از معتزله علنا اظهار می‏كردند كه نوشتن نظير قرآن و حتی بهتر از آن غير
ممكن نيست . بنابراين نسبت به اينكه قرآن كتاب آسمانی است و از مبدأ
وحی نازل گرديده است اعتراض داشتند ( 1 ) . عقيده آنها درباره خدا
پاك‏تر و بلندتر از عقيده متشرعين و مستمسكين به مقبولات عامه و موازين‏
شرعيه و اهل سنت [ اشاعره ] بود ، زيرا معتزله به هيچ نحو زير بار اين‏
فكر نمی‏رفتند كه آفريدگار جهان ممكن است به صورت جسمانی ظاهر شود و
گوششان حاضر به شنيدن اين حرف نبود . در خبر است از پيغمبر اكرم كه‏
فرمود : " همچنانكه ماه تمام را در جنگ بدر ديدی ، روزی هم خدای خود را
خواهی ديد " ( 2 ) و چون متشرعين كلام مزبور را به منطوق آن تلقی می‏كردند
، لذا اين مسأله همواره سنگ راه معتزله بود ، بنابراين در مقام تفسير و
توضيح برآمدند و می‏گفتند انسان پس از مرگ ، خدا را به چشم

پاورقی :
. 1 معتزله به شهادت تاريخ ، مدافعين سرسخت و با ايمان قرآن بودند و
با زنادقه و عقايد فلاسفه سخت مبارزه می‏كردند ، و اگر طبق نظر آقای دوزی‏
آنها قرآن را از مبدأ وحی نمی‏دانستند ، به چه مناسبت خود را ملزم به‏
دفاع می‏دانستند ؟ !
. 2 منظور حديثی است كه در كتب كلام ( نه در كتب حديث ) به اين‏

مضمون نقل شده است : " انكم سترون ربكم يوم القيامه كما ترون القمر

ليلة البدر » " يعنی شما در قيامت خدای خود را خواهيد ديد آن طور كه‏
ماه شب چهارده را می‏بينيد . مستشرق نامی كلمه " البدر " را در جمله‏
بالا كه به معنی ماه تمام ( ماه شب چهارده ) است ، خيال كرده است كه‏
اشاره به جنگ بدر است و آنگاه برای اينكه معنی درست بيايد ، صيغه‏
مضارع ( ترون ) را ماضی ( رأيتم ) ترجمه كرده است !
اين حديث سرگذشتی دارد كه مفصل است و تا آنجا كه قرائن نشان می‏دهد
يك نوبت در دست بعضی از راويان حديث تغيير شكل داده است و همان‏
تغيير شكل يافته ، دوباره در دست علمای كلام مسخ شده و برای سومين بار در
دست اين مستشرق عاليقدر به اين صورت مضحك درآمده است . در قرآن كريم‏
صريحا رؤيت خداوند با چشم نفی شده >