. 1 همه جانبگی از جمله امتيازات اسلام نسبت به اديان ديگر است ، و
به تعبير درست تر ، از جمله ويژگيهای صورت كامل و جامع دين خدا نسبت‏
به صورتهای ابتدايی ، جامعيت و همه جانبگی است منابع چهارگانه اسلام‏
كافی است كه علمای امت ، نظر اسلام را درباره هر موضوعی كشف نمايند
علمای اسلام هيچ موضوعی را به عنوان اينكه بلا تكليف است تلقی نمی‏كنند .
. 2 اجتهاد پذيری : كليات اسلامی به گونه ای تنظيم شده است كه اجتهاد
پذير است اجتهاد يعنی كشف و تطبيق اصول كلی و ثابت بر موارد جزئی و
متغير علاوه بر نحوه تنظيم كليات اسلامی كه خاصيت اجتهاد پذيری به آنها
داده است ، قرار گرفتن عقل در شمار منابع اسلامی كار اجتهاد حقيقی را
آسان كرده است .
. 3 سماحت و سهولت : اسلام به تعبير رسول اكرم " شريعت سمحه سهله "
( 1 ) است در اين شريعت به حكم اينكه " سهله " است ، تكاليف دست و
پا گير و شاق و حرج آميز وضع نشده است :
« ما جعل عليكم فی‏الدين من حرج »( 2 ) .
خدا در دين تنگنايی قرار نداده است .
و به حكم اينكه " سمحه " ( با گذشت ) است ، هر جا كه انجام تكليفی‏
توام با مضيقه و در تنگنا واقع شدن گردد ، آن تكليف

پاورقی :
. 1 " بعثت علی الشريعة السمحة السهلة » " اين حديث با اين تعبير
معروف است ، ولی من يادم نيست كه به عين اين تعبير در جايی ديده باشم.

در كافی ( ج / 5 ص 494 ) چنين آمده است " لم يرسلنی الله بالرهبانية

و لكن بعثنی بالحنيفية السهلة السمحة » ". در جامع الصغير ( از كتب اهل‏
تسنن ) نقل از تاريخ خطيب ، و در كنوز الحقايق ( از كتب اهل تسنن ) نقل‏
از ترمذی چنين آمده : " بعثت بالحنيفية السمحة » " .
. 2 حج / . 78