درازی دارد .

علم خدا جهل بود ؟ !

در خاتمه بحث سرنوشت و قضا و قدر ، بد نيست به ذكر معروفترين‏
اشكالات جبريون بپردازيم و آن را تجزيه و تحليل نماييم تا پاسخ آن روشن‏
گردد .
جبريون ادله و شواهد زيادی از نقل و عقل بر مدعای خود اقامه كرده‏اند .
جبريون مسلمان آيات قضا و قدر قرآن را كه قبلا نقل كرديم ، مستمسك قرار
داده‏اند و احيانا به كلماتی از رسول اكرم ( صلی الله عليه و آله ) يا
ائمه اطهار ( عليهم السلام ) نيز در اين زمينه استشهاد شده است .
ادله عقلی كه از طرف جبريون بر اين مدعا اقامه شده بسيار است . ما در
پاورقيهای جلد سوم اصول فلسفه برخی از آنها را ذكر و انتقاد كرده‏ايم .
معروفترين شبهه جبر همان است كه با مسأله قضا و قدر به مفهوم الهی ،
يعنی با مسأله علم خداوند مربوط است و آن اين است :
خداوند از ازل ، از آنچه واقع می‏شود و آنچه واقع نمی‏شود آگاه است و
هيچ حادثه‏ای نيست كه از علم ازلی الهی پنهان باشد . از طرفی ، علم الهی‏
نه تغييرپذير است و نه خلاف پذير ، يعنی نه ممكن است عوض شود و صورت‏
ديگر پيدا كند زيرا تغيير با تماميت و كمال ذات واجب الوجود منافی‏
است ، و نه ممكن است آنچه او از ازل می‏داند با آنچه واقع می‏شود مخالف‏
و مغاير باشد زيرا لازم می‏آيد علم او علم نباشد ، جهل باشد ، اين نيز با
تماميت و كمال وجود مطلق