پاورقی : . 1 ماركس و ماركسيسم ، ص 35 ( متن و پاورقی ) . از اينجا معلوم میشود كه نظريه ماركسيسم كه میگويد تنها اعمال زور طبقه استثمار شده اخلاقی است زيرا در مسير تكامل است و نقش مؤثر در پيشرفت دارد اما اعمال زور و قدرت طبقه استثمارگر ضد اخلاقی است چون عامل توقف است ، قابل خدشه است . يعنی از نظر اين مكتب عامل فشار طبقه استثمارگر همان قدر در تكامل نقش دارد كه عكسالعمل انقلابی طبقه استثمار شده ، پس عمل استثمارگر همان اندازه اخلاقی است كه عمل استثمار شده . تفاوت آنها در جهت قرار گرفتن اين دو نيرو است كه يكی رو به گذشته دارد و ديگری رو به آينده ، نه در نقش داشتن در تكامل . بديهی است كه رو به گذشته يا آينده داشتن نمیتواند ملاك اخلاقی و غير اخلاقی بودن باشد ، زيرا در حقيقت " نيت " را و ذهن را ملاك قرار دادهايم و اين از نظر ماركسيسم نوعی ايدهآليسم است .