او انتزاع و به اجتماع سپرده شود ؟ ! جوابی ندارد ، اما مطابق اين‏
سوسياليسم ، علتش اين است كه ماشين تعلق به اجتماع دارد و از اول ، فرد
نمی‏تواند مالك آن بشود . به علاوه ، چنان كه قبلا گفتيم و بعدا نيز توضيح‏
خواهيم داد ، سوسياليسم ماركس ، بيش از آن كه سرمايه‏داری را ظالمانه‏
جلوه دهد ، عادلانه جلوه می‏دهد .
و اما قسمت دوم : اين مطلب كه اشياء فقط آن اندازه می‏توانند كار
ايجاد كنند كه كار صرف آنها شده است ، اگر كار صرف شده را اعم بگيريم‏
، يك مطلب فلسفی است و با قانون لا وازيه ارتباط پيدا می‏كند كه می‏گويد
: " هيچ چيز ، موجود و هيچ چيز ، معدوم نمی‏شود . موجود شدن‏ها و معدوم‏
شدن‏ها عبارت است از تركيب و تجزيه ، و مجموع ماده و انرژی ، يك مقدار
ثابتی دارد " ولی از طرفی اصل لاوازيه حداكثر اين است كه در مورد طبيعت‏
مرده صادق باشد نه طبيعت زنده . ما در مقاله " اصالت روح " ( 1 )
درباره اين مطلب بحث مختصری كرده‏ايم و مطلبی هم از كتاب " مقدمه‏ای بر
فلسفه " تأليف " ازوالد كوليه " نقل كرده‏ايم . از طرف ديگر ، اين‏
قاعده بر فرض صحت ، مربوط به مطلق كاری است كه در طبيعت ، در ايجاد
اشياء صرف می‏شود ، مثلا پولاد كه بوجود می‏آيد ، سالها بلكه قرنها كار در
طبيعت صورت می‏گيرد تا پولاد بوجود می‏آيد ، والبته مقدار كاری كه انسان‏
برای استخراج و تصفيه و ذوب و غيره می‏كند ، نسبت به مقدار كاری كه در
طبيعت روی پولاد صورت گرفته ناچيز است . [ بر فرض صحت اين قاعده ]
مجموع كاری كه پولاد انجام می‏دهد

پاورقی :
. 1 [ در جلد اول كتاب " مقالات فلسفی " ] .