جنبه عملی و عمومی
هر چند اين مسأله ، به اصطلاح يك مسأله متافيزيكی است و به فلسفه كلی و ماوراء الطبيعه مربوط است ، ولی از دو نظر شايستگی دارد كه در رديف مسائل عملی و اجتماعی نيز قرار گيرد : يكی از اين نظر كه طرز تفكری كه شخص در اين مسأله پيدا میكند ، در زندگی عملی و روش اجتماعی و كيفيت برخورد و مقابله او با حوادث مؤثر است . بديهی است كه روحيه و روش كسی كه معتقد است وجودی است دست بسته و تأثيری در سرنوشت ندارد ، با كسی كه خود را حاكم بر سرنوشت خود میداند و معتقد است حر و آزاد آفريده شده است ، متفاوت است . در صورتی كه بسياری از مسائل فلسفی اين گونه نمیباشند و در روحيه و عمل و روش زندگی انسان اثر ندارند از قبيل : حدوث و قدم زمانی عالم ، و تناهی و لاتناهی ابعاد عالم ، نظام علل و اسباب و امتناع صدور كثير از واحد ، عينيت ذات و صفات واجب الوجود و امثال اينها . اين گونه مسائل تأثيری در