عجالتا در اين مقدمه به همين اندازه كه نمونهای از مطلب است ، قناعت
كنم و تفصيل مطلب را بعد به صورت رسالهای جداگانه درآورده ، مقدمه و
اولين شماره اين سلسله مباحث قرار دهم .
در اين رساله همه مطالب و مسائل مربوط به سرنوشت و قضا و قدر ذكر
نشده است ، زيرا هدف اصلی و عمده ، بررسی تأثير و عدم تأثير اين فكر و
عقيده در انحطاط مسلمين است ، لهذا از ذكر قسمتهايی كه با اين جهت
ارتباط ندارد و از جنبه ديگر نيز ضرورتی برای ذكر آنها احساس نمیشد ،
خودداری شده است .
اين مسأله در ميان مسلمين سابقه طولانی دارد ، از صدر اسلام در ميان
مسلمين مطرح بوده ، مفسرين ، متكلمين ، فلاسفه ، عرفا و حتی شعرا و ادبا
درباره آن بحث كردهاند . بررسی سير اين مسأله در ميان اين طبقات ، خود
مستلزم كتاب مستقلی است . بعلاوه آيات و روايات زيادی كه نمونه عمق
معارف اسلامی است ، در اين مورد وارد شده است و همين آيات و روايات
است كه راهنمای فلاسفه اسلامی واقع شده و فلسفه الهی اسلامی را بسی پرمايه
و باطراوت كرده است كه با فلسفه يونانی قبل از اسلام قابل مقايسه نيست
و بررسی اين آيات و روايات خود مبحثی مفصل و جالب است .
از اينها گذشته ، در معارف اسلامی مسائل و موضوعاتی مربوط به اين مبحث
وجود دارد كه با در نظر گرفتن اصول برهانی از يك طرف و آثار نقلی از
طرف ديگر ، بيان و توضيح آنها ساده نيست ، از آن جمله است موضوع شب و
روز " قدر " كه در سورهای از قرآن كريم به صراحت از آن ياد شده است و
مورد اتفاق شيعه و سنی است ، از آن جمله است مسأله " بداء " كه از
معارف مسلم شيعه است و ريشه قرآنی دارد .
|