نمی‏خواهم امشب آن مسائل را تكرار بكنم ، همين مقدار فهرست وار اشاره‏
می‏كنم كه رابطه‏اش با بحث امشب ما روشن بشود .

دو وظيفه بزرگ علما

ما در آن مباحث جزء مطالب و مباحثی كه گفتيم اين بود كه يك تفاوت‏
ميان عصر خاتم الانبياء به بعد و اعصار پيشين اين است كه در اعصار پيشين‏
، بشر دوره‏ای را طی می‏كرد كه ما از نظر علمی نام آن را دوره قبل از بلوغ‏
گذاشتيم . در آن ادوار راه احياء شرايع سابق منحصر بود به اينكه‏
پيغمبرانی كه از طريق وحی ، مطالب به آنها القاء شده است بيايند و
مطالب را برای مردم روشن بكنند . علم و عالم آنقدر تكامل نيافته بود كه‏
بتواند مواريث انبياء را حفظ كند و زنده‏نگه دارد و لهذا هيچ كتاب‏
آسمانی غير از قرآن باقی نماند ، يگانه كتاب آسمانی كه خودش محفوظ ماند
قرآن است . شما غير از قرآن يك . كتاب آسمانی پيدا نمی‏كنيد كه كسی‏
بتواند از روی قطع و يقين نشان بدهد كه اين همان كتاب است كه آن‏
پيغمبری كه صاحب اين كتاب است آورده است . بشر قبلی درست حالت بچه‏
مكتبی‏ها را داشته است كه جزوه الفبا را ضمن اينكه می‏خواند پاره پاره‏
می‏كند و به دور می‏ريزد .
بشر بعد از آن دوره يعنی در دوره خاتميت ، لااقل اين خصيصه را داشته كه‏
كتاب آسمانی را كه اصل و مرجع اصلی است حفظ كند ، يك سلسله مواريث‏
قطعی از سنن پيغمبر خودش را نيز حفظ كند كه ديگر احتياج به اينكه عده‏ای‏
از طريق وحی بيايند و بگويند كه آقا شما يك همچو آيات و دستورات‏
آسمانی داشته‏ايد نباشد ، خود بشر از طريق علم و رشد عقلی اينها را نگاه‏
داشته است ، ديگر لازم نيست كه يكی بيايد و بگويد كه بر