علمی كه بر هر مسلمان واجب است چيست ؟
غزالی - كه متعلق به حدود نهصد سال پيش است - در كتاب احياء العلوم‏
، و ديگران هم [ اين سؤال را ] طرح كرده و گفته اند نمی‏توان اين را به‏
علم خاصی محدود كرد ، مطلب را اين جور بيان كرده اند - و درست هم بيان‏
كرده اند - كه ما در اسلام دو نوع علم داريم : بعضی علمها هست كه نفس‏
علم - خودش - مورد تكليف است ، يعنی چيزی است كه خودش را بايد
دانست مثل علم به خدا و به اصطلاح " اعتقادات " كه خودش لازم است‏
چنين علمی خودش واجب است ولی علمهايی هم داريم كه به اصطلاح فقها واجب‏
تهيئی است ، تقريبا يعنی واجب مقدمی است ، يعنی علم مقدمه عمل است ،
از آن جهت واجب است كه اگر مسلمانان بخواهند وظيفه شان را انجام بدهند
، بدون [ دانستن ] آن علم ممكن نيست ، واجب است ، ولی نه واجب نفسی‏
ذاتی ، بلكه واجب نفسی تهيئی ، برای آماده شدن .

پاورقی :
> مؤنث قرار بگيرد به مرد اختصاص پيدا می‏كند و گرنه مفهومش اعم است‏

در خود قرآن اين جور است ، مثلا می‏گويد : " هل يستوی الذين يعلمون و

الذين لا يعلمون »" ( 1 ) اينجا " الذين »" صيغه مذكر است ، ولی‏
احدی نمی‏گويد " مردانی كه می‏دانند " ، بلكه می‏گويند " كسانی كه‏

می‏دانند " [ يا می‏گويد : ] " ام نجعل الذين امنوا و عملوا الصالحات‏

كالمفسدين فی الارض ام نجعل المتقين كالفجار »" ( 2 ) در هيچ مورد كسی‏
نمی‏گويد كه " الذين امنوا و عملوا الصالحات »" يعنی مردان مؤمن ،
بلكه يعنی كسان مؤمن فقها به طور كلی اين جور تعبيرات را هرگز به مرد
اختصاص نمی‏دهند ، اين تعبيرات را برای اعم از زن و مرد می‏دانند " مسلم‏

" يعنی جنس مسلمان ، مثلا پيغمبر فرمود : " المسلم من سلم المسلمون‏

من يده و لسانه » " مسلمان كسی است كه مسلمانان ديگر از دست و زبان او
در امان و به سلامت باشند ديگر كسی نمی‏گويد مرد مسلمان چنين است و اين‏
سخن شامل زن مسلمان نمی‏شود
. 1 : زمر / . 9
. 2 : ص / . 28