همان آثارشان هم نبود آنوقت می‏ديديد كه چه افراد ديگری در جای اينها
بودند و چه آثار بهتر و بيشتری داشتند . ما نمی‏توانيم به آن سبك ويليام‏
جيمز [ بينديشيم ] كه هر چيزی كه يك اثر مفيد داشته پس حق است ( البته‏
او می‏خواهد بگويد كه حق يعنی چيزی كه مفيد باشد ) به مفهومی كه ما
می‏خواهيم بگوييم يعنی حق به جانب الله است . اين دليل نمی‏شود . عده‏ای‏
می‏گويند پيغمبران با همه آثار مفيدی كه داشتند چون بشر را با يك ايمان‏
الهی به خودشان متوجه كرده‏اند جلوی علم و تمدن را گرفته‏اند و اگر آنها از
چندين هزار سال پيش نبودند شما آنوقت می‏ديديد امروز اثر بشريت چقدر
زيادتر است ! شما چطور می‏توانيد اين حرف را بگوييد كه ما فقط برويم‏
دنبال اثار ، ببينيم كارهای مفيدی كرده‏اند پس اينها حق هستند ؟ ! اين هم‏
حرف شد ؟ ! هيچ حكومت فاسدی در دنيا نيست الا اينكه يك آثار مفيدی هم‏
دارد و بسا هست كه فساد آن حكومت جز اين نيست كه جای حكومت صالح را
گرفته ، و نسبت به سابقش كه [ هنوز ] نيامده بود خيلی بهتر هم هست .
هرگز شما نمی توانيد به صرف اينكه يك شی‏ء آثار مفيدی داشته آن را صحيح‏
و واقعی و به آن معنايی كه ما می‏گوييم " من جانب الله " بدانيد .
مسأله ديگر : اگر بنا بشود هركسی كه هر حرفی را در هر كتابی بزند شرط
اينكه كسی حرف او را رد كند اين باشد كه خودش را در آنجا احضار كنند
بيايد ، هيچ كس جواب هيچ كس را [ نمی‏تواند بدهد ] . همين كه كسی‏
كتابش را چاپ و منتشر كرد [ ديگر قابل انتقاد نخواهد بود ] . به قول‏
آقای بروجردی " همين قدر كه كتاب چاپ شد به نظر بعضی‏ها ديگر اين دليل‏
حقانيت آن است ، می‏گويد آقا چاپ شده " . چند بار چاپ می‏شود ، بعد
شما می‏بينيد پنجاه هزار نفر آن را می‏خوانند و هيچ كس حق رد كردنش را
ندارد چون اول بايد آقای مؤلف را بياورند . شما حق نداريد كارناس را رد
كنيد چون او اينجا حاضر نيست كه بيايد جواب شما را بدهد . عجب حرفی‏
است ! آدمی كه می‏نويسد ، فكر خودش را ، هر چه كه دارد می‏نويسد ، چيزی‏
در دلش باقی نمی‏گذارد كه نصفش را نوشته باشد نصفش را ننوشته باشد .
تازه اين مقداری كه ما گفتيم خيلی احترام ايشان را رعايت كرديم اگر نه‏
خيلی بيش از اينها معايب دارد كه چون شما دلتان می‏خواهد در جلسات بعد
عرض می‏كنم . هيچ حرف مفيد در آن نيست . اينهايی كه عرض كردم ، ابطال‏
نبوت است . نبوت را در حد يك هنرمند ، در حد يك شاعر ( حالا بگوييم‏
از طرف خالق بوده ) تنزل داده‏اند بدون اينكه بتوانند كوچكترين