يك مقياس كلی اينست كه ببينيم پديده‏هائی كه در زمان به وجود می‏آيد
چه عواملی باعث به وجود آمدن آنها شده است و در چه جهتی به وجود آمده‏
است ، يعنی عامل پديده مورد نظر كدام استعداد از استعدادهای گوناگون‏
انسانی است ، و [ ببينيم آن پديده ] برای چه منظوری بوجود آمده و چه‏
آثاری دارد ؟ بايد ببينيم آنچه كه در زمان پيدا شد آيا محصول عقل و علم‏
بشر است يا چيز ديگری دخالت كرده است ؟ شما هر چيزی را كه ديديد در
زمان پيدا شد اگر روی آن حساب بكنيد ، گاهی می‏بينيد صددرصد محصول علم و
عقل است ، و گاهی می‏بينيد محصول علم هست اما نه علم آزاد بلكه علم‏
بيچاره اسير . مثلا علمی در دنيا هست به نام علم فيزيك . بعضی از علما
زحمت كشيده‏اند و اين علم را پيش برده‏اند . يكی از مباحث اين علم بحث‏
مربوط به نور است . مبحث نور از مباحثی است كه هزاران سال است بشر
درباره آن تحقيقاتی دارد كه حقيقت نور چيست ؟ انسان كه می‏بيند ، چطور
می‏شود كه می‏بيند ؟ انعكاس و انكسار نور چگونه است ؟ نور چه قوانينی‏
دارد ؟ يكی از علمای اسلامی مردی است به نام " ابن الهيثم " كه يك‏
رياضيدان و فيزيكدان فوق العاده‏ای می‏باشد ، مخصوصا درباره نور مطالعات‏
عجيبی كرده است كه اروپائيها بسياری از عقايدشان درباره نور را به اقرار
خودشان از اين مرد گرفته‏اند . كتاب " المناظر " ابن الهيثم اكنون در
دست است . يكی از اكابر دانشمندان اروپائی " راجر بيكن " است كه از
معاريف نوابغ اروپا است و در حدود قرن دوازدهم ميلادی می‏زيسته است .
اين مرد از حوزه اندلس اسلامی استفاده كرده