است و عالم علوی ، عالی ؟ مگر نه اين است كه جهان ناسوت محكوم جهان‏
ملكوت است ؟ حالا آيا ممكن است متقابلا احيانا نظام سفلی و لااقل قسمتی‏
از آن ، يعنی عالم انسانی ، در نظام علوی و علمی اثر بگذارد و سبب‏
تغييراتی بشود ولو آنكه خود همين تاثير نيز به موجب سرنوشت و به حكم‏
قضا و قدر بوده باشد ؟ اينجاست كه سؤالات عجيب پشت سر هم خودنمايی‏
می‏كند . آيا علم خدا تغيير پذير است ؟ ! آيا حكم خدا قابل نقض است ؟ !
آيا دانی می‏تواند در عالی اثر بگذارد ؟ ! جواب همه اينها مثبت است .
بلی ، علم خدا تغييرپذير است ، يعنی خدا علم قابل تغيير هم دارد . حكم‏
خدا قابل نقض است ، يعنی خدا حكم قابل نقض هم دارد . بلی ، دانی‏
می‏تواند در عالی اثر بگذارد . نظام سفلی ، و مخصوصا اراده و خواست و عمل‏
انسان بلكه اختصاصا اراده و خواست و عمل انسان ، می‏تواند عالم علوی را
تكان بدهد و سبب تغييراتی در آن بشود ، و اين عالی‏ترين شكل تسلط انسان‏
بر سرنوشت است .
اعتراف می‏كنم شگفت‏آور است ، اما حقيقت است . اين همان مسأله عالی‏
و شامخ [ ( بداء " است كه قرآن كريم برای اولين بار در تاريخ معارف‏
بشری از آن ياد كرده است :
« يمحوا الله ما يشاء و يثبت و عنده ام الكتاب »( 1 )
خداوند هر چه را بخواهد ( كه قبلا ثبت شده است ) محو می‏كند و هر چه را
بخواهد ( كه قبلا ثبت نشده است ) ثبت می‏كند و كتاب مادر ( اصل و مادر
همه كتابها و نوشته‏ها ) منحصرا نزد اوست .

پاورقی :
. 1 رعد / . 39