" بايد " های ثابت و " بايد " های متغير :
بعد ، ايشان ميگويند : اين " بايدها " و " نبايدها " را انسان برای رسيدن به يك سلسله مقصدها اعتبار كرده است و از آنجا كه مقاصد متغير است ، قهرا احكام هم متغير خواهد بود ، چون تا وقتی آن مقصد هست اين " بايد " هم هست ، وقتی آن مقصد تغيير كرد ، قهرا آن " بايد هم " تغيير ميكند و لهذا ايشان ميگويند : ادراكات اعتباری برخلاف ادراكات حقيقی ادراكات موقت و غير جاويدند . و تقريبا به حرف اينجا ميرسد كه اخلاق و دستور نميتواند جاويد باشد . بله . ايشان ميگويند كه اصول اعتبارات [ باقی است ] و يك سلسله اصول برای اعتبارات قائل هستند كه لايتغير است اينها در حدود 5 - 6 اعتبار است ، اينها ثابت هستند و بقيه همه متغير هستند ( 2 ) اين اعتبارات ثابت مثل اصل اعتبارات وجوب و يا اصل استخدام و نظاير آنها هم كه ايشان قائل هستند در بحث جاودانگی اخلاق دردی را دوا نمی كند . از اينجا ، ما بايد وارد بحث " بايد " ها بشويم ، بدون شك بعضی از بايدها فردی و جزئی است ، مثلا اين شخص به درس معينی نياز دارد ، ميگويد : من بايد بروم به اين درس ، شخص ديگر به آن درس احتياج ندارد ميگويد : من نبايد بروم به آن درس ، و اساسا دو شخص كه با هم ميجنگند هر كدام با " بايد " میجنگند ، در اين مطلب شكی نيست كه بايدهای فردیپاورقی : > كه برای انسان پيدا ميشود صحبت ميكند . مسئله تداعی معانی يا انعكاس شرطی يك مطلب است و مسئله اعتبار و مجاز مطلب ديگر ، انعكاس شرطی معنايش اين است كه چيزی بدنبال چيز ديگر میآيد ولی در اينجا توالی و بدنبال هم آمدن مطالب نيست ، بلكه چيزی را چيز ديگر ميبيند ، يعنی آن را به اين ضميمه ميكند و حد يك شيئی را بشيئی ديگر میدهد ، نه اينكه تصورها پشت سر يكديگر میآيند كه تدائی معانی است اينجا وحدت دو شيئی و " اين آنست " است نه توالی چيزهای گوناگون در اين روضهها و مرثيهها كه باعث گريه ميشود از همين راه است ، يك تعبير شاعرانه میكنند و احساساتی كه انسان راجع به آن مطلب دارد با احساساتی كه نسبت به اين مفهوم دارد يكی ميشود و باعث گريه ميشود . 1 - رجوع شود به " اصول فلسفه " ، اواخر مقاله ششم . 2 - البته ايشان راجع به اين مسأله زياد بحث نكردهاند ولی اساس تئوريشان بر اين است كه ما دو گونه اعتبار داريم و برای اعتبارهای ثابت به عدل و ظلم و امثال آن مثال میزنند و میگويند حسن عدل و قبح ظلم يك امر اعتباری است ولی اعتبار ثابت ولايتغير است ولی خيلی از اعتبارات داريم كه اينها اعتبارات متغيرند .