نتيجه يعنی هدايت يافتن بايد به دست آيد ، و اما وسيله‏ای كه بايد از آن‏
استفاده شود برای هميشه و همه جا تعيين نشده و قابل تعيين و اندازه‏گيری‏
هم نيست .
در آيه كريمه می‏فرمايد : " « قوا انفسكم و اهليكم نارا و قودها الناس‏
و الحجاره »" . ( 1 ) يعنی خودتان و خاندانتان را از آتشی كه
آتشگيره‏اش آدم است و سنگ ، حفظ كنيد . خود نتيجه را می‏خواهد ، به‏
وسيله كار ندارد .
در اسلام برای هدايت و رهبری ، يك شكل صد در صد معين ترسيم نشده كه‏
همه اجزاء و مقدمات و مقارنات و شرائط و موانع در نظر گرفته شده باشد .
و اساسا قابل تعيين و ترسيم و اندازه‏گيری نيست ، چون متفاوت است .
رهبری مردم مثل نماز يك امر تعبدی و يكنواخت نيست ، يا فی‏المثل از نوع‏
ورد خواندن و منتر خواندن نيست كه طرف يك وردی حفظ است برای‏
عقرب زدگی و يا مارزدگی ، و هر عقرب زده يا مار زده را كه بياورند او
همان ورد معين را كه حفظ كرده می‏خواند .

نسبيت و موقت بودن وسيله‏ها

يك چيز در يك جا وسيله هدايت است و بسا هست همان چيز در جای ديگر
وسيله گمراهی و ضلالت باشد . منطقی كه يك پيرزن را مؤمن می‏كند اگر در
مورد يك آدم تحصيلكرده به كار برده شود او را گمراه می‏كند . يك كتاب‏
در يك زمان متناسب ذوق عصر و ذوق زمان و سطح

پاورقی :
1 - سوره تحريم ، آيه . 6