پاورقی : . 1 سوره اسراء ، آيه . 15
مگر پس از آنكه آنها خودشان در آنچه كه مربوط به شخصيت و اخلاق و عادات
خودشان است دگرگونی به وجود آورند ، فاسد گردند . كلمه « لم يك »افاده
حتميت و ضرورت میكند ، يعنی خداوند هرگز چنين نبوده است كه بی جهت
نعمتی را از قومی سلب كند ، لازمه خدائی خدا اينست كه اينچنين نباشد .
هرگاه تعبيری به اين شكل در قرآن آمده است ، علما قطعيت و ابديت و
عموميت را از آن استفاده میكنند ، مثل آن آيهای كه علماء علم اصول به آن
استناد میكنند : « ما كنا معذبين حتی نبعث رسولا » ( 1 ) ما چنين
نبودهايم كه قومی را عذاب كنيم قبل از اينكه پيغمبری در ميان آنها
بفرستيم و اتمام حجت به طور كافی شده باشد ، يعنی ما هيچ ملتی و فردی را
قبل از اينكه به او اتمام حجت شده باشد و حقيقت برای او بيان و روشن
شده باشد معذب نخواهيم كرد . علمای اصول میگويند اين آيه تأييد میكند
قاعده [ ( قبح عقاب بلابيان ) ] را . ببينيد ، اگر در اين آيه اينطور
آمده بود كه : « ما عذبناهم قبل ان نبعث رسولا »، فقط حكايت میكرد كه
ما در گذشته قبل از اينكه پيغمبری را مبعوث بكنيم قومی را عذاب نكرديم
. در آنوقت میگفتيم كه خدا از گذشته خبر داده است و نمیگويد كه در
آينده اينچنين است ، نمیگويد ما هميشه اين جور هستيم . ولی وقتی كه با
اين تعبير بيان میكند كه : « ما كنا معذبين حتی نبعث رسولا »هرگز چنين
نبودهايم ، يعنی خلاف مقام الوهيت و ربوبيت است كه قومی را معذب بكند
قبل از آنكه اتمام حجت كافی به آن قوم شده باشد .
اين آيه هم كه میفرمايد : ²" ذلك بان الله لم يك مغيرا نعمة انعمها
پاورقی : . 1 سوره اسراء ، آيه . 15 |