اشكال در مساله " اسلام و مقتضيات زمان " اشكال همزيستی و هماهنگی دو
شی‏ء است كه در طبيعت خودشان بر ضد يكديگرند ، يكی از اين دو در طبيعت‏
خودش ثابت و لايتغير است ، و ديگری در طبيعت خودش متغير و سيال و
ناثابت است ، اسلام به حكم اين كه دينی است نسخ ناپذير ، تغيير ناپذير
و جاودانی است ، و از طرف ديگر مقتضيات زمان به حكم اين كه در زمان‏
قرار گرفته است و هر چه كه در زمان قرار می‏گيرد - و از آن جمله مقتضيات‏
و شرايط زندگی بشر - ناثابت و متغير است و به يك حال باقی نمی‏ماند ، [
تغيير می‏پذيرد ] ، در اين صورت دو چيز كه يكی خاصيت ذاتی اش ثبات‏
است و ديگری خاصيت ذاتی اش تغيير و تحول است ، چگونه می‏توانند با
يكديگر همزيستی و هماهنگی داشته باشند ؟ و بالاتر [ اينكه ] آنكه ثابت‏
است بخواهد هادی و راهنمای آن چيزی باشد كه متغير است ! در حالی كه اين‏
ثابت حتی نمی‏تواند پا به پای