است . عبادت يعنی خضوع در نزد پروردگار ، تسبيح و تنزيه و تحميد
پروردگار . حالا اگر نماز ابراهيم از لحاظ شكل ظاهر فرقی داشته باشد با
نماز ما ، مهم نيست ولی مسلم نماز ابراهيم نماز بوده است يعنی آنچه كه‏
در نماز هست ، نوع اذكار ، نوع حمدها ، نوع ثناها ، ستايشها ، خضوعها ،
اظهار ذلتها ، تسبيحها و تقديسها در آن بوده است . اينقدر در اين عبادت‏
دخل و تصرف كرده بودند كه در زمان نزول قرآن نماز را به شكل سوت كشيدن‏
يا كف زدن درآورده بودند .
پس يكی از كارهائی كه هر پيغمبری می‏كند احياء تعليمات پيغمبران پيشين‏
است . لهذا قرآن راجع به ابراهيم ( ع ) می‏گويد : « ما كان ابراهيم‏
يهوديا و لا نصرانيا و لكن كان حنيفا مسلما »( 1 ) يهوديها می‏گفتند همين‏
طريقه‏ای را كه ما داريم و اسمش يهودی گری است ، ابراهيم داشت .
نصرانيها می‏گفتند طريقه ابراهيم همين است كه ما الان داريم . يعنی اينكه‏
ما داريم ، همان است منتها كامل شده است و نسخ كننده طريقه ابراهيم‏
است . در آيه ديگر می‏گويد : « شرع لكم من الدين ما وصی به نوحا » تشريع‏
كرد برای شما دينی را كه در زمان نوح به آن توصيه شده بود « و الذی‏
اوحينا اليك و ما وصينا به ابراهيم و موسی و عيسی »اين دينی كه برای‏
شما توصيه شده است ، همانست كه به نوح توصيه شده و همانست كه به تو
وحی شده و همانست كه به ابراهيم و موسی و عيسی توصيه شده است « ان‏
اقيموا الدين و لا تتفرقوا فيه كبر علی المشركين ما تدعوهم اليه »( 2 )
توصيه شد كه همين دين را اقامه

پاورقی :
1 - سوره آل عمران ، آيه . 67
2 - سوره شوری ، آيه . 13