. 3 سرعت در قضاوت
يكی ديگر از موضوعاتی كه باز قرآن درباره منشأ خطای ذهن ذكر میكند كه اين را حتی ديگران كمتر ذكر كردهاند و قرآن بيشتر اين چيزی است كه ما اسمش را " سرعت در قضاوت " میگذاريم . سرعت در قضاوت يك بيماری ديگری است غير از بيماری پيروی از گذشتگان و غير از بيماری پيروی از ظن و گمان . سرعت در قضاوت میدانيد به تناسب اينكه افراد مختلف هستند همه افراد كم و بيش ممكن است به آن گرفتار شوند و آن اين است كه بعضی وقتی به يك مسأله فكری میرسند حوصله توقف كردنشان كم است ، دلشان میخواهد زودتر رأيشان را بدهند و رد شوند . اين را میگويند سرعت در قضاوت . اصلا نمیخواهد خيلی تأنی بكند ، مثل قاضیای كه تا پروندهای در مقابلش قرار میگيرد دلش میخواهد زود رأی بدهد قبل از اينكه فكر كند كه آيا مدرك به قدر كافی وجود دارد يا وجود ندارد ، اگر مدرك به قدر كافی وجود ندارد بگويد مدارك كافی نيست من نمیتوانم قضاوت كنم . قرآن به اين موضوع توجه دارد و بشر را متوجه میكند كه در مسائلی كه اظهار نظر میكند مدارك موجود به قدر كافی نيست . اين مسألهای كه مرتب میگويد : " « و ما اوتيتم من العلم الا قليلا »" ( 1 ) به اين مضمون در قرآن هست و اين را در جاهايی میگويد كه افرادی قضاوت میكنند ، میگويد قضاوت اما اين حساب را هم داشته باش كه مجموع اطلاعاتی كه داری برای اين قضاوت كافی هست يا كافی نيست . آنچه تو بايد بدانی و نمیدانی نسبت به آنچه میدانی خيلی بيشتر است . آيه " « يعلمون ظاهرا من الحيوه الدنيا و هم عن الاخره هم غافلون » " ( 2 ) نيز تعبير فوقالعاده عجيبی است . اگر اين را قرآن در اين قرن گفته بود ما حدس و تخمين میزديم كه اين بعد از آن است كه منطق جديد پيدا شده و در منطق جديد میگويند انسان فقط پديدهها را میتواند بشناسد ، علم بشر به محسوسات و پديدهها تعلق میگيرد ، ذوات و بواطن را نمیتواند بشناسد ، قرآن هم از اين جاها گرفته میگويد : " « يعلمون ظاهرا »پاورقی : . 1 اسراء / . 85 . 2 روم / . 7