شامل اين فقه است و هم شامل ساير مطالب اسلامی . [ ( فقه ) ] يعنی فهم‏
عميق . در اينجا مقصود رسول خدا از كلمه فقه جمله‏ای است كه احتياج به‏
فهم عميق دارد : « رب حامل فقه غير فقيه » يعنی چه بسيارند بردارندگان و
حمل كنندگان يك جمله عميق ، در حالی كه خود آنها دارای فهم عميق نيستند
و قدرت اين كه آن را درك كنند و معنی و مقصود و عمقش را بفهمند ندارند
. پس اين جمله برای آنها سودی ندارد . آنها فقط وسيله انتقال به ديگران‏
كه صلاحيت بيشتری دارند هستند : « و رب حامل فقه الی من هو افقه منه » .
بسا كسی يك جمله پرمعنائی را حفظ كند و حمل كند و ببرد تحويل يك نفر
ديگر بدهد كه او از خود اين فرد بهتر بفهمد . می‏بينيد اين قسمت در دنبال‏
آن قسمت اول است كه فرمود : « نضر الله عبدا سمع مقالتی فوعاها و بلغها
من لم يسمعها » خدا خرم گرداند كسی را كه سخن مرا بشنود و آن را ضبط و
حفظ كند و برساند به كسی كه نشنيده است . به دنبال آن می‏فرمايد : بسا
حامل فقهی كه فقيه نيست و بسا حامل فقهی كه آن را منتقل می‏كند به كسی كه‏
از خودش فقيه‏تر و لايق‏تر و داناتر است .
باز از كلمات رسول اكرم است : « اعطيت جوامع الكلم » ( 1 ) . به من‏
سخنان جامع اعطاء شده است . می‏خواهد بيان كند كه يكی از موهبتهای بزرگی‏
كه از طرف پروردگار به من اعطاء شده است كلمات جامع است . كلمات‏
جامعه يعنی چه ؟ يعنی می‏توانم يك جمله بگويم بجای صد جمله ، يك جمله‏
بگويم بجای هزار جمله ، يك جمله بگويم به صورت يك قانون و يك اصل كلی‏
كه هر چه بخواهند اين جمله سعه و گسترش داشته باشد، قابليت داشته باشد.
جمله‏ها می‏توانم بگويم كه در عين اختصار و كوتاهی

پاورقی :
. 1 بحار الانوار ، جلد ششم ، چاپ سربی تهران ، ص 229 به نقل از امالی‏
صدوق .