چيست ؟ اين دين می‏خواهد چه وحدتی به آنها ببخشد و چه ماركی روی آنها
بزند و زير چه پرچمی آنها را گرد آورد ؟ پاسخ اين است : اسلام ، تسليم‏
حقيقت بودن .
ملاك وحدتی كه هر مكتب برای پيروان خود قائل است راه بسيار خوبی است‏
هم برای شناخت هدفهای آن مكتب و هم برای به دست آوردن ديدگاه آن مكتب‏
درباره انسان و جامعه و تاريخ .

3 شرايط و موانع پذيرش

قبلا گفتيم مكانيسم حركت تاريخ از نظر مكتبهای گوناگون ، مختلف است :
يكی مكانيسم طبيعی حركت را فشار يك طبقه بر طبقه ديگر و ارتجاعی‏
بالذات بودن طبقه‏ای و انقلابی با لذات بودن طبقه ديگر می‏داند ، و ديگری‏
مكانيسم اصلی را در فطرت پاك كمال جويانه و ترقی خواهانه بشر سراغ دارد
، و يك مكتب ديگر چيز ديگر . بديهی است كه هر مكتب متناسب با اينكه‏
مكانيسم حركت را چه مكانيسمی بداند در تعليمات خود شرايط و موجبات يا
موانع و بازدارنده‏ها را توضيح می‏دهد . مكتبی كه مكانيسم حركت را فشار
طبقه‏ای بر طبقه ديگر می‏داند ، برای اينكه جامعه را به جنبش و حركت آورد
، احيانا اگر به قدر كافی تضييق و فشار وجود نداشته باشد آن را می‏آفريند
برای اينكه جامعه را از ركود و سكون خارج نمايد . ماركس در بعضی آثار
خود يادآور شده است :