اجتماعی مقررات اسلامی از قبيل نماز و روزه و حج و زكات و انفاق ، و
استحكام اصول اخلاقی اسلام را روشن نمايد .
عبده كه مانند سيد جمال در پی وحدت دنيای اسلام بود و با تعصبهای
فرقهای ميانه خوشی نداشت ، وقتی كه به قول خودش نهج البلاغه را كشف كرد
، در صدد شرح و نشر آن برآمد ، و در تحشيه و پاورقی بر همه آن كتاب حتی
بر خطبههائی كه عليه خلفا بود درنگ نكرد ، همچنانكه از ستايش بليغ و
بيمانند سخنان علی عليهالسلام خودداری ننمود .
عبده با سيد جمال در دو جهت اختلاف نظر داشت : يكی اينكه سيد انقلابی
فكر میكرد و عبده طرفدار اصلاح تدريجی بود . ديگر اينكه سيد مبارزه با
استبداد و استعمار را در رأس برنامه های خود قرار داده بود و معتقد بود
اول بايد ريشه اين امالفساد را كند و دور انداخت ، ولی عبده - لا اقل در
اواخر عمر و بعد از جدا شدن از سيد در پاريس و بازگشت به مصر - معتقد
بود كه آموزش و تربيت دينی جامعه تقدم دارد بر آموزش و پرورش سياسی
آنها و بر هر حركت سياسی .
در كتاب " سيری در انديشه های سياسی عرب " به عنوان نتايج كار سيد
و عبده چنين مینويسد :
" نتايج كار سيد با عبده از حيث تأثيری كه ايندو بر تاريخ بيداری
مسلمانان داشتهاند ، از يكديگر بسيار متفاوت بوده است . سيد جمال بيشتر
مرد پيكار و سختكوشی بود و عبده مرد انديشه و ميانه روی ، سيد جمال آزادی
مسلمانان را تنها راه تحرك فكری آنان میدانست و عبده بيشتر پروای
تربيت اخلاقی و دينی مسلمانان را داشت . سيد جمال دامنه كوششهای خود
|