نمی‏تواند وجود داشته باشد .

امتياز بشر

اعمال و افعال بشر از آن سلسله حوادث است كه سرنوشت حتمی و تخلف‏
ناپذير ندارد ، زيرا بستگی دارد به هزاران علل و اسباب و از آن جمله‏
انواع اراده‏ها و انتخابها و اختيارها كه از خود بشر ظهور می‏كند . تمام‏
امكاناتی كه در مورد جمادات و نباتات و افعال غريزی حيوان وجود دارد و
تمام " اگر " هايی كه در وقوع آنها هست ، در افعال و اعمال بشر هست .
در رشد يك درخت و يا انجام عمل غريزی يك حيوان ، هزاران " اگر " كه‏
همان شرايط طبيعی هستند می‏توانند وجود داشته باشند . همه آن " اگر " ها
در افعال و اعمال انسان هست بعلاوه اينكه در انسان عقل و شعور و اراده‏
اخلاقی و قوه انتخاب و ترجيح آفريده شده است .
انسان قادر است عملی را كه صد درصد با غريزه طبيعی و حيوانی او موافق‏
است و هيچ رادع و مانع خارجی وجود ندارد ، به حكم تشخيص و مصلحت‏
انديشی ترك كند ، و قادر است كاری را كه صد در صد مخالف طبيعت اوست‏
و هيچ گونه عامل اجبار كننده خارجی هم وجود ندارد ، به حكم مصلحت انديشی‏
و نيروی خرد ، آن را انجام دهد . انسان مانند حيوان تحت تأثير محركات‏
نفسانی و رغبتهای درونی واقع می‏شود ، اما در مقابل آنها دست بسته و مسخر
نيست ، از يك نوع حريتی برخوردار است . يعنی اگر همه عواملی كه برای‏
يك حيوان در انجام عمل غريزی فراهم است و الزاما او را وادار به عمل و
حركت می‏كند برای انسان فراهم باشد ، تازه راه فعل و ترك