پاورقی : 1 - سوره نمل ، آيه . 88
اصل اين قانون كلی به دو شكل بيان میشود : يكی رنگ فلسفی میگيرد و
ديگری رنگ اجتماعی ، رنگ فلسفی به اين شكل كه در اين دنيا همه چيز
متغير است ، هيچ چيز باقی نيست ، و رنگ اجتماعی به اين صورت كه هر
چيز در اجتماع زائيده يك احتياج است و احتياجات اجتماعی بشر در تغيير
است پس هر چيزی يك مدت موقت در اجتماع میماند .
اما مطلب اول كه رنگ فلسفی میدهند و میگويند همه چيز در تغيير است
آيا راست است ؟ به اين تعبير كه همه چيز در تغيير است درست نيست ،
ولی به اين معنی كه جهان ماديات ، تركيبات مادی اين دنيا در تغيير است
، صحيح است . يعنی شما در اين دنيا مادهای پيدا نمیكنيد كه از ازل به
همين شكل بوده و تا ابد هم به همين شكل باقی خواهد بود . آيا اين كوههائی
كه میبينيد از ازل به همين شكل بوده و تا ابد هم به همين شكل باقی خواهد
بود ؟ نه . آيا دريا به همين شكل كه الان هست بوده است ؟ نه . آيا به
همين شكل باقی میماند ؟ نه . حكمای اسلامی از قديم الايام اين آيه قرآن را
كه میفرمايد : « و تری الجبال تحسبها جامده و هی تمر مر السحاب صنع الله
الذی اتقن كل شیء »( 1 ) ناظر به تغييری كه در همه اشياء و اجسام عالم
رخ میدهد دانستهاند ، به « قرينه صنع الله الذی اتقن كل شیء ». آيه
میگويد اين كوهها را كه میبينی خيال میكنی يكنواخت و ثابت است و حال
اينكه اينها دائما در تغيير است همانطوری كه ابرها را میبينی كه به يك
حال باقی
پاورقی : 1 - سوره نمل ، آيه . 88 |