين دو فصيلت را درك كرده، كجا از زيارتش كوتاهى
خواهد كرد بخدا قسم جز كسى كه محروم از خيرات است در صورت گشيايش، تاخير در
زيارت آن بزرگوار نخواهد كرد خداوند ما را در زمره محرومان و طردشدگان از رحمت
واسعه اش قرار ندهد.
و از اين احاديث نيز دانسته شده كه، آن بزرگوار، همواره
زنده است زيرا محال عادى است كه جهان از سلام فرستنده بر او خالى گردد، پس ما
ايمان داريم كه او زنده روزى خوار است و بدنش را زمين نمى خورد و به اجماع
مسلمين بدن سائر انبياء نيز چنين است.
38- سيد محمد بن عبد الله جردانى دمياطى شافعى، متوفى 1307
ه در مصباح الظلام جلد 2 صفحه 145 گفته است: " براى زائر قبر پيامبر اكرم ده
كرامت است: 1 - بالاترين مراتب به او داده مى شود 2 - به بالاترين مطالب نائل
مى گردد 3 - حوائجش بر آورده مى شود 4 - مواهبى به او بذل مى گردد 5 - از
ناگوارهاى در امان خواهد بود 6 - از عيبها پاك خواهد شد 7 - مصيبت ها بر او
آسان خواهد گرديد 8 - ناگوارى هايش پايان خواهد پذيرفت 9 - عاقبتش نيكو خواهد
گرديد 10 - مشمول رحمت پروردگار مشارق و مغارب خواهد بود.
و چه نيكو گفته شده است: گوارا باد براى كسى كه بهترين
انسان ها را زيارت كرده است كه با اين عمل، گناهانش ريخته مى شود، زيرا كسى كه
به زيارتش برود سعادت برايش تضمين شده و گناهان سنگينش به آسانى فرو مى ريزد. "
كوتاه سخن اينكه: زيارت قبر پيامبر اكرم از بزرگترين طاعات
و برترين عبادات است تا جائيكه بعضى گفته اند: زيارت آن حضرت واجب است، پس
سزاوار است كه در انجام آن كوشا باشند و از سرپيچى در انجام آن در صورت قدرت
مخصوصا بعد از حجه الاسلام، خوددارى ننمايد، زيرا او حق بزرگى بر امتش دارد و
هرگاه كسى از راه بسيار دور با سر و يا چشمش به زيارتش برود كاملا حقش را اداء
نكرده است، خداوند از ناحيه مسلمين به او كاملترين جزاها را عنايت فرمايد اينست
كه گفته اند:
" كسى را كه دوست دارى زيارتش كن، اگر چه خانه اش با تو
فاصله زيادى داشته، خاك و سنگ هاى فراوانى ميان تو و او حائل باشد هيچ گاه دورى
راه ترا از زيارتش باز ندارد، زيرا دوست دارنده براى كسى كه مى خواهدش، زيارت
كننده است ".
و براى كسى كه قصد مدينه را دارد وظايفى است آنگاه به طور
تفصيل در باره آداب زيارت بحث كرده و سلام كردن بر خليفه اول و دوم و زيارت
كردن فاطمه زهرا سلام الله عليها و اهل بقيع و مزارهاى مشهور را كه در حدود سى
موضوع هست نقل نموده است.
39- شيخ عبد الباسط بن شيخ على فاخورى، مفتى بيروت در "
الكفايه لذوى العنايه " صفحه 125 گفته است: فصل دوازدهم در زيارت پيامبر اكرم
است كه مطلوب و محبوب و مستحب موكدا است.
و زيارت قبر رسول خدا همانند زمان حياتش مستحب است، زيرا او
در حجره اش زنده است و جواب سلام زائران را مى دهد و اين كار از بهترين كارها و
مهمترين عوامل تقرب به خدا و برترين اعمال و پاكترين عبادت است كه خود آن حضرت
فرموده است: " هر كس قبرك را زيارت كند شفاعتم براى او واجب خواهد بود. " و
معنى وجوب در اين حديث اين است كه با وعده راست كه قطعا واقع خواهد شد، شفاعتم
ثابت است، و در هر وقت مى شود او را زيارت كرد اما بعد از اتمام حج بهتر است، و
لازم است بر كسى كه مى خواهد زيارتش كند از همه گناهان و اعمالى كه بر خلاف سنت
آن حضرت است، توبه نمايد.
آنگاه مقدارى زيادى از آداب زيارت و زيارت اولى كه بعدا
خواهد آمد آورده و گفته است: كسيكه عاجز از حفظ اين است اكتفاء به بعضى از آن
نمايد كه كمترين آن " السلام عليك يا رسول الله " است.
آنگاه زيارت شيخين را ذكر كرده تا اينكه مى گويد: مستحب است
تبرك به اسطوانه هائى كه براى آنها فضيلت و شرافت است و آنها هشت عدد هستند:
اسطوانه محل نماز رسول خدا، اسطوانه عايشه كه به آن ستون " قرعه " مى گويند،
اسطوانه توبه كه محل اعتكاف رسول خدا بوده است، اسطوانه سرير، اسطوانه على رضى
الله عنه، اسطوانه وفود، اسطوانه جبرئيل و اسطوانه تهجد.
