بلكه مقتضای طبيعت زمان اين است كه هر قومی فقط دوره محدود و معينی از
ترقی و تعالی را طی كنند و سپس راه فنا و زوال و انحطاط را بپيمايند ؟
اگر عامل خاصی سبب انحراف و انحطاط مسلمين شده است ، آن عامل چيست
؟ آيا خود اسلام را بايد مسؤول انحطاط مسلمين شناخت - آنچنانكه بسياری از
غربيان ( نه همه كه احيانا گرفتار تعصب مسيحی هستند و يا بالاتر ،
مأموريت استعماری دارند ، ادعا میكنند - يا اسلام از اين مسؤوليت
مبراست ، و مسلمانان خود مسؤول اين انحطاط میباشند ، و يا نه به اسلام
مربوط است و نه به مسلمانان ، علت اين انحطاط ، ملل و اقوام غير
مسلماناند كه در طول تاريخ چهارده قرنی اسلام ، به انحای مختلف ، با
مسلمانان سروكار داشتهاند ؟ پاسخ به اين پرسش ، كار سادهای نيست ، يك
رشته مباحثنسبتا طولانی بايد پيش كشيده شود و در هر يك از آنها با
اسلوب علمی تحقيق كافی به عمل آيد .
در اين سلسله مباحث آنچه به عنوان مقدمه لازم است طرح شود ، نموداری
از عظمت و انحطاط مسلمانان است و طبعا مشتمل خواهد بود بر مطالب ذيل :
. 1 پايه عظمت و رفعت تمدن اسلامی .
. 2 علل و موجبات و مايههای تمدن اسلامی .
. 3 تأثير اسلام در اعتلای مسلمين .
. 4 اقتباس و مايهگيری تمدن جديد اروپايی از تمدن اسلامی .
. 5 وضع حاضر جهان اسلامی از نظر مظاهر انحطاط و تأخر .
. 6 با آنكه تمدن اسلامی نابود شده ، اسلام به صورت نيرويی زنده و فعال
و گسترش يابنده باقی مانده است و با نيرومندترين نيروهای نو اجتماعی و
انقلابی رقابت میكند .
|