« كل يوم هو فی شان »( 1 ) .
خداوند هر روز دست در كاری است .
از رسول خدا ( ص ) سؤال شد : " ا نحن فی امر فرغ منه ام فی امر
مستانف ؟ ) " ( آيا ما به كارهايی سرگرميم كه خداوند از آنها فارغ شده‏
است ، يا آنكه پس از اين ، تكليف‏آنها روشن می‏شود ؟ ) فرمود : " « فی‏
امر فرغ منه و فی امر مستانف » " ( 2 ) ( شما به كارهايی سرگرميد كه هم‏
خداوند از آنها فارغ شده و هم فارغ نشده است ) .

تغيير ناپذيری در طبيعت

گفتيم در زبان پيشوايان دين چه در دعا و چه در غير دعا از دوگونگی قضا
و قدر ياد شده است ، و توضيح داديم كه مجردات علوی ، قضا و قدرشان حتمی‏
است ، برخلاف موجودات طبيعت . بايد اضافه كنيم كه در طبيعت نيز قضا و
قدرهای حتمی ، و به عبارت ديگر ، جريانهای غير قابل تبديل هست . در
طبيعت ، هر موجودی مسبوق به عدم است و بايد از موجودات ديگر سرچشمه‏
بگيرد ، اين قضای حتمی است . هر موجود طبيعی بايد راه فنا و زوال پيش‏
بگيرد مگر اينكه تبديل شود به موجود غير مادی . اين نيز قضا و قدر حتمی‏
است . موجودات جهان طبيعت به مرحله‏ای می‏رسند كه تغيير مسير

پاورقی :
. 1 رحمن / . 29
. 2 شرح اصول كافی ملاصدرا ، ذيل حديث . 394