پاورقی : . 1 حج / 61 ، لقمان / 29 ، فاطر / 13 ، حديد / . 6
میشناسيم رابطه علی و معلولی وجود دارد . بديها مادر خوبيها و زاينده
آنها هستند . اين سومين اثر مفيد بديها است .
نخستين اثر ، اين بود كه وجود بديها و زشتيها در پديد آوردن مجموعه
زيبای جهان ، ضروری است . اثر دوم اين بود كه حتی زيباييها ، جلوه خود
را از زشتيها دريافت میكنند و اگر زشتی و بدی وجود نمیداشت زيبايی و
خوبی نيز مفهوم نداشت ، به اين معنی كه زيبايی زيبا در احساس ، رهين
وجود زشتی زشتها و پديد آمدن مقايسه بين آنها است .
اكنون سومين اثر بديها و بدبختيها را تحت اين عنوان شرح میدهيم كه
زشتيها ، مقدمه وجود زيباييها و آفريننده و پديد آورنده آنها میباشند .
در شكم گرفتاريها و مصيبتها ، نيكبختيها و سعادتها نهفته است همچنانكه
گاهی هم در درون سعادتها ، بدبختيها تكوين میيابند و اين ، فرمول اين
جهان است :
« يولج الليل فی النهار و يولج النهار فی الليل »( 1 ) .
" خدا شب را در شكم روز فرو میبرد و روز را در شكم شب " .
ضرب المثل معروفی كه میگويد : " پايان شب سيه سپيد است " تلازم
قطعی بين تحمل رنج و نيل به سعادت را بيان میكند ، گويی سپيديها از
سياهيها زاييده میشوند ، همچنانكه سفيديها نيز در شرايط انحرافی ، سياهی
توليد میكنند .
هگل ، فيلسوف معروف آلمانی قرن نوزدهم سخنی دارد كه از اين نظر قابل
توجه است . میگويد :
" نزاع و شر ، امور منفی ناشی از خيال نيستند ، بلكه امور كاملا واقعی
هستند و در نظر حكمت ، پلههای خير و تكامل میباشند . تنازع ، قانون
پيشرفت است . صفات و سجايا در معركه هرج و مرج و اغتشاش عالم ، تكميل
و تكوين میشوند و شخص فقط از راه رنج و مسؤوليت و اضطرار به اوج علو
خود میرسد . رنج هم امری معقول است و علامت حيات و محرك اصلاح میباشد .
شهوات نيز در بين امور معقول برای خود جايی دارند ، هيچ امر بزرگی بدون
شهوت به كمال خود نرسيده است و حتی جاه طلبیها و خود خواهيهای ناپلئون
بدون اراده او به پيشرفت اقوام كمك كرده است . زندگی برای سعادت (
آرامش و رضايت حاصل از آن ) نيست ، بلكه برای تكامل است . تاريخ جهان
، صحنه سعادت و خوشبختی نيست ، دورههای
پاورقی : . 1 حج / 61 ، لقمان / 29 ، فاطر / 13 ، حديد / . 6 |