بشريت است ؟ يعنی آيا بشريت اينجور ساخته شده كه هر چيز نوی كه پيدا
میشود ، آن چيز حتما در جهت صلاح و پيشرفت اوست ؟ آيا جامعه انحراف
پيدا نمیكند و امكان ندارد يك چيز تازه در قرن پديد بيايد كه انحراف و
در جهت سقوط باشد ؟ بلكه امكان دارد ، پديدههای هر زمانی ممكن است در
جهت صلاح بشريت باشد و ممكن است در جهت فساد باشد . دليلش اينست كه
ما مصلح داريم ، به قول اينها مرتجع داريم . مصلح عليه زمان قيام میكند ،
مرتجع هم عليه زمان قيام میكند با اين تفاوت كه مرتجع به كسی میگويند كه
عليه پيشرفت زمان قيام میكند و مصلح به كسی میگويند كه عليه فساد و
انحراف زمان قيام میكند . هر دو عليه زمان خودشان قيام میكنند . ما
سيدجمال الدين اسد آبادی را مصلح میشماريم و همه دنيا او را مصلح
میشمارند . او عليه اوضاع زمان خودش قيام كرده بود يعنی با آنچه كه در
زمان خودش وجود داشت ، هماهنگی نمیكرد . پس چرا به او مصلح میگوئيم ؟
برای اينكه اين اصل را قبول نكردهايم كه هر چه كه در زمان باشد خوب است
، هر چه كه اكثريت بر آن باشند خوب است . میگوئيم در زمان او يك
سلسله مفاسد و انحرافات وجود داشت كه او عليه آنها قيام كرد . در مقابل
، هر كس كه امروز تاريخ مثلا فلان اخباری را كه آن شب اسم بردم بخواند ،
میگويد او يك مرتجع است يعنی عليه پيشرفت و ترقيات زمان خودش قيام
كرده است .
پس به همين دليل كه ما میتوانيم در هر زمان مصلح و مرتجع داشته باشيم
، پديده های زمان دو حالت میتوانند داشته باشند . يك حالت ، حالت
پيشرفتگی ، و حالت ديگر ، حالت
|