ماه يك سلول واحد در شكم مادر به جايی می‏رسد كه صاحب چشم و گوش و دست‏
و قلب و ريتين و جوارح و . . . می‏شود و اين را خلاف آنچه بنده عرض كرده‏
بودم تلقی فرمودند ، در صورتی كه همان است . ملاحظه كنيد در عرض نه ماه‏
اول ، انسان چقدر انسان رشد می‏كند ؟ بعد نه ماهی كه از سال چهلم تا چهل‏
بعلاوه نه ماه طول می‏كشد ، چقدر انسان رشد می‏كند ؟ اصلا قابل مقايسه نيست‏
. در نه ماه اول ، پيشروی و رشد موجود تقريبا بی‏نهايت است ، يعنی اگر
تشكيلات و قوت و نيرويی كه بعد از نه ماه پيدا كرده به آنچه روز اول‏
انعقاد نطفه داشته تقسيم كنيم ، نسبت بی‏نهايت است اما هر قدر جلو
بياييم اين نسبت كمتر می‏شود . فرض بفرماييد بچه‏ای كه به دنيا می‏آيد ،
رشد او بعد از نه ماه شايد مثلا صد برابر بچه تازه متولد است ، وقتی هجده‏
ماهه شد ، اگر رشد او را بر حالت نه ماهگی‏اش تقسيم كنيم ، شايد ده‏
برابر شود . همين طور هر چه جلو می‏رويم نسبت كمتر می‏شود و مثلا از چهل‏
سال به آن طرف اين نسبت ، مثبت نيست ، مدتی تقريبا ثابت است ، بعد
منفی می‏شود . انرژی مؤثر همين است ، يعنی انرژی قابل استفاده ، انرژی‏ای‏
كه می‏تواند كاری بكند .
انسان از زمان تك سلولی تا وقتی كه به مرگ می‏رسد ، در آن نهاد تشكيل‏
و تركيبش طوری است كه می‏تواند انرژی مؤثر بيشتری ايجاد كند تا وقتی كه‏
بزرگ شود . البته در اينجا رشد هست ، تكامل هست يعنی كمال ايجاد می‏شود
و اعجاز هم هست . اعجازش اين است كه در همان تشكيل هست ، خداوند يا
خالق ( به قول ما ) چنان امكاناتی و چنان تركيباتی گذاشته كه او می‏تواند
بعدا صاحب عقل و هوش و ذكاوت و استعداد و ابتكار و همه اينها شود .
اين هنر اوست ، مثل گلوله‏ای كه تيراندازی پرتاب می‏كند و فرض كنيد يك‏
تيهو را در فضا می‏زند ، اين بستگی دارد كه او چه زاويه‏ای گرفته و چه‏
نيرويی به اين گلوله داده كه توانسته است اين تيهو را بزند . تمام اين‏
كمال و رشد و پيشرفت و ترقيات فوق العاده‏ای كه در يك موجود زنده خصوصا
انسان می‏بينيم ، معلول و مخلوق آن تركيب اوليه است و از نظر پيشرفت و
آثاری كه نتيجه داده ، البته كمال و رشد و ترقی است ، اما از نظر آن‏
حسابی كه مبنای الزام به قبول فرضيه عنصر سوم است ( كه آن مسأله آنتروپی‏
است ) خير . آنتروپی دائما در حال ترقی است ، همان طوری كه مثال عرض‏
كردم : انسان در حالت جنينی طوری است كه می‏تواند در عرض يك روز اين‏
قدر جلو برود و كار كند ، وقتی كه بزرگ شد و بالاتر آمد ، آن انرژی‏
مؤثرش كمتر می‏شود ، انرژی‏ای كه می‏تواند خلاقيت و سازندگی داشته باشد ،
در حال تنزل است و رو به مرگ می‏رود و همان طور كه عرض كردم كلامی از
حضرت امير هست كه شما از همان روز تولد به طرف مرگ می‏رويد . اين صد
درصد صحيح است .