بيشتر از ما و شما خدا را می‏شناسد ، چندين هزار سال هم خدا را عبادت‏
كرده است . قرآن به ما می‏گويد به ملائكه ايمان بياوريد . آيا شيطان ،
ملائكه را می‏شناسد يا نه ؟ سالها ، بلكه هزارها سال با ملائكه هم صف بوده‏
و در يك كلاس كار می‏كرده‏اند ، از من و شما ، جبرئيل را بهتر می‏شناسد .
پيغمبران را چطور ؟ آيا پيغمبران را می‏شناسد و می‏داند كه اينها پيغمبرند
يا نه ؟ همه را از ما بهتر می‏شناسد . معاد را چطور ؟ خودش‏هميشه با خدا
راجع به قيامت صحبت می‏كند ، معاد را هم كاملا می‏شناسد ولی در عين حال‏
چرا قرآن ، شيطان را كافر می‏خواند ؟ می‏فرمايد : « و كان من الكافرين » (
1 ) . اگر ايمان آنچنانكه فلاسفه گفته‏اند فقط شناخت می‏بود ، شيطان بايد
اول مؤمن باشد ولی شيطان ، مؤمن نيست . چون او شناسنده جاحد است ، يعنی‏
می‏شناسد ولی در عين حال عناد و مخالفت می‏ورزد ، در مقابل حقيقتی كه‏
می‏شناسد ، تسليم نيست ، گرايش به آن حقيقت ندارد ، علاقه به آن حقيقت‏
ندارد ، حركت به سوی آن حقيقت ندارد . پس ايمان ، فقط شناخت نيست .
پس اينكه بسياری از حكمای ما در [ تفسير ] اين سوره مباركه كه می‏فرمايد
: " « و التين و الزيتون 0 و طور سينين 0 و هذا البلد الامين 0 لقد خلقنا
الانسان فی احسن تقويم 0 ثم رددناه اسفل سافلين 0 الا الذين امنوا و عملوا
الصالحات »" ( 2 ) می‏گويند : " « الا الذين امنوا »" يعنی حكمت‏
نظری و " « عملوا الصالحات »" يعنی حكمت عملی ، صحيح نيست . چيزی‏
بالاتر از حكمت نظری در " « الا الذين امنوا »"

پاورقی :
. 1 سوره ص ، آيه . 74
. 2 سوره تين ، آيات 1 تا . 6