عليهذا دليل عقلی به اصطلاح " روشنفكر مابان " - مبنی بر اينكه "
خداوند با همه مخلوقاتش نسبت متساوی و يكسان دارد ، و از طرف ديگر حسن
و قبح اعمال ، ذاتی اعمال است ، پس عمل خير از همه مردم يكسان است و
لازمه اين دو " يكسانی " اين است كه پاداش اخروی مؤمن و غير مؤمن
يكسان باشد . . . " - مخدوش است . در اين استدلال ، عملها و نسبت
يكسان خداوند با مخلوقات در نظر گرفته شده است اما " عامل " و شخصيت
او و هدف و انگيزه و سير روحی و معنوی را كه جبرا و قهرا موجب نايكسانی
عملها میشود و فاصلهای در حد فاصله مرده و زنده ميان آنها به وجود میآورد
فراموش كردهاند ، میگويند : برای خدا چه فرق میكند كه آنكه عمل خير
انجام میدهد او را بشناسد يا نشناسد ؟ با او آشنا باشد يا آشنا نباشد ؟
عمل را برای رضای او انجام داده باشد يا برای مقصودی ديگر ؟ قصدش تقرب
به خدا باشد يا نباشد ؟
پاسخ اين است : برای خدا فرق نمیكند ولی برای خود آن شخص فرق میكند ،
او اگر خدا را نشناسد و با او آشنا نباشد يك نوع سلوك روحی میكند و اگر
آشنا باشد نوعی ديگر . اگر آشنا نباشد عمل يك بعدی انجام میدهد ، عملش
تنها حسن فعلی و حسن تاريخی میيابد ، ولی اگر آشنا باشد عمل دو بعدی
انجام میدهد و عملش حسن فاعلی و حسن ملكوتی نيز پيدا میكند و دو بعدی
میگردد ، اگر آشنا باشد خودش و عملش به سوی خدا بالا میرود و اگر آشنا
نباشد بالا نمیرود . به عبارت ديگر : برای خدا فرق نمیكند اما برای عمل
فرق میكند ، در يك صورت ، عمل ، عملی میشوند زنده و صعود كننده به بالا
، و در صورت ديگر عملی میشود مرده و هبوط كننده به پايين .
میگويند خدای عادل و حكيم هرگز به جرم اينكه بندهای با او رابطه دوستی
ندارد خط بطلان بر روی اعمال نيكش نمیكشد .
ما هم معتقديم كه خداوند خط بطلان نمیكشد ، اما بايد ببينيم آيا اگر كسی
خداشناس نباشد عمل خير واقعی كه هم حسن اثر داشته باشد و هم حسن ارتباط
، هم از نظر نظام اجتماعی خوب باشد و هم از نظر روحی عامل ، از او سر
میزند يا سر نمیزند ؟ همه اشتباهها از آنجا پيدا شده است كه ما مفيد
بودن اجتماعی يك عمل را برای اينكه آن عمل ، " خير " و " صالح "
محسوب گردد كافی فرض كردهايم . مسلما اگر به فرض ( البته فرض محال )
كسی خدا را نشناسد و با عمل خود به سوی خدا بالا رود خدا او را باز
نمیگرداند ، اما حقيقت اين است كه كسی كه خدا را نمیشناسد حجابی را
پاره نمیكند ، طوری از اطوار نفس را طی نمینمايد و به سوی ملكوت خدا
|