پاورقی : . 1 معتزله به شهادت تاريخ ، مدافعين سرسخت و با ايمان قرآن بودند و با زنادقه و عقايد فلاسفه سخت مبارزه میكردند ، و اگر طبق نظر آقای دوزی آنها قرآن را از مبدأ وحی نمیدانستند ، به چه مناسبت خود را ملزم به دفاع میدانستند ؟ ! . 2 منظور حديثی است كه در كتب كلام ( نه در كتب حديث ) به اين
مضمون نقل شده است : " انكم سترون ربكم يوم القيامه كما ترون القمرليلة البدر » " يعنی شما در قيامت خدای خود را خواهيد ديد آن طور كه ماه شب چهارده را میبينيد . مستشرق نامی كلمه " البدر " را در جمله بالا كه به معنی ماه تمام ( ماه شب چهارده ) است ، خيال كرده است كه اشاره به جنگ بدر است و آنگاه برای اينكه معنی درست بيايد ، صيغه مضارع ( ترون ) را ماضی ( رأيتم ) ترجمه كرده است ! اين حديث سرگذشتی دارد كه مفصل است و تا آنجا كه قرائن نشان میدهد يك نوبت در دست بعضی از راويان حديث تغيير شكل داده است و همان تغيير شكل يافته ، دوباره در دست علمای كلام مسخ شده و برای سومين بار در دست اين مستشرق عاليقدر به اين صورت مضحك درآمده است . در قرآن كريم صريحا رؤيت خداوند با چشم نفی شده >