می‏بينيم كه اين راه حل نيز مبتنی است بر اينكه معاملات ربوی مخصوص به‏
مكيل و موزون باشد و در اسكناس كه مكيل و موزون نيست معامله ربوی اشكال‏
ندارد . و اساس دوم هم ماليت خود اسكناس است . اگر اين دو اساس را
كسی شبهه كند ، قهرا سفته صوری هم اشكال پيدا می‏كند .
اين مطلب از نظر ما حتی وجه شرعيش هم درست نيست تا چه رسد به اينكه‏
ماهيت واقعی‏اش تغيير كند . از طرف ديگر همانطور كه آقای مهندس‏
بازرگان اظهار داشتند و در يادداشتهای خود نوشته‏اند يك احتياجی هم در
خارج وجود دارد كه اگر جلو همين خريد و فروش سفته‏ها را بگيرند بازار
راكد می‏ماند . برای اين حاجت آيا راه حل ديگری غيراز ربا وجود دارد كه‏
از آن راه بتوان اين مشكل را حل كرد ؟ چون نوشته ايشان را درست نتوانستم‏
بخوانم خود ايشان مجددا توضيح خواهند داد .

وام سرمايه گذاری و راه حل آن

اما راجع به نوع چهارم قرض يعنی وامهای توليدی و سرمايه گذاری . در
اين رساله‏ها در مقام حل اين مسئله بر نيامده‏اند ولی معلوم است كه اگر آن‏
راه حل‏ها در مورد سفته درست باشد ، در اين مورد هم درست است . اگر ما
خريد و فروش اسكناس را اشكال نكنيم ، اينجا هم به طريق اولی اشكال‏
نمی‏كنيم . زيرا مثلا اگر كسی می‏خواهد برای طرح صنعتی يا كشاورزی خود يك‏
ميليون تومان پول از بانك قرض بگيرد ، بجای قرض گرفتن می‏گويد يك‏
ميليون تومان خريدم دو ساله به يك ميليون و دويست هزار تومان . از نظر
راه حل صوری فقهی اشكال ندارد ولی از نظر راه حل عملی و