40- شيخ عبد المعطى سقا در " الارشادات السنيه " صفحه 260
گفته است " هنگامى كه حاجى يا عمره كننده خواست از مكه برگردد شايسته است كه به
مدينه برود تا از نعمت زيارت پيامبر اسلام برخوردار گردد زيرا اين عمل از
بزرگترين عوامل تقرب به خدا و بهترين طاعات و نافع ترين كوشش ها است، اما اين
شايستگى اختصاص به كسى كه به مكه براى انجام مراسم حج و عمره رفته است ندارد
نهايت آنكه براى او مطلوب تر است بهترين است كه زيارت در صورتى كه وقت، وسعت
داشته باشد بر عمل حج مقدم شود زيرا چه بسا ممكن است مانعى پيش آيد. و روايات
زيادى درباره فضيلت زيارت پيامبر اكرم وارد شده و از آن جمله است: " كسى كه
قبرم را زيارت كند شفاعتم براى او واجب خواهد بود."
و سزاوار است كه مردم عند القدره و الاستطاعه از انجام اين
وظيفه مخصوصا بعد از حجه الاسلام كوتاهى ننمايند، زيرا حق رسول خدا بر امتش فوق
العاده زياد است و نيز سزاوار است كسى كه مى خواهد به زيارتش برود در بين راه
درود و تحيت فراوان بر حضرتش بفرستد و هنگامى كه به مدينه رسيد غسل كند سپس
وضوء بگيرد يا در صورت عذر تيمم نمايد. آنگاه مقدار زيادى از آداب زيارت و
الفاظ مخصوص آن را نسبت به رسول خدا و شيخين بيان كرده است.
41- شيخ محمد زاهد كوثرى در " تكمله السيف الصقيل " صفحه
156 گفته است: احاديث درباره زيارت پيامبر اكرم فوق العاده زياد است كه حافظ
صلاح الدين علائى چنانكه گذشت طرق آن احاديث را در مجلدى گرد آورده است و
همواره امت اسلام بر طبق آن عمل مى كرده تا آنكه ابن تيميه بر خلاف همه مسلمين
در براه آن اظهار نظر كرده است.
على قادرى در شرح الشفاء گفته است: ابن تيميه كه از حنبلى
ها است تفريط كرده در وقتى كه سفر براى زيارت پيامبر اكرم را حرام كرده است،
چنانكه ديگران افراط نموده گفته اند: زيارت رسول خدا عامل تقرب به خدا و جزء
ضروريات دين مبين اسلام است و منكر آن محكوم به كفر است.
و شايد كه نظر دوم به صواب نزديكتر است، زيرا تحريم چيزى كه
علماء بطور اتفاق درباره آن حكم به استحباب كرده اند كفر است چون اين كار، فوق
تحريم مباح متفق عليه است "يعنى تحريم مستحب مورد اتفاق است"
پس كوشش او در منع مردم از زيارت رسول خدا دليل اين است كه
در اعماق دلش دشمنى اى نسبت به پيامبر اكرم وجود داشته است و گرنه چگونه ممكن
است به سبب زيارت و توسل، تصور شرك درباره مسلمانى كه معتقدند: پيامبر اسلام،
عبد و رسول خدا است و در شبانه روز اقلا بيست بار در نمازشان آن را تكرار مى
كنند نمود؟
و همواره اهل علم كه عوام را از بدعت در همه شئونشان باز مى
دارند و آنان را ارشاد به سوى سنت در زيارت و غير آن در صورتى كه از آنان بدعتى
صادر گردد، مى كنند، هيچ گاه آنان را به خاطر زيادت و توسل مشرك نخوانده اند
چگونه ممكن است آنان مشرك باشند در صورتى كه خداوند آنان را از شرك نجات داده و
در دلهايشان ايمان داخل كرده است؟
و نخستين كسى كه آنان را بدين جهت رمى به شرك كرده ابن
تيميه است و كسى كه بعد از او به خاطر انگيره روانى جان و مال مسلمين را مباح
ساخته است و او "ابن تيميه" از خدا نترسيده در اينكه از امام ابن الوفاء ابن
عقيلى حنبلى روايت كرده كه: سفرى براى زيارت پيامبر اكرم معصيت است و بايد نماز
را در آن تمام خواند در صورتى كه هرگز او چنين حرفى نزده است.
به كتاب " التذكره " او مراجعه كن تا ببينى كه او تا چه
اندازه به زيارت پيامبر اكرم و توسل به آن حضرت، جنانكه مذهب حنبلى ها به آن
ترغيب مى كند، عنايت دارد.
آنگاه كلامش را نقل كرده است و در آن است: قول به استحباب
رفتن به مدينه و زيارت پيامبر اكرم و چگونگى زيارت او و زيارت شيخين و چگونگى
زيارت آنها و رفتن به مسجد قبا و نماز در آن و رفتن به زيارت قبور شهداء و زياد
دعا كردن در آن مشاهده مشرفه و...
سپس گفته است: و تو نص گفتارش را در اين مساله بر خلاف نسبت
ابن تيميه ديدى.
42- فقهاء مذاهب چهارگانه مصر، در " الفقه على المذاهب
الاربعه " جلد 2 صفحه 590گفته اند: " زيارت قبر پيامبر بزرگوار اسلام از برترين
مستحبات است و درباره آن احاديث فراوانى رسيده است.
آنگاه شش عدد از احاديث باب و مقدارى از آداب زائر و زيارت
رسول خدا و شيخين را ذكر كرده اند.
و هدوا الى الطيب من القول و هدوا الى صراط الحميد:
" انان به سوى گفتار پاكيزه و راه ستوده هدايت شده اند "
"سوره حج آيه 24"
