هست اين است كه آيا می‏شود اين ايمان را و اين قانون را از غير طريق‏
نبوت به وجود آورد يا نه ؟ بحثی كه عصر امروز مطرح است اين است كه [
آيا ] می‏شود قانون را توأم با يك ايمان واقعی به آن ، از غير طريق‏
انبياء به وجود آورد ، و لااقل در عصر حاضر به وجود آورد ؟ اگر در گذشته‏
بشر قادر نبوده است چنين قوانينی و چنين ايمان به قوانينی [ پديد آورد
آيا در عصر حاضر قادر است ] ؟ همين‏طور كه احزاب و مسلكها در اثر
تربيتها تاحدودی اين كار را می‏كنند كه هم قانون به وجود می‏آورند و هم‏
ايمان به قانون و فداكاری در راه قانون ، كه اگر ما توانستيم بگوييم نه ،
اين چيزی هم كه هست يك امر پايداری نيست ، اگر اين مطلب را هم‏
توانستيم ثابت كنيم ، احتياج به نبوت را در همه عصرها ثابت كرده‏ايم و
اگر نتوانستيم نه .

راه ديگر در اثبات نبوت

يك مطلب هست و من آن را قبول دارم - كه باز هم در كتاب راه طی شده‏
، راه روی اين مبنا طی نشده - و آن اين است كه ممكن است كسی اساسا
درباب نبوت از اين طريق وارد بشود ( كه راه را خيلی كوتاه و نزديك‏
كرده باشد ) بگويد ما در قبال يك امر واقعی قرار گرفته‏ايم ، فرضا هم ما
نتوانيم نياز عالم خلقت را به نبوت به دست آوريم و به اصطلاح نتوانيم‏
از راه برهان لمی - يعنی از راه علت بر معلول - استدلال كنيم ، از راه‏
معلول بر علت استدلال می‏كنيم [ كه ] روشنتر است . ما گاهی در خارج به‏
يك اشيائی برخورد می‏كنيم كه شك نداريم كه اين يك امری است كه وجود
دارد ، و اين امری كه وجود دارد وقتی تجزيه و تحليلش می‏كنيم می‏بينيم كه‏
منبع آن نمی‏تواند يك امر مادی و عادی باشد ، اين امری كه وجود دارد
دارای يك سلسله خصائص است كه به موجب اين خصائص بايد بگوييم منبع‏
الهی دارد، منبع خدايی دارد يا به تعبيرهای ما منبع ماوراء الطبيعی دارد.
مثالی عرض می‏كنم . يكی از مسائل مهم كه خيلی هم درباره‏اش - مخصوصا در
عصر امروز - كتاب نوشته و می‏نويسند مسأله غرائز حيوانات به ويژه غرائز
حشرات است . اگر قديم فقط روی زنبور عسل مطالعاتی كرده بودند - كه آن‏
هم حتما به اندازه مطالعات امروز نبوده است - اكنون روی بسياری از
حيوانات و حشرات مطالعه كرده‏اند و به يك غرائزی از آنها برخورد
كرده‏اند كه هيچ‏گونه نتوانسته‏اند منشأ اين