اخلاق در زمان ما تغيير كرده است خوب اين مسالهای است كه اخلاق مردم
تغيير كرده ، هيچكس هم منكر نيست كه " اخلاق تغيير میكند " غير از
مساله خوبی و بدی است اخلاق كه تغيير میكند ، غير از اين است كه آن اخلاق
تغيير كرده ، چون تغيير كرده ، خوب است ! اول اين بحث را پيش میكشد
كه ما میدانيم اخلاق امروز با قديم فرق كرده ، میگويد :
" صفت جوانمردی - كه نيچه طرفدار اين صفت بود و میگفت حتی با زنان
هم نبايد زياد مهربانی كرد چون بر ضد جوانمردی است - امروز به كلی از
بين رفته و جای خودش را به صفات تملق و غيره داده حيا و حجب كه به
عشاق دليری میبخشيد و به هر قدرتی نيروی مضاعف میداد ، شهرت بی اصل
گشته است زنان كه قديم چنان عفيف بودند و حيا و حجب داشتند ، حالا
دلبريهای نهان خود را چنان آزادانه در معرض رقيبان نهادهاند كه كنجكاوی
، ديگر مايه زناشويی نمیگردد ادبيات ما بيشتر در اطراف امور جنسی است
" .
میخواهد بگويد همه اينها معلول زندگی صنعتی امروز است ، ولی نتيجهای
كه در آخر میگيرد اين است :
" ما بايد تغيير پذيری خوبيها و نسبيت سيال اخلاق را در نظر آوريم ،
بايد اصل دنيوی بودن و فنا پذيری اخلاق و تعلق آن به مبانی متغير حيات
انسانی را بپذيريم اصل اخلاق ناشی از آدابی است كه برای حفظ و سلامت نوع
مفيد دانسته شده است " .
ريشه فكرش همان حرف است .
|