در اين آيه سخن از يك تصميم و اراده ناشايسته اجتماعی است ، سخن از
تصميمی اجتماعی برای معارضه بيهوده با حق است و سخن در اين است كه كيفر
چنين آهنگ و تصميم اجتماعی ، عذاب عمومی و اجتماعی است .
در قرآن كريم احيانا مواردی ديده میشود كه كار يك فرد از افراد يك
اجتماع به همه آن اجتماع نسبت داده میشود و يا كار يك نسل به نسلهای
بعدی نسبت داده میشود ( 1 ) . و اين در مواردی است كه مردمی دارای يك
تفكر اجتماعی و يك اراده اجتماعی و به اصطلاح دارای يك روح جمعی میباشند
. مثلا در داستان قوم ثمود عمل پی كردن شتر صالح را كه ناشی از يك فرد
بود به همه آن قوم نسبت میدهد : " « فعقروها »" ( آن قوم آن شتر را
پی كردند ) ، همه قوم را به عنوان مرتكب جرم میشمارد ، همچنانكه همه
آنها را مستحق مجازات برای آن عمل میداند و میگويد : " « فدمدم عليهم
ربهم »" ( 2 ) .
علی ( عليهالسلام ) در يكی از خطب نهجالبلاغه در توضيح اين مطلب
میفرمايد :
" « ايها الناس انما يجمع الناس الرضا و السخط » " ( 3 ) .
پاورقی :
. 1 مانند آيه 79 از سوره بقره : " فويل للذين يكتبون الكتاب
بأيديهم ثم يقولون هذا من عند الله ليشتروا به ثمنا قليلا فويل لهم مما
كتبت أيديهم و ويل لهم مما يكسبون »" و همچنين آيه 112 از سوره آل
عمران : " ضربت عليهم الذلة أينما ثقفوا الا بحبل من الله و حبل من
الناس و باؤا بغضب من الله و ضربت عليهم المسكنة ذلك بأنهم كانوا
يكفرون بايات الله و يقتلون الانبياء بغير حق ذلك بما عصوا و كانوا
يعتدون »" .
. 2 شمس / . 14
. 3 نهجالبلاغه ، خطبه . 199