علمای دين - آمده است ؟
در بخش عوامل بيگانه جريانات زيادی است كه لازم است مورد توجه قرار
بگيرد . از صدر اسلام همواره اسلام دشمنان سرسختی در خارج يا داخل خود
داشته است . يهوديان و مسيحيان و مجوسيان و مانويان و زنادقه‏ای كه در
ميان مسلمين بوده‏اند ، غالبا بيكار نبوده ، و احيانا از پشت به اسلام‏
خنجر زده‏اند . بسياری از آنها در تحريف و قلب حقايق اسلامی به وسيله جعل‏
و وضع احاديث يا ايجاد فرقه‏ها و تفرقه‏ها و لااقل در دامن زدن به اختلافات‏
مسلمين تأثير زيادی داشته‏اند .
در تاريخ اسلام حركتها و نهضتهای سياسی و دينی زيادی ديده می‏شود كه از
طرف غير مسلمانان به منظور تضعيف يا محو اسلام پيدا شده است .
احيانا جهان اسلام مورد حمله سخت دشمن واقع شده است . جنگهای صليبی و
همچنين حمله مغول نمونه بارز اين حملات است و هر يك از آنها تأثير
فراوانی در انحطاط مسلمين داشته‏اند . و از همه خطرناك‏تر ، استعمار غربی‏
در قرون اخير است كه خون مسلمانان را مكيده و كمر مسلمانان را در زير
فشار مظالم خود خم نموده است .
با توجه به آنچه در بالا گفته شد ، مجموع موضوعاتی كه لازم است در اين‏
سلسله مباحث بحث شود ، به ترتيب ، موضوعات ذيل است :
. 1 عظمت و انحطاط مسلمين
اين مبحث مقدمه‏ای است برای ساير مباحث .
. 2 اسلام و مقتضيات زمان
اين مبحث شامل دو قسمت است : قسمت اول مربوط به فلسفه تاريخ است ،
در قسمت دوم كيفيت انطباق قوانين اسلامی با عوامل متغير زمان بيان می‏شود
. اين بحث نيز جنبه مقدمی و تمهيدی دارد .