معاوضه و مبادله و صدقه و وقف و اجاره و مزارعه و مضاربه و غيره در
مايملك شرعی خود دارد و از نظر قضايی حق اقامه دعوی و احقاق حق و حق‏
شهادت ، و از نظر اجتماعی حق انتخاب شغل و مسكن و انتخاب رشته تحصيلی‏
و غيره و از نظر خانوادگی حق انتخاب همسر دارد .
. 7 تقدم حق جامعه بر حق فرد : آنجا كه ميان حق جامعه و حق فرد تعارض‏
و تزاحم افتد ، حق جامعه بر حق فرد و حق عام بر حق خاص تقدم می‏يابد حاكم‏
شرعی در اين موارد تصميم می‏گيرد .
. 8 اصل شورا : اصل شورا در مسائل اجتماعی از نظر اسلامی اصلی معتبر
است در مواردی كه نصی از اسلام وارد نشده مسلمين بايد روش عملی خود را
با شورا و فكر جمعی انتخاب نمايند .
. 9 منتفی بودن ضرر : دستورهای اسلامی كه مطلق و عام است ، تا آن حد
لازم الاجراست كه مستلزم ضرر و زيانی نباشد قاعده ضرر يك قاعده كلی است‏
در اسلام كه حق " وتو " در مورد هر قانونی دارد كه منتهی به ضرر گردد .
. 10 اصالت فايده : از نظر اسلام در هر كار ، اعم از فردی و اجتماعی ،
بايد در درجه اول فايده و نتيجه مفيد آن در نظر گرفته شود هر كاری كه‏
مفيد فايده‏ای نباشد از نظر اسلام " لغو " تلقی می‏شود و ممنوع (« و الذين‏
هم عن اللغو معرضون ») ( 1 ) .
. 11 اصالت خير در مبادلات : گردش مال و ثروت و نقل و انتقال آن‏
بايد از هر نوع بيهودگی مبرا باشد در مقابل هر نقل و

پاورقی :
. 1 مؤمنون / . 3