پاورقی : . 1 ابراهيم / . 4 . 2 آل عمران / . 26
است با كمال صراحت ، هم میگويد همه چيز به قضا و قدر الهی است و هم
انسان را عامل مؤثر در سرنوشت خود و مسؤول اعمال و افعال خود معرفی
میكند . ما در گذشته نمونهای از هر دو دسته آيات قرآن ذكر كرديم و گفتيم
هم طرفداران جبر و هم طرفداران قدر در صدد تأويل و توجيه آيات قرآن
برآمدند : طرفداران جبر ، آيات مشعر بر اختيار و آزادی و مسؤوليت بشر
را تأويل كردند و طرفداران اختيار ، آيات مشعر بر تقدير كلی الهی را .
بديهی است كه پس از آنكه معما حل شد و معلوم شد هيچ گونه ملازمهای بين
عموميت تقدير و مجبور بودن انسان و همچنين بين اختيار او و نفی تقدير
وجود ندارد ، تناقض و تعارض خود بخود حل میشود و نيازی به تأويل و
توجيه نيست ، مثلا آنجا كه قرآن كريم ، هدايت و ضلالت ، عزت و قدرت ،
رزق و سلامت و حتی حسنات و سيئات را به مشيت و تقدير الهی مستند میكند
و میگويد :
« فيضل الله من يشاء و يهدی من يشاء »( 1 ) .
خدا هر كس را بخواهد گمراه و هر كس را بخواهد هدايت میكند .
يا میگويد :
« قل اللهم مالك الملك تؤتی الملك من تشاء و تنزع الملك ممن تشاء و
تعز من تشاء و تذل من تشاء بيدك الخير انك علی كل شیء قدير »( 2 ) .
پاورقی : . 1 ابراهيم / . 4 . 2 آل عمران / . 26 |