پاورقی : . 1 اسلام ، از سری چه میدانم ؟ ترجمه دكتر اسماعيل دولتشاهی ، ص 55 و . 56
بعضی اصول را سرسری بپذيرند ، كوشيدند بعضی از عبارات و كلمات قرآن را
تفسير كنند و از اينجاست كه علم تفسير به وجود آمد . نخستين سؤالی كه به
نظر مسلمين آمد اين بود كه اگر بشر نتواند عليه امر خداوند [ قدر ]
اقدامی كند و با وجود اين خداوند پاداش او را به موجب اعمال خوب و بد
او بدهد ، آيا قدرت خداوندی و مسؤوليت بشر متناقض نمیآيد ؟ قرآن كريم
نيز به اين سؤال پاسخی نمیدهد . در واقع ، قدرت كامله خداوندی چنان در
سراسر قرآن به چشم میخورد كه جايی برای آزادی بشر باقی نمیگذارد . به اين
طريق حس مسؤوليت بشر در برابر تسليم به امر خداوند وجود ندارد . . " (
1 ) . .
كتاب آقای دومينيك سوردل پر است از اين تحقيقات عالی ! اين است
طرز تفكر و استنباط مستشرقين ، و اين است ميزان صلاحيت آنها در اين گونه
مسائل .
از آنچه گذشت معلوم شد كه مسأله سرنوشت و قضا و قدر در خود قرآن مجيد
مكرر ذكر شده و از ابداعات متكلمين نيست ، بعلاوه اعتقاد به سرنوشت و
قضا و قدر عمومی آن طور كه قرآن تعليم میدهد با مسلك جبر از زمين تا
آسمان فاصله دارد .
معمولا مستشرقين اروپايی معتزله را ستايش میكنند از آن نظر كه معتزله
منكر قضا و قدر میباشند ، زيرا به عقيده مستشرقين اعتقاد به سرنوشت عين
اعتقاد به جبر است !
بدون شك اگر معتزله را با اشاعره مقايسه كنيم ، معتزله از حريت و
استقلال فكری شايستهای برخوردار بودهاند . اقدام متوكل عباسی عليه معتزله
و به كرسی نشاندن روش اشعری را بايد فاجعه
پاورقی : . 1 اسلام ، از سری چه میدانم ؟ ترجمه دكتر اسماعيل دولتشاهی ، ص 55 و . 56 |