غرائز را توجيه كنند ، يعنی اينجور كشف كردهاند . خود كلمه " غريزه "
مبين يك معنی واقعی نيست يعنی مبين يك حقيقتی نيست ، در مقابل "
اكتسابی " میگوييم " غريزی " . چطور ؟ روی حشراتی آزمايش كردهاند
ديدهاند اين حشرات پس از اينكه متكون و متولد شدند بدون اينكه مصالح
زندگی خودشان را اكتساب كرده باشند - چه از طريق تعلم و چه از طريق
آزمايش - نشانهگيری میكنند و هدفهای خودشان را پيدا میكنند . اما
آزمايش نكردهاند برای اينكه اين حيوان برای اولين بار پيدا شده ، همان
اولين باری كه پيدا میشود دنبال هدف و مقصد خودش میرود ، قبل از
آزمايش راه خودش را میداند . و اما تعليم و تعلم [ نداشتهاند ] برای
اينكه شواهد نشان میدهد كه تعليم و تعلمی از طرف مادر آن حيوان مثلا وجود
ندارد . مثال آن خيلی عادی است و لازم نيست يك عالمی گفته باشد : بچه
گوسفند يا بچه اسب وقتی از مادر متولد میشود ( من خودم مكرر ديدهام )
كوشش میكند از جا بلند شود و بلند میشود . تا بلند میشود پوزهاش را كج
میكند و دنبال پستان مادر میگردد يعنی آن پستانی كه هنوز يك بار هم از
آن نچشيده است ، يك گمشدهای دارد ، جستجو میكند و میيابد . هيچ آدم
نمیبيند كه مادرش در حالی كه درد میكشد او را كوچكترين اعانت و كمكی
بكند كه آدم بگويد اين از طريق مرموزی به او خبر میدهد كه برو اينجا ، و
اين چندان معقول هم نيست . گذشته از اين ، علماء ثابت كردهاند كه بعضی
از اين حيوانات هستند كه نسل جديد اصلا نسل گذشته خودش را نمیبيند ، با
اين كه او را نمیبيند معذلك آن عمل حيرتانگيز خودش را انجام میدهد .
پس با تعليم و تعلم هم نيست . میماند مسأله وراثت كه شايد اين علم از
طريق وراثی منتقل شده . اين را هم علم تأييد نكرده كه علمی از طريق
وراثت منتقل بشود . اگر از طريق وراثت است ، در خود انسانها ولد
العالم بايد تمام العالم به دنيا بيايد ، هركسی كه عالم شد - مخصوصا اگر
نسلهای متوالی عالم شدند - فرزند او بايد عالم به دنيا بيايد ، و بعلاوه
اساسا اشكال میآيد در آن نسلهای قديمی - كه حالا من يادم رفته مواردی كه
ذكر كردهاند علمايی كه در اين زمينه مطالعه كردهاند - كه در آن نسلهای
سابق سابق هم نه با تعليم و تعلم قابل توجيه است و نه با آزمايش . چنين
هدايت و راهيابی به شكلی كه در غرائز حيوانات وجود دارد منشئی نمیتواند
داشته باشد جز الهام الهی ، جز اينكه انسان بگويد منشئی غير از منشأهای
عادی دارد ، همانطوری كه قرآن كريم هم از مسأله زنبور عسل تعبير به "
وحی " میكند ( « و اوحی ربك الی النحل ان اتخذی من الجبال بيوتا و من
|