هم ظلمت ، هم حركت و تكامل است و هم سكون و توقف اما آنچه وجود اصيل‏
دارد خير است ، سازگاری است ، جود است ، نور است ، حركت است ، شر ،
تضاد ، منع ، ظلمت ، سكون ، وجودهای تبعی و طفيلی هستند در عين حال همين‏
امور تبعی و طفيلی نقش اساسی در فتح باب خيرات ، و در سازگاريها و
تلائمها ، در جودها ، در نورها ، در حركتها و تكاملها دارند .
. 10 جهان به حكم اينكه يك واحد زنده است ، يعنی قوای ذی شعور ، جهان‏
را تدبير می‏كنند ( « فالمدبرات امرا ») ( 1 ) ، از نظر رابطه جهان و
انسان ، جهان عمل و عكس العمل است يعنی جهان نسبت به نيك و بد انسان‏
بی‏تفاوت نيست ، پاداش و كيفر ، امداد و مكافات ، در همين جهان علاوه‏
بر آنچه در آخرت خواهد آمد هست ، شكر و كفر يكسان نيست .
« لئن شكرتم لازيدنكم و لئن كفرتم ان عذابی لشديد »( 2 ) .
اگر از مواهب الهی قدردانی و حق شناسی كنيد و به نحو مطلوب بهره‏
برداری نماييد ، آنها را بر شما افزايش می‏دهيم و اگر ناسپاسی كنيد و آن‏
نعمتها را بيهوده و در راه خلاف مصرف كنيد ، عذاب من البته شديد است .
علی ( عليه السلام ) می‏فرمايد :
« لا يزهدنك فی المعروف من لا يشكره لك ، فقد يشكرك عليه من لا يستمتع‏
بشی‏ء منه ، و قد تدرك من شكر الشاكر اكثر مما اضاع الكافر ، و الله يحب‏
المحسنين » ( 3 ) .

پاورقی :
. 1 نازعات / . 5
. 2 ابراهيم / . 7
. 3 نهج البلاغه ، حكمت . 204