پاورقی : . 1 رجوع شود به تاريخ چيست ؟ تأليف ای . اچ . كار . ترجمه حسن كامشاد ، و درسهای تاريخ و لذات فلسفه تأليف ويل دورانت ص 291 - 312.
ترديد دارند و در كتب مربوطه مطرح است ( 1 ) و بعضی حركت تاريخ را
دوری میدانند ، مدعی شدهاند كه تاريخ از يك نقطه حركت میكند و پس از
طی مراحلی بار ديگر به نقطه اول میرسد و شعار تاريخ اين است : از سر .
مثلا يك نظام قبايلی خشن وسيله مردمی بيابانگرد كه شجاعت و اراده
دارند تأسيس میشود . اين حكومت به طبيعت خود منجر به اشرافيت و
اريستو كراسی میگردد . انحصارطلبی در حكومت اشرافيت به انقلاب عامه و
حكومت دموكراسی منتهی میشود . هرج و مرج و بیسرپرستی و افراط در آزادی
در نظام دموكراسی بار ديگر سبب روی كار آمدن استبداد خشن وسيله يك
روحيه قبايلی میگردد .
ما فعلا وارد اين بحث نمیشويم و به وقت ديگر موكول میكنيم . به صورت
" اصل موضوع " بنابراين میگذاريم كه حركت و سير تاريخ در مجموع ، در
جهت پيشرفت است .
البته لازم به يادآوری است كه همه كسانی كه تاريخ را در جهت پيشرفت
میبينند ، اعتراف دارند كه چنين نيست كه همه جامعهها در همه شرايط ،
آيندهشان از گذشتهشان بهتر است و جامعهها همواره و بدون وقفه در جهت
اعتلا سير میكنند و انحطاطی در كار نيست . بدون شك جامعهها توقف دارند
، انحطاط و قهقرا دارند ، تمايل به راست يا چپ دارند ، و بالاخره سقوط و
زوال دارند .
پاورقی : . 1 رجوع شود به تاريخ چيست ؟ تأليف ای . اچ . كار . ترجمه حسن كامشاد ، و درسهای تاريخ و لذات فلسفه تأليف ويل دورانت ص 291 - 312. |