آن اينكه ما يك چيزی در باب ديات داريم كه بیشباهت به بيمه مسئوليت
نيست . اين جمله را شنيدهايد كه میگويند : ديه بر عاقله است . اين جمله
خيلی معروف است . بعضيها خيال میكنند عاقله در اينجا از همان ماده عقل
به معنای خرد است ، يعنی ديه بر آن كسی است كه عاقلتر است . عاقله يك
اصطلاح خاص است . اصلا در زبان عربی يكی از معانی عقل ديه است . عاقل
يعنی كسی كه ديه را میپردازد . در يك مواردی اسلام تأمين ديه را بر عهده
شخص ديگر گذاشته ، البته ديههائی كه از روی عمد وارد نشده باشد ، بلكه
از روی خطا باشد . اگر ديه از روی عمد باشد ، هيچ بيمهای مسئوليت آن را
نمیپذيرد . شرط آنست كه خسارتهايی كه وارد میشود از روی عمد نباشد . در
مورد ديه میگويند : برای بعضی از خسارتها كه از روی خطا وارد شده باشد (
مثل قتل از روی خطا يا جراحت سهوی ) ، بايد ديه پرداخت شود .
در باب ديات فقه در اين باره بحث مفصلی هست . آنجا میگويند كه ديه
را خود شخص نمیدهد ، عاقله او میدهد . عاقله چه كسانی هستند ؟ عاقله چند
طبقهای هستند كه به ترتيب بايد متعهد ديه بشوند . يكی ورثه ذكوری كه از
ناحيه پدر به انسان انتساب داشته باشند : برادرها ، برادرزادگان ذكور ،
عموها . يعنی يك طبقهای از وراث نه همه وراث . طبقهای از وراث انسان
در يك مواقعی مثل يك دستگاه بيمه هستند و در اين مواقع بايد خساراتی را
كه انسان نه از روی عمد ، بلكه از روی خطا وارد میكند ، بپردازند . اين
اشخاص كه يك روزی اگر اين شخص بميرد دارائيش را به ارث میبرند ،
بايد اين خسارت را از ناحيه او بپردازند . اين شبيه بيمه است ولی
|