در تمام سيستمهای معارف بشری سابقه ندارد ، در ميان فرق اسلامی تنها
دانشمندانی از شيعه اثنی عشريه هستند كه در اثر اهتداء و اقتباس از
كلمات ائمه اهل بيت ( عليهم السلام ) توانستهاند به اين حقيقت پیببرند
و اين افتخار را به خود اختصاص دهند .
ما در اينجا نمیتوانيم تفصيلا وارد اين مبحث عالی فلسفی بشويم و درست
مطلب را آنچنانكه هست روشن كنيم . در اينجا همين قدر اشاره كرده ،
میگوييم مسأله [ ( بداء " ريشه قرآنی دارد و از لطيفترين حقايق فلسفی
است . در ميان فلاسفه شيعه نيز جز بعضی كه در قرآن زياد تدبر میكردهاند و
از آثار و كلمات پيشوايان شيعه مخصوصا كلمات امام اول اميرالمؤمنين علی
( عليه السلام ) استفاده میكردهاند ، كسی ديگر به غور اين مطلب نرسيده
است .
البته در چنين مسألهای تنها به تصور عاميانه عوام الناس كه از پيش
خود فرض احمقانهای به نام " بداء " میسازند و سپس به مصداق " خود
میكشی و خود تعزيه میخوانی " آن ساخته و پرداخته خيال خود را مورد ايراد
و انتقاد قرار میدهند ، نبايد قناعت كرد .
به هر حال ، در اين رساله مختصر نمیتوانيم وارد آن مبحث عالی بشويم .
در اينجا كافی است مسأله دوگونگی قضا و قدر و قابليت تغيير سرنوشت را
صرفا از جنبه عينی و عليت عمومی مورد بحث قرار دهيم و ببينيم آيا از
اين نظر برخی قضا و قدرها حتمی و تخلف ناپذير و بعضی ديگر غير حتمی و
تغيير ناپذير است ؟ و اگر اينچنين است چگونه میتوان توضيح داد ؟
موجودات جهان بر دو قسماند : برخی از آنها امكان بيشتر از
|