در اينجا نكته‏ای هست : جهان دنيا ، جهان طبيعت و ماده است ، جهان‏
علل و اسباب است ، علل و اسباب دنيوی با هم در تزاحم و جنگند ، در اين‏
دنيا " قسر " هم وجود دارد ، لهذا كسی كه هدفش دنيا باشد ، تضمينی‏
ندارد كه صد در صد به مقصود برسد . تعبيری كه قرآن كريم برای تفهيم اين‏
نكته انتخاب فرموده اين است :
" هر قدر بخواهيم ، به هر كس بخواهيم می‏دهيم " .
ولی آنكس كه در نظام روحی خودش هدف عالی تری دارد و دل به هدفهای‏
كوچك نقد نداده است و به سوی هدف الهی گام برمی‏دارد و با ايمان جلو
می‏رود ، البته وی به هدف خواهد رسيد زيرا خداوند ارجگزار است ، كار
نيكی را كه تقديم او گردد می‏پذيرد و مزد می‏دهد .
در اينجا سعی و كوشش هم شرط شده است زيرا محال است كه كسی بی‏گام‏
برداشتن ، راهپيمايی كند و به هدف برسد .
سپس در آيه بعد می‏فرمايد :
« كلا نمد هؤلاء و هؤلاء من عطاء ربك ، و ما كان عطاء ربك محظورا »(1).
" ما همه را ، هم اين گروه را و هم آن گروه را ، از فيض پروردگارت‏
مدد می‏كنيم ، فيض پروردگار تو از كسی دريغ نشده است " .
يعنی ما فياض علی الاطلاقيم و جهان را مستعد فعاليت ساخته‏ايم ، هر كسی‏
هر تخمی كه بپاشد آن را به ثمر می‏رسانيم ، هر كس كه به سوی هدفی رهسپار
است او را به هدفش می‏رسانيم .
حكمای الهی می‏گويند : واجب الوجود بالذات واجب من جميع الجهات و
الحيثيات است ، لهذا واجب الفياضيه است ، از اين رو هر كس طالب هر
چه باشد ، خدا او را مدد می‏كند . چنين نيست كه اگر كسی طالب دنيا باشد
خدا بفرمايد تو گمراه هستی و بر خلاف ارشاد و هدايت ما عمل كرده‏ای پس‏
ما تو را تأييد نمی‏كنيم . نه ، چنين نيست ، دنيا طلب هم در دنيا طلبی‏
خويش در حدودی كه اين سرای اسباب و علل و تمانع و تزاحم امكان می‏دهد
مورد تأييد و حمايت الهی است و از بذل و بخشش بيدريغ او بهره‏مند
می‏گردد .
به عبارت ديگر : جهان ، سرزمين مستعد و مناسبی است برای كاشتن و
روييدن و رشد كردن و درو كردن ، بستگی دارد به اينكه انسان چه بذری برای‏
رشد و پرورش

پاورقی :
. 1 اسراء / . 20