" رب " تعبير شده : مردم را به راه پروردگارت بخوان ، آن راهی كه
مردم بايد پرورش داده شوند و تربيت شوند به آن راه . مردم را بخوان .
با چه وسيله ؟ به وسيله حكمت . حكمت يعنی سخن متقن و محكم كه قابل خدشه
و تشكيك نيست ، و به اصطلاح منطقيين و حكما يعنی سخنی كه مقدماتش صد در
صد يقينی است . يعنی مردم را به راه پروردگارت بخوان و با برهان و
حكمت و علم صد در صد خالص و عقل خالص .
مفسرين گفتهاند دعوت كردن به وسيله حكمت و برهان و دليل عقلی و علمی
برای يك دسته خاص است كه استعداد آن را دارند .
« و الموعظة الحسنة »يعنی مردم را به راه پروردگارت بخوان به وسيله
موعظه خوب و پند و اندرزهای دلپسند . بعضی از مردم استعداد بيان عقلی و
علمی ندارند ، اگر مسائل علمی برای آنها طرح شود گيج میشوند . راه هدايت
آنها پند و اندرز است . با تمثيل و قصه و حكايت و هر چيزی كه دل آنان
را نرم كند بايد آنها را هدايت كرد . سر و كار موعظه و اندرز با دل است
، و اما سر و كار حكمت و برهان با مغز و عقل و فكر است . اكثريت مردم
در مرحله دل و احساساتند نه در مرحله مغز و عقل و فكر .
« و جادلهم بالتی هی احسن »اگر با كسی روبرو شديد كه غرضش كشف
حقيقت نيست ، غرضش اين نيست كه حقيقتی را بفهمد ، آمده برای مجادله و
حرف زدن و ايراد گرفتن ، در كمين است يك كلمهای بشنود آنرا مستمسك
قرار دهند و هو كند و مجادله نمايد ، تو هم با اينچنين شخصی مجادله كن .
اما تو به نحو احسن مجادله كن ، در مجادله از راه حق و حقيقت خارج نشو ،
در مجادله بیانصافی نكن ، حق كشی نكن ، دروغ به كار نبر ، و امثال اينها
.
|