علم خدا جهل بود ؟ !
در خاتمه بحث سرنوشت و قضا و قدر ، بد نيست به ذكر معروفترين اشكالات جبريون بپردازيم و آن را تجزيه و تحليل نماييم تا پاسخ آن روشن گردد . جبريون ادله و شواهد زيادی از نقل و عقل بر مدعای خود اقامه كردهاند . جبريون مسلمان آيات قضا و قدر قرآن را كه قبلا نقل كرديم ، مستمسك قرار دادهاند و احيانا به كلماتی از رسول اكرم ( صلی الله عليه و آله ) يا ائمه اطهار ( عليهم السلام ) نيز در اين زمينه استشهاد شده است . ادله عقلی كه از طرف جبريون بر اين مدعا اقامه شده بسيار است . ما در پاورقيهای جلد سوم اصول فلسفه برخی از آنها را ذكر و انتقاد كردهايم . معروفترين شبهه جبر همان است كه با مسأله قضا و قدر به مفهوم الهی ، يعنی با مسأله علم خداوند مربوط است و آن اين است : خداوند از ازل ، از آنچه واقع میشود و آنچه واقع نمیشود آگاه است و هيچ حادثهای نيست كه از علم ازلی الهی پنهان باشد . از طرفی ، علم الهی نه تغييرپذير است و نه خلاف پذير ، يعنی نه ممكن است عوض شود و صورت ديگر پيدا كند زيرا تغيير با تماميت و كمال ذات واجب الوجود منافی است ، و نه ممكن است آنچه او از ازل میداند با آنچه واقع میشود مخالف و مغاير باشد زيرا لازم میآيد علم او علم نباشد ، جهل باشد ، اين نيز با تماميت و كمال وجود مطلق