خودش را برای زندگی بسازد حيوانات آنچه كه نياز دارند ، به حكم طبيعت‏
به آنها داده شده است يكی حريص است ، از اول حريص به دنيا می‏آيد ، تا
آخر عمرش هم حريص است يكی حليم به دنيا می‏آيد ، تا آخر عمرش هم حليم‏
است و غير از اين نمی‏تواند باشد يكی ديگر غضوب و خشمناك به دنيا می‏آيد
و تا آخر عمرش همين جور است يكی شره و شهوتران به وجود می‏آيد و تا آخر
عمرش همين طور است خروس كه به دنيا می‏آيد با يك سلسله خصايص است ،
ديگر تغيير هم نمی‏كند خروس تا آخر عمرش خروس است ، خوك هم تا آخر
عمرش خوك است ، سگ هم تا آخر سگ است ، گوسفند هم گوسفند است ،
انسان چطور ؟
انسان موجودی است كه می‏تواند خلقيات هر يك از اينها را بپذيرد ،
می‏تواند اين بشود ، آن بشود ، اين يكی بشود ، آن يكی بشود ، چيزی بشود
برتر از همه اينها ، يا چيزی بشود پست تر از همه اينها ، به تعبير قرآن‏
" « اولئك كالانعام بل هم اضل »" ( 1 ) انسان آن چيزی است كه خودش‏
خودش را بسازد ، و آن چيزی است كه بخواهد باشد ، نه آن چيزی كه خلقت‏
او را قرار داده است .
[ طرفداران اين نظريه ] می‏گويند ما قوا و غرائز زيادی به طور بالقوه‏
داريم ، ولی بايد اينها را جدول بندی كنيم و با يك نسبت و حساب معين‏
پرورش بدهيم ، مثلا قوای شهوانی در حيوانات هست ، در ما هم هست ، ولی‏
در ما بالقوه است و بايد آن را در يك حد معينی بسازيم قوه غضبيه - به‏
قول قدما - در انسان هست ، در حيوان هم هست ، ولی در انسان بالقوه هست‏
، انسان بايد آن را در

پاورقی :
. 1 اعراف / . 179