مكتب عقل
به طور كلی نظريات صاحبان مكاتب مختلف درباره انسان كامل در چند نظريه اساسی خلاصه میشود . يك نظر ، نظر عقليون يا اصحاب عقل است ، يعنی نظر كسانی كه به انسان بيشتر از زاويه عقل مینگريستهاند و گوهر انسان را همان عقل او میدانستهاند و نه چيز ديگر . عقل هم يعنی قوه تفكر و قوه انديشيدن . فلاسفه قديم و از آن جمله برخی فلاسفه قديم خودمان نظير بوعلی سينا اينطور فكر میكردهاند . آنها مدعی بودهاند كه انسان كامل يعنی " انسان حكيم " ، و كمال انسان در حكمت انسان است . مقصود آنها از حكمت چيست ؟ آيا مقصود آنها از حكمت ، همان چيزی است كه ما امروز " علم " میگوئيم ؟ نه ، مقصودشان از حكمت البته حكمت نظری نه عملی " دريافت كلی صحيح از مجموع هستی " است كه غير از علم است ، زيرا علم دريافتی است از بخشی از هستی . برای اينكه فرق " فلسفه " و " علم " روشن شود ، اين مطلب را توضيح میدهم . مثلا اگر شما میخواهيد درباره شهر تهران اطلاع پيدا كنيد ، به دوگونه میتوانيد اين اطلاع را كسب كنيد : يكی اطلاع كلی و عمومی اما مبهم ، و ديگر ، اطلاع جزئی ولی مشخص . گاهی اطلاع شما درباره تهران مانند اطلاع يك مهندس شهرداری است كه اگر به او بگويند نقشه كلی شهر تهران را بكش ، میتواند چنين نقشهای را بكشد و در آن ، خيابانها و ميدانها و پاركها را به طور كلی ، روی صفحه كاغذ به شما نشان دهد : مثلا اينجا نياوران و آنجا تجريش و