می‏ماند و وقتی كه وجود انسان از اين حالت اجمال و بساطت خارج و گويی‏
باز می‏شود ، تمام اعمال خودش را از اول تا آخر عمر در مقابل خودش و با
خودش و توام با خودش مجسم می‏بيند در اين دنيا وقتی نگاه می‏كند ، خودش‏
را روی خط زمان در زمان حال می‏بيند و گذشته و آينده از او پنهان است ،
ولی در قيامت يكمرتبه اوست با تمام آنچه كه در همه زمانها انجام داده ،
خودش را با تمام زمانهای خودش و كارهايی كه در زمانها كرده توام می‏بيند
.
عده‏ای اين جور استنباط می‏كنند ، می‏گويند : "« و نخرج له يوم القيامة
" ( 1 ) " بيرون می‏آوريم " نشان می‏دهد كه گويی چيزی در جايی مخفی است‏
، آن را بيرون می‏آورند ، و اين جز آنكه از درون خود انسان بيرون كشيده‏
می‏شود ، چيز ديگری نيست .
ولی آيا فقط هر فرد از آن جهت كه يك فرد است يك كتاب و نامه دارد
؟ و يا يك امت هم از آن جهت كه يك امت است نامه‏ای دارد ؟
اين آيه چنين می‏گويد : " « و تری كل امة جاثية »" در روز قيامت در
ابتدای كار ، هر امتی را می‏بينی در حالی كه روی زانوی خودشان تكيه‏
كرده‏اند و اين جور خلاصه به زانو در آمده‏اند و منتظرند كه سرنوشتشان به‏
دستشان داده شود ، بعد می‏گويد : " « كل امة تدعی الی كتابها اليوم تجزون‏
ما كنتم تعملون »" ( 2 ) هر امتی به كتاب و نامه خودش خوانده می‏شود و
به آن امت گفته می‏شود كه به شما كيفر يا جزا داده می‏شود همانچه را كه‏
عمل كرديد ، يعنی جزای شما همان

پاورقی :
. 1 [ اشاره به آيه 13 سوره اسراء ] .
. 2 جاثيه / . 28