تفاوت دو مكتب
در گذشته گفتيم ماديون ( و همچنين بعضی از مسيحيون ) موضوع قضا و قدر را دستاويز حمله به اسلام قرار دادهاند و میگويند لازمه اعتقاد به قضا و قدر اين است كه انسان خود را مجبور و دست بسته بداند و نقش خود را در ايجاد و تكوين و سازندگی بهتر اجتماع فراموش كند و منتظر سرنوشت بنشيند . و گفتيم اين اشتباه از آنجا ناشی شده كه ميان اعتقاد به قضا و قدر ، و عقيده جبر فرق گذاشته نشده است . طبق عقيده جبر ، انسان از خود اراده و اختياری ندارد و عامل واقعی گفتار و كردار خودش نيست و صفات و روحيات خودش تأثيری در سرنوشتش ندارد . نه تنها در پس آينه طوطی صفت آنچه به او گفته شد بگويد میگويد ، بلكه حتی عامل واقعی همين گفته تلقينی نيز خودش نيست . ولی طبق عقيده قضا و قدر ، علم و اراده الهی هيچ چيزی را