پاورقی : . 1 اين مسأله را میگويد كه هر عشقی در دنيا پيدا میشود باطن و روحش عشق به حق و عشق به كمال مطلق است ، ناقص را كه انسان میخواهد ، از راه خطای در تطبيق میخواهد . . 2 اخلاص / 1 - . 4 . 3 بقره / . 257
تو مپندار كه مجنون سر خود مجنون شد ( 1 ) از سمك تا به سماكش كشش
ليلا برد
وقتی میخواهد اين مطلب را در يك قالب زيبا بگويد ناچار است يك امر
محسوس يعنی يك عشق حسی را ، مجنونی و ليلايی را بياورد و بعد اينجور
فرض كند كه مجنون از پايينترين درجات به عالیترين درجات بالا رفته است
و آن چيزی كه مجنون را بالا میبرد ليلا بود يعنی آن جاذبه و آن قدرت عشق
او بود كه اين را بالا میبرد . يا حافظ همين معنا را به اين عبارت میگويد
:
بلبل از فيض گل آموخت سخن ورنه نبود اينهمه قول و غزل تعبيه در
منقارش
اينها از تنگی قافيه است ، يعنی اگر اين لباس را بر اين معانی نپوشند
نمیتوانند زيبايش بكنند ، بايد اين لباسها را بر تن اين معانی بپوشانند
تا زيبا و جذاب بشود ، ديگران حفظ بكنند و از اين مجاز به يك حقيقت
برسند ( المجاز قنطره الحقيقه ) ولی قرآن ابدا اين جور چيزها را نياورده
و اين از نهايت و كمال قدرت قرآن است ، يعنی متوسل به چنين جامههايی
نشده است برای اينكه معنا را لطيف كند و لطيف وارد اذهان نمايد .
موضوعات قرآن چيست ؟ " « الحمد لله رب العالمين »" خدا را به عنوان
مربی و پرورش دهنده انواعی از جهانها و آن كسی كه همه جهانها را از نقص
به كمال میبرد [ معرفی میكند ] . همين معنا را با اين عبارت ذكر میكند و
در عين حال زيبا و لطيف است ، فوقالعاده هم زيبا و لطيف است . يا :
" « قل هو الله احد 0 الله الصمد 0 لم يلد و لم يولد 0 و لم يكن له كفوا
احد »" ( 2 ) كداميك از آن جامههای حسی كه اين معشوق و محبوب را برای
بشر زيبا میكند در اينجا پوشانده شده است ؟ " « الله ولی الذين امنوا
يخرجهم من الظلمات الی النور و الذين كفروا اوليائهم الطاغوت يخرجونهم
من النور الی الظلمات اولئك اصحاب النار هم فيها خالدون »" ( 3 )
كلمه ظلمت و نور را آورده بدون اينكه در آن مجاز باشد ، چون ظلمت واقعا
ظلمت است و نور واقعا نور است يعنی نور حسی يك مصداق نور است ،
روشنايی روشنايی است. " « لا اكراه فی الدين قد تبين الرشد من الغی فمن
پاورقی : . 1 اين مسأله را میگويد كه هر عشقی در دنيا پيدا میشود باطن و روحش عشق به حق و عشق به كمال مطلق است ، ناقص را كه انسان میخواهد ، از راه خطای در تطبيق میخواهد . . 2 اخلاص / 1 - . 4 . 3 بقره / . 257 |