قابل انعطاف كند در مقالاتی كه در مجله زن روز مینوشتم ، سه مقاله تحت
عنوان " اسلام و مقتضيات زمان " نوشتم ، آنجا تعبير كردم كه اسلام برای
اين قوانين كنترل كننده ، حق و تو قائل شده است .
فقها تعبير بسيار زيبايی پيدا كرده اند كه از شيخ انصاری است از زمان
ايشان در طرز استنباط تغييرات بسياری پيدا شده است آنچه هم كه ايشان
گفته ، كشف است ، چيزی از خودش جعل نكرده .
قبل از ايشان قوانينی را كه ناظر به يكديگر بودند ، فقط به دو سه شكل
بيان میكردند ، میگفتند اگر قانونی با قانون ديگر تصادم داشته باشد ، يا
به شكل نسخ است كه آن را نسخ میكند ، يا به شكل تخصيص است [ و يا به
شكل تقييد ] .
تخصيص يعنی از عموم و كليت آن [ قانون ] بعضی افراد استثنا میشوند
مثالی كه خودشان ذكر میكنند - كه مثال شرعی نيست ، مثال عرفی است - اين
است كه می گويند اگر [ شارع ] گفت " اكرم العلماء " علما را احترام
كن ، وقتی كه گفت عالم ، اين عموم دارد و هر عالمی را [ در بر ] میگيرد
بعد میآيد در ميان عالمها يك عده را استثنا میكند ، مثلا میگويد " الا
موسيقی دانان " اين استثناست اين را میگويند تخصيص .
" تقييد " با " تخصيص " نزديك است ولی عين آن نيست ، میگفتند
مثل اين كه يك طبيعتی را ذكر میكند ، میگويد اگر فلان عمل را مرتكب شدی
، كفاره بده كفارهات اين است كه بنده آزاد كنی بعد در يك دليل ديگر
برای بنده يك صفت ذكر میكند ، میگويد بنده مؤمن آزاد كن آنجا گفته "
بنده آزاد كن " ، مطلق گفته است ، اينجا میگويد : " بنده مؤمن آزاد كن
" يعنی صفت برايش ذكر
|