می‏كند ، صدها هزار برابر نيرويی كه او خود در راه هدف خود مصرف می‏كند ،
نيروی ذخيره در جهان هست كه در چنين شرايطی به ياری او به كار می‏افتد .
از نظر مادی يك نفر طرفدار حقيقت و عدالت همان قدر بايد به اثر
فعاليت خود مطمئن و اميدوار باشد كه يك نفر طرفدار ظلم و باطل به‏
فعاليتهای خود و اثر آنها مطمئن است ، زيرا به عقيده او از نظر جهان و
جريان كلی عالم فرقی ميان آن دو نفر نيست ، ولی از نظر مكتب الهی بين‏
اين دو تفاوت بسيار است .

منطق اختصاصی قرآن

قبلا گفتيم كه گفتگو در مسأله جبر و قدر از نيمه دوم قرن اول هجری رسما
در ميان متكلمين اسلامی آغاز و مورد تجزيه و تحليل واقع شده . قديمترين‏
مسأله كلامی همين مسأله است . متكلمين نتوانستند اين مسأله را درست‏
تجزيه و تحليل كنند و منحرف شدند : گروهی طرفدار جبر و گروهی طرفدار قدر
شدند . در ميان عموم اهل كلام اعتقاد به تقدير مساوی با جبر ، و اعتقاد به‏
اختيار و آزادی بشر مساوی با نفی تقدير شناخته می‏شد . و اما اعتقاد به‏
تقدير در عين اعتقاد به اختيار ، هر چند مورد قبول ضمير ساده و صاف‏
مسلمانان صدر اول بود ، اما همينكه در چهارچوب كلام قرار گرفت و رنگ‏
فلسفی يافت نتوانست مورد قبول آن مردم واقع شود ، همچنانكه برای مردم‏
چهارده قرن بعد از آنها نيز مشكل به نظر می‏رسد . قرآن كريم و همچنين‏
روايات زياد و غيرقابل انكاری كه در اين زمينه از شخص رسول اكرم ( ص )
يا ائمه اهل بيت ( ع ) رسيده