در تمام سيستمهای معارف بشری سابقه ندارد ، در ميان فرق اسلامی تنها
دانشمندانی از شيعه اثنی عشريه هستند كه در اثر اهتداء و اقتباس از
كلمات ائمه اهل بيت ( عليهم السلام ) توانسته‏اند به اين حقيقت پی‏ببرند
و اين افتخار را به خود اختصاص دهند .
ما در اينجا نمی‏توانيم تفصيلا وارد اين مبحث عالی فلسفی بشويم و درست‏
مطلب را آنچنانكه هست روشن كنيم . در اينجا همين قدر اشاره كرده ،
می‏گوييم مسأله [ ( بداء " ريشه قرآنی دارد و از لطيف‏ترين حقايق فلسفی‏
است . در ميان فلاسفه شيعه نيز جز بعضی كه در قرآن زياد تدبر می‏كرده‏اند و
از آثار و كلمات پيشوايان شيعه مخصوصا كلمات امام اول اميرالمؤمنين علی‏
( عليه السلام ) استفاده می‏كرده‏اند ، كسی ديگر به غور اين مطلب نرسيده‏
است .
البته در چنين مسأله‏ای تنها به تصور عاميانه عوام الناس كه از پيش‏
خود فرض احمقانه‏ای به نام " بداء " می‏سازند و سپس به مصداق " خود
می‏كشی و خود تعزيه می‏خوانی " آن ساخته و پرداخته خيال خود را مورد ايراد
و انتقاد قرار می‏دهند ، نبايد قناعت كرد .
به هر حال ، در اين رساله مختصر نمی‏توانيم وارد آن مبحث عالی بشويم .
در اينجا كافی است مسأله دوگونگی قضا و قدر و قابليت تغيير سرنوشت را
صرفا از جنبه عينی و عليت عمومی مورد بحث قرار دهيم و ببينيم آيا از
اين نظر برخی قضا و قدرها حتمی و تخلف ناپذير و بعضی ديگر غير حتمی و
تغيير ناپذير است ؟ و اگر اينچنين است چگونه می‏توان توضيح داد ؟
موجودات جهان بر دو قسم‏اند : برخی از آنها امكان بيشتر از