برخی از اخبار دارد : « ظاهر و باطن » و در بعضی ديگر : « ظهر و بطن » .
ظاهری كه همه مردم درك می‏كنند و باطنی كه فقط برخی به آن می‏رسند ، آن‏
باطنش هم باطنی دارد ، يعنی كسانی كه به آن باطن می‏رسند برخی در آن‏
مرحله می‏مانند و برخی جلوتر می‏روند ، و آن باطن هم باطنی دارد تا هفت‏
باطن .
پيغمبر اكرم فرمود : قرآن نازل شده است بر هفت حرف ( 1 ) . چقدر
مفسرين در اين باره بحث كرده‏اند كه منظور از اين هفت حرف چيست .
محققين گفته‏اند كه اين هفت حرف با آنجائی كه [ می‏گويد قرآن ] هفت بطن‏
و هفت باطن دارد يك مقصود بيشتر نيست .
يادم هست در درس اصول مرحوم آية الله بروجردی ، سال اولی كه ايشان به‏
قم مشرف شده بودند بحث كشيده شده بود به اين مطلب كه آيا استعمال يك‏
لفظ در اكثر از معنی واحد جايز هست يا خير ؟ مقصود اين است كه اگر ما
يك لفظ داشته باشيم كه چند معنی مباين و مغاير داشته باشد ، مثل لفظ شير
در فارسی ، آيا ممكن است اين لفظ در آن واحد در بيش از يك معنی‏
استعمال بشود يا نه ؟ آنهائی كه مدعی هستند كه يك لفظ را در آن واحد
می‏شود در چند معنی به كار برد از جمله استدلال كرده‏اند به همين حديث كه‏
پيغمبر اكرم فرمود قرآن بر هفت حرف نازل شده است . آنها ادعا كرده‏اند
كه مقصود پيغمبر اينست كه در قرآن يك لفظ در آن واحد در چند معنی‏
مختلف استعمال شده است .
البته اين سخنی است كه مورد قبول علماء نيست .
مرحوم آية الله بروجردی از همين جا ، از درس وارد موعظه شدند كه هم‏
درس را تكميل كردند و هم ضمنا موعظه كردند . گفتند اگر چه ما

پاورقی :
. 1 انزل القرآن علی سبعة احرف » .