پاورقی : . 1 نساء / . 78 . 2 فصلت / . 17 . 3 انفال / . 53
« قل كل من عند الله »( 1 ) .
بگو همه از نزد خداست .
هيچ يك از اينها مستلزم نفی دخالت علل و اسباب طبيعی نيست .
بنابراين ، بين اين آيات و آياتی كه صريحا دخالت خود بشر را در هدايت
و ضلالت ، يا در عزت و قدرت ، يا در رزق و سلامت ، يا در حسنات و
سيئات تأييد میكند ، منافاتی نيست ، مثل اينكه میگويد :
« و اما ثمود فهديناهم فاستحبوا العمی علی الهدی »( 2 ) .
اما ثمود ، ما آنها را هدايت كرديم ، سپس آنها خودشان كوری را بر
هدايت ترجيح دادند .
يا آنكه پس از ذكر سرنوشت شوم و ذلت بار فرعونيان و سقوط آنها از
اوج عزت به حضيض ذلت ، میفرمايد :
« ذلك بان الله لم يك مغيرا نعمة انعمها علی قوم حتی يغيروا ما
بانفسهم »( 3 ) .
آن بدان جهت بود كه خداوند چنين نيست كه نعمتی را كه به قومی داده
عوض كند مگر آنكه آنها هر چه مربوط به خودشان است عوض كنند .
يا آنكه در مقام انتقاد از عقيده جبری مشركين میگويد :
« و اذا قيل لهم انفقوا مما رزقكم الله قال الذين كفروا »
پاورقی : . 1 نساء / . 78 . 2 فصلت / . 17 . 3 انفال / . 53 |