روشنفكر مابها
اين تيپ برای خود دو نوع دليل میآورند : عقلی و نقلی . . 1 دليل عقلی : برهان منطقی و دليل عقليی كه میگويد عمل نيك از هر كس كه صادر شود پاداش خواهد داشت بر دو مقدمه استوار است : الف . اينكه خدای متعال با همه موجودات ، نسبتی متساوی و يكسان دارد ، نسبت خدا با همه زمانها و همه مكانها متساوی است ، خدا همانگونه كه در شرق هست ، در غرب هم هست ، همانطوری كه در بالا هست در پايين هم هست ، خدا در زمان حال هست و در زمان گذشته و آينده نيز بوده و خواهد بود ، گذشته و حال و آينده برای خدا بیتفاوت است ، همانطوری كه بالا و پايين و شرق و غرب برای او يكسان است ، بندگان و مخلوقات هم برای او يكسانند ، او با هيچكس خويشاوندی و رابطه خصوصی ندارد ، عليهذا نظر لطف و يا نظر غضب خداوندی به بندگان نيز يكسان است مگر آنكه از ناحيه بندگان تفاوتی در كار باشد ( 1 ) .پاورقی : . 1 البته اين سخن به اين معنی نيست كه اشياء هم جملگی با خدا يكجور نيست دارند و استحقاق آنها يكسان است . نسبت اشياء با خدا يكسان نيست ولی نسبت خدا با اشياء يكسان است . خدا به همه اشياء يكجور نزديك است ولی اشياء در قرب و بعد نسبت به خدا متفاوت میباشند . در دعای افتتاح جمله جالبی در اين باره هست ، میخوانيم : الذی بعد فلا يری ، و قرب فشهد النجوی » . در اين جمله خدا چنين توصيف شده است : " آن كسی كه دور است و در نتيجه ديده نمیشود ، و نزديك است و در نتيجه نجواها و سخنان بيخ گوشی را گواه است " . در حقيقت ، ما از او دوريم ولی او به ما نزديك است . معماست ، چگونه ممكن است دو چيز نسبت به هم از لحاظ قرب و بعد دو نسبت مختلف داشته باشند ؟ بلی ، در اينجا چنين است ، خداوند به اشياء نزديك است ولی اشياء به خداوند نزديك نيستند ، يعنی با نسبتهای مختلف دور يا نزديكند . >