پاورقی : . 1 ما كاری نداريم كه داستان آدم از نظر خود قرآن واقعا يك داستان تاريخی است يا به قول امروز يك جريان سمبليك است و همين جور قرآن خواسته بيان كند ، هر كدام كه باشد ، برای ما درس است ، از نظر درسی فرق نمیكند .
همان انسان را پاداش و كيفر میدهد ، [ اين مضمون ] چه زيبا در اولين
حديث كافی آمده است .
كافی ابواب مختلفی دارد اولين بابش " باب عقل و جهل " است و در
آن باب هم اولين حديثش اين است ، كه مطلب به صورت يك تمثيل بيان
شده : " « لما خلق الله العقل استنطقه ، ثم قال له : اقبل ، فاقبل ، ثم
قال له : ادبر ، فادبر ، ثم قال : . . . ما خلقت خلقا هو احب الی منك
اياك اعاقب و اياك اثيب » " خدا عقل را آفريد ، به او گفت : " بيا
" آمد ، گفت : " پشت كن ، برو از آن طرف " رفت . خداوند فرمود :
من مخلوقی شريف تر و عالی تر و بهتر از تو نيافريدم ، به موجب تو
پاداش میدهم و به موجب تو كيفر میكنم .
اين به تعبير امروزيها يك نوع " اصالة الانسان " يا " اصالة الوجدان
الانسانی " در قرآن است .
بدون شك آن مكتبهايی كه انسان را در مقابل شرايط جغرافيايی يا سياسی
يا اقتصادی ، اجتماعی و غيره به صورت يك موجود مجبور كت بستهای كه مثل
خسی كه روی سيل قرار گرفته بدون اختيار خودش اين طرف و آن طرف میرود [
میدانند ] ، شخصيت انسان را محو كردهاند ، ولی قرآن برای انسان شخصيتی
مافوق همه اين شرايط قائل است پس قرآن به جبر آنچنانی قائل نيست ، در
عين اينكه آن عوامل را به رسميت میشناسد .
يك دليل ديگر اين است : زندگی انسان در منطق قرآن از آدم شروع شده ،
( 1 ) از يك انسان ، آن هم يك انسان معلم ( « و علم ادم »
پاورقی : . 1 ما كاری نداريم كه داستان آدم از نظر خود قرآن واقعا يك داستان تاريخی است يا به قول امروز يك جريان سمبليك است و همين جور قرآن خواسته بيان كند ، هر كدام كه باشد ، برای ما درس است ، از نظر درسی فرق نمیكند . |