نيز نيست ، مصداق " من اتلف مال الغير فهو ضامن " يا " « علی اليد
ما اخذت حتی تؤدی » " نيست .
عامل توليد كننده ثروت ، گاهی يك چيز و گاهی دو چيز و گاهی سه چيز
میباشد ، به اين ترتيب :
الف . ثروتهايی كه فقط طبيعت در توليد و ايجاد آنها دخالت دارد ،
مانند ميوههای جنگلی ، گلهای صحرايی ، گياهان دارويی و علفهايی كه به درد
حيوانات اهلی میخورد .
ب . ثروتهايی كه طبيعت به علاوه كار و كوشش انسان در ايجاد آنها
دخالت داشته است ، مانند درختی كه به دست يك انسان كاشته میشود ، تخم
يك درخت ديگر يا قلمه يك درخت ديگر را در زمين میكارد و درخت میگردد
. اين درخت محصولی است از قوای طبيعت و به كوشش انسانی كه قصد توليد
داشته است . از اين قبيل است دامداری ، مرغداری و امثال اينها ( 1 ) .
ج . ثروتهايی كه [ از ] طبيعت به علاوه كار به علاوه سرمايه ( 2 ) كه
خود محصولی از كار و طبيعت است به وجود میآيد . از اين قبيل است
محصولات كشاورزی ماشينی و حتی غيرماشينی ، و همچنين منسوجات ، كفش ،
داروهای شيميايی ، قند ، شكر ، نان .
پاورقی :
. 1 ولی توليد فرزند حيوانات يا شير آنها را میتوان گفت كه صرفا
مولود طبيعت است و انسان در توليد آنها دخالت ندارد و در عين حال با
قسم اول متفاوت است زيرا كوشش انسان در حفظ و نگهداری مولد دخيل است
، به خلاف قسم اول .
. 2 در اينجا مقصود از سرمايه ، مطلق ابزار توليد است نه سرمايه به
معنی اخص چنان كه قبلا گفتهايم .