نامساوی قياس غلط است . و قياسهايی كه او كرده است و اساسا هر كه‏
بخواهد در دين قياس بكند چون شرايط را درك نمی‏كند ، بجای اينكه شرايط
را مساوی بگيرد ، در شرايط نامساوی عمل می‏كند و اشتباه می‏كند . اين‏
اجتهاد ممنوع است ، ولی ما يك اجتهاد مشروع هم داريم ، آن همين است كه‏
در اين تعبير اميرالمؤمنين بود ، اينكه فروع يعنی شاخه‏ها را از اصلها و
ريشه‏ها استنتاج بكنند .

كليات و قواعد محدود است و مسائل ، نامتناهی

حديث معروفی است كه آن را ابن ادريس در آخر [ ( سرائر ) ] نقل كرده‏
است . ابن ادريس يك فقيهی است كه به خبر واحد عمل نمی‏كند ، بر عكس‏
جمهور فقهاء كه اگر خبر واحد مورد وثوق و اعتماد باشد عمل می‏كنند . ولی‏
در عين حال در آخر كتاب [ ( سرائر ) ] خودش كه از كتب فقهی بسيار
ارجمند و با ارزش ما است يك خاتمه‏ای دارد كه معروف است به [ (
مستطرفات سرائر ) ] . در آنجا در يك قسمت ، اين آدم بدبين كه به اخبار
واحد عمل نمی‏كند ، يك سلسله اخبار و احاديث دارد كه آنها را غير قابل‏
ترديد می‏داند و واحد نمی‏شمارد ، بلكه متواتر يا نزديك به متواتر می‏داند
. آن حديث كه در وسائل هم هست اينست : « علينا القاء الاصول و عليكم‏
التفريع » ( 1 ) . ائمه گفته‏اند كه بر ما است كه اصول و قوانين و قواعد
كلی را بيان كنيم ، اين وظيفه ما است ، اما تفريع كردن يعنی فرع را از
اصل استخراج كردن و شاخه را از تنه در آوردن اين ديگر وظيفه شما است .
اين آن اجتهادی است كه نه تنها ممنوع نيست بلكه لازم و واجب است ، و
علت آن هم معلوم

پاورقی :
. 1 سرائر ابن ادريس ، ص 478 به نقل از جامع بزنطی ، با اندكی اختلاف‏
در عبارت